Хив райондин 85 йисаз бахш вуди
КIури шулу, вари вахтназ ккилигуру, хъа вахт – сабдизра. Гьаци, гъи магьа ухьуз багъри Хив райондин 85 йисра гъабхьну. КIваина хурхьа, 1935-пи йисан 23-пи мартдиъ ДАССР-ин Центральный Комитетдин Президиумдин Постановлениейиз асас вуди, Хив район арайиз гъафну. Улихьна Кьасумкент райондин гьисабнаъ айи 8 гъулан советар ва Табасаран райондин гьисабнаъ ади гъахьи 7 гъулан советар цIийи райондиз дахил гъахьну. Райондин сяргьятарикан гъулхиш, му кьадарну 62157 гектар тяйин гъапIну.
Хив райондин вакилари гьарсаб муддатнаъ уьлкейин саламатвалик, артмиш’валик лайикьлу пай кивну. Ватандин Аьхю дявдин ва дидин кьяляхъ йисари багъри Ватан, багъри уьлке бадали инсанари дявдин майднариъ ва дидин далу терефнаъ улупу гьунарарикан гъи яркьуди дарпишра, гьарсар кас дидин гъавриъ айивалиин инанмиш вуза. Гъи район Урусатдин жюрбежюр пIипIариъ яшайишдин жюрбежюр цирклариъ баркаллуди зегьмет зигурайи чан вакилариинди дамагълу ву.
Гьамусяаьт Хив райондин яшайиш гъуларин 16 советдин дахилнаъди 43 гъулан жямяаьтлугъди ккабалгна. Хъа дурар табасаран ва лезги миллетарин вакилар вуйивалиинди район лап такабур ву.
Шаксуз, фунуб ляхнизра, дидин натижйириз ва гьякьикьатдиз лигну, кьимат тувру. Гъи ухьу макьалайин эвелиъ Хив райондиз бегьерлу ва натижалу тарих ва гьякьикьат а гъапиш, ягъалмиш даршул.
Фицики гъи гьарсар ватандаш райондин аьгьвалатнан шагьид ву. Шаксуз, йишвариин гъахьи гьарсаб уж’валнан дигиш’вал вари райондин жямяаьтдиз хъуркьувал ву. Ухькан гьарсар тялукь гьяракатариинди дамагълура ву.
Социалин тяминвал
Улупнайи вахтназ Хив райондиъ уьмуми гьисабариинди 29 мектеб гьяракатнаъ а. Му жигьатнаан аьхиримжи йисари образованиейин циркил цIийи алапIури, хайлин серенжемар кIули гъухну. КьатI’иди гъапиш, 2012-пи йислан мина Ургъа (100 урхрудариз йи-швар айи), Асккан Яракк (216 урхрудариз йишвар айи), ГъуштIил (200 урхрудариз йишвар айи), ГъванцIил ва Цнал (100 урхрудариз йишвар айи), ЧIира, Заан Яракк, ЧIилихъариин, ЦIудихъ (80 урхрудариз йишвар айи) цIийи мектебар, Хиварин мектебдихъ 100 урхрудариз тялукь аьлава тикилишар хъаъну, ишлетмиш’вализ тувну. Мажвгларин мектеб «150 мектеб» мяналу проект-дин бинайиинди рас апIру мумкинвал гъабхьну. Багарихьди ЗахитI гъулан живанариз деврин тIалабариз тялукь шартIариъ аьгъювалар ва тербия гъадагъру мумкинвал хьибди. Улупнайи мектебарин гьисабнаан 3 мектеб (гьамус ЗахитI гъулан мектебра) федералин метлеблу программйирин бинайиинди, хъа имбу вари мектебар ерли кьувватариинди тикмиш дапIнайидар ву.
Дурариланра савайи, Чювекк, ЦIанитI, Асккан АрхъитI, Лика ва Атрик гъуларин мектебар, юкьу-кьуб аьлава ужагъарра хъаъну, капитально рас гъапIну. Душвариъ гъваъ, унчIвар, раккнар дигиш гъапIну. Амма кьяляхъна, гьяйифки, гъулаъ баяр-шубар имдрувал себеб дубхьну, Атрик гъулан мектеб хъябкьюз мажбур гъахьну.
Баяр-шубариз мектебдиз улихьна вуйи аьгъювалар ва тербия тувбан ляхин къайдайиз хпан метлебниинди Хив райондин Гъвандикк, Яракк, АрхъитI, Хив гъулариъ бицIидарин цIийи багъар ачмиш гъапIну. БицIидарин багъариъ аьлава йишвар тешкил апIбан жигьатнаанра хайлин уьлчмйир кьабул дапIна. Хирижв ва Чювекк гъулариъ багъар ачмиш апIбиинди му улупбар хъанара за шлувалик умуд кивурхьа.
Сагъламвал, шаксуз, инсандин уьмриъ варитIан асас девлет ву. Агьалйирин сагъламвал ахтармиш дапIну, йишвариин лазим вуйи кюмек тувбан шартIар яратмиш апIури, Хив райондиъ гьамусяаьт уьмуми гьисабариинди 77 аьзарлу кьабул апIуз мумкинвал айи ЦРБ, поликлиника, Ляхла ва ГъванцIил гъуларин участокдин больницйир, 2 сагъламвалин амбулаторйир, 7 ФАП ва 14 ФП ляхник ка. Райондин юбилейин йисан Ккугъ ва Лика гъулариъ цIийи ФАПар тикмиш апIбанди ву.
Милли аьдатар уьрхбаз тялукь вуди, улупнайи вахтназ райондиъ 51 культурайин ужагъари ляхин апIура. Дурарикан 26 клубар ва 24 гъуларин библиотекйир ву.
Гьамусяаьт райондин агьалйирин уьмуми кьадарнакан 30%-тIан артухъ 14 йислан 30 йисаз яшнаъ айи жигьилар ву. Дурарин месэлйириз артухъди эгьемият тувбан метлебниинди райондиъ жигьиларин жямяаьтлугъ тешкилатар, РССМ, волонтерарин десте, пионерарин тешкилатар, мектебариъ урхурайидарин арайиан КВН-дин дестйир гьяракатнаъ а. Деврин дигиш’валар фикриз гъадагъну, йишвариин артмиш шулайи наслариз спортдиин машгъул хьуз лазим вуйи шартIар яратмиш апIбаз дикъатлу фикир тувра. Улупнайи вахтназ райондиъ айи спортдин мектебариъ жигьилариз юкьяр дисбиин, гъагъи атлетикайиин, боксдиин, волейболиин, футболиин машгъул хьуз тялукь секцйир ляхник ка. Хайлин гъулариъ жигьилариз воркаут майднариин чпин сагъламвал мюгькам апIбан мумкинвал а.
Агьалйириз гъулай яшайиш яратмиш апIбан рякъюъ ЖКХ-йин цирк-лин месэлйири дикъатлу фикир тувувал тIалаб апIура. Му жигьатнаан гъи район хайлин улихьна дубшна. Хив райондин 85 йисандин юбилейин гъаншариъ багъри район артмиш апIбак инвесторари лайикьлу пай киврайивал субут дарапIди гъитуз шулдар.
Хив районди 85 йисандин муддатнаъ, ккадапIу рякъкан, духьнайи дигиш’валарикан аьхир адрубкьан улхуз шулу, хъа саб макьалайиъ райондин тарих улупубра, шаксуз, читин ву. Хив райондин глава Ярмет Ярметовди гъапиганси, райондин юбилейин шадлугъар чвну яркьуди къайд апIиди. Гьаддиз юбилейин йисан думу улхбарихьна хъанара хътакидихьа.
Ав, 85 йис ярхи ва, гьадму саб вахтна, дигиш’валарихъди маракьлу муддат ву. Улупнайи муддатнаъ Хив район хайлин улихьна гъубшну. Хъуркьуваларра а. Гьелбетда, гьял апIбаз ккилигурайи месэлйирра хайлин гъузра, вари месэл-йир сабси гьял апIуз гьич саб вахтнара сарихьанра удукьруб дар. Хъа ухьу ихь багъри райондиз гележегдиъра артмиш’вал, саламатвал, ислягьвал ккун апIурхьа!
Шиклиъ: Хив Гъалибвалин паркдиъ учIврушв’ин али тагъ.
