Гъи ихь халкьдин уьмрин гьял, коронавирусдихъди аьлакьалу вуди, читин дубхьна. Му хатIалу уьзри гизаф инсанар уьмрихьан гъапIну, гьюкуматарин арайиъ айи экономикайин аьлакьйирра дерккну ва аьхю зарарар тувну. Уьзрин тIягъвниз аьксиди вари дюн’яйин халкьари аьхю женг гъабхура.

 

Хъа арайиз дуфнайи читин аьгьвалат чпин хайирназ илтIибкIури, алверчйири магазнариъ итIру сурсатарин кьиматар яваш дарди за апIура. Гьаму улихьнаси Дербентдиъ Роспотребнадзорин ва полицияйин гъуллугъчйирикан ибарат вуйи рейднан гьяракатар гъахру дестейи шагьриъ алвер апIру йишварин гьял фициб вуш, душвариъ лихурайи туканчйири алвер апIбан къайдйир уьрхюраш, ахтармиш’валар кIули гъухну. Дурари субут гъапIганси, гизаф пай алвер апIру йишвариъ ляхин апIурайи туканчйири кьиматар за дапIна.

 

 

 

Ухьуз мялум вуйиганси, жара шей’ар-сурсатаринси, йиккун, хюйин, имбу итIру сурсатаринра кьиматар за духьна. Мисалназ, гъубшу 2019-пи йисан йиккун кьимат 270 манат вуйиш, 2020-пи йисан 320 манат дубхьна, 750-850 вуйи хюйин кьимат 1200-1100 манат дубхьна, 15 манатдиз вуйи гулйир саб кило 40 манатдиз масу тувра; имбуну итIру сурсатарин кьиматар гизаф багьа дапIна. Магазнариъ ляхин апIурайи туканчйирин улупбариинди, ихь республикайиъ ккудубшу йисандихъан мина кьиматар 10-15 процент за духьна. Алвер апIру йишвариин ляхин апIурайи касари, гъи арайиз дуфнайи аьгьвалатнахъди аьлакьалу вуди гизаф читинвалар духьначуз ва инсанаризра читин дубхьна кIури, гьаммишан текрар апIура.

Гьарсаб йимишдин, меълишнан ва имбу итIру сурсатарин кьиматар кьюб ва шубуб ражари артухъ духьна. Му аьгьвалатну Роспотребнадзори кьиматар за апIувализ думукьан фикир тувури адрувал улупура, гьаз гъапиш гьардин чан хусуси магазин ву, ва гьарури кьиматарра чаз ккуниганси иливура. Артухъ марццишин адру йишварра а.

Улихьди Дербент шагьриъ базар адар кIуйихьа. БицIиб вушра, гьамус базар а. Амма, гья-йифки, базариъ айи тахтйир ичIиди ву. Вари яр-йимиш кючейиъ биширугдиккди масу тувра. «Базариъ масу гьаз тувурдарчва?» – кIуру суалназ дурари: «Душваъ гьар йигъан алверин йишвахъ тувру гьякъи багьади ву», – кIури, жаваб тувру. Гьаци вуйиган, инсанариз йишван кьиматра, налогарра тувувал лап багьади алабхъура, ва чара адрувалиан дурари чпин мутму, итIру сурсатар чпиз гъулайди вуйи йишвахь масу тувуз хъюгъра. Марццишин адру йишвахь масу туврайи итIру сурсатар ишлетмиш гъапIу агьалйирин сагъламвализ тясир дарапIди гъубзурдар, аьхир. Думу месэлайиз жавабдар касари фикир тувуйиш, ужу хьибдийи. Базрар гьяракатнаъ ирчуз лазим вуйи документар гьязур апIуз манигъ’вал апIурайи далиларикан саб – душвариъ марццишин уьбхювалин тIалабар тамам дарапIрайивал ву. ДумутIанра савайи, цIа кабхъувалихьан уьрхбан тIалабарра тамам дарапIру базрар гизаф а, агьалйирин сагъламвализ тясир апIбан дюшюшарра кми-кмиди арайиз гъюри шулу. Къайд дапIну ккундуки, жавабдар касарин гафариинди, саспи базрарин кIулиъ айидар базарин документар гьязур апIуз чалишмиш шулдар – учв налогар тувувалихьан, хатIа-бала гъабхьиш, жавабдарвалихьан ва жара далиларихьан азад хьпан бадали. Гьаци вуйиган, базар къанунсузди ишлетмиш апIувал дугъаз хайирлуди дийибгъура.