Гьаз-вуш ихь шаирари, аьлимари чпин яратмиш апIбариъ адашдикан, дугъу веледар бадали уйнамиш апIурайи роликан цIибтIан бикIури шулдар. Му аьгьвалат ихь халкьдин абйирин мисалариъра, агъалариъра атIабгна: «Адаш хътрур сабан йитим, дада хътрур – ургубан йитим». «Женнетдиз вуйи рякъюн жюлег дадайин ликарикк шул».
Му аьсрариинди ишлетмиш апIурайи агъалариъ, мисалариъ гъалатI а пну, кIурадарза, хъа вушра, ухьу дадана адаш саб вахтнара сар-сарихьан жара дапIну ккундар. Дурар сар мишмишин, тмунур – жвугърийин багъдиан вуйинхъа? Эгер дадайи, йишв-йигъ дарпи веледдин гъуллугънаъ ва гъайгъушнаъ ади, деуз-дахъуз мажал ва архаинвал адарди, хулаъ айи мани-чIурубдин кьадар дапIну, гвачIин-хябяхъ апIури аш, бикIбариъ адар пну, халис адаш кIуру ччвур тувуз шлу касдин хизан-кюлфетдихьна, веледарихьна вуйи рафтар фицдар вуш, ухьуз варидариз аьгъдаринхъа? Адаш, вахт-вахтнактIан хал дярябкъри, гъипIубди юкIв, алабхьубди жан гъадабгъури, я аяз, я манишин, я ригъ, я мархь дарпиди хулхьан, ругдихьан, ватандихьан ярхлариъ ади, жвуван хизан, веледар бадали вазар-йисариинди яд уьлкейиъ ахъну шулу.
Ихь халкьдин кючюрмиш шулайи деврин литературайин бажаранлу шаир Эльмира Аьшурбеговайи чан саб шиъриъ адашдикан гьамци кIура:
Ургуб чIурдин варж кюкдилан,
Йиччв уч дапIну хурай арфси,
Фукьан уву уьбхюз хизан,
ГъилицнийкIан аьсси дарди.
Адашди хизан бадали аьсси дарди, ургуб чIурдилан илбицну гъюрайи арфлиси, гектарариинди изан апIру тракториси, гьарсар велед улин ниниси рякъюри, дурари лик диву йи-швахь кIул диври, гьарсаб дакьикьайин арайиъ юкIв адабгъну тувуз гьязурвалиинди алдагъурайи ликарин ва ниятарин гъагъ терезариин иливиш, хъугъай, терезарин кIулар ургуд аьршариз удучIвур. Адашдин хизандихьна вуйи рюгь ва ирс гьациб дагъдин далуйихъди, гъарзун чIулихъди, аьсрариинди жизбикьан диришву «Нарын-гъалайин» цалин шибритIарихъди тевуз шулу. Саб гафниинди, адаш хулаъ хьувал хизандин кьувват ву!
Амма, гьяйифки, гьюрматлу дустар, дидин вари сабси гъавриъра шуладархьа, я адашдин гъадрира шуладархьуз. Гъи ихь арайиъ гьацдар веледар аки, абйир-бабари саб гъапиган, дурариз ургуб кIурудар. Адашди лизиб гъапибдиз, кIаруб ву, кIаруб гъапибдиз – лизиб кIурудар. Чпин аннамиш дапIну дарапIрайи гафари юкIвар сефил апIурайидарин кьадарра гъи ихь арайиъ цIиб адар. Гьацдар веледар аки, абйириина сес за апIури, алжагъури: «Фу гъапIунва узуз? Ургуб мертебайин хулар дерккунва? Даршсана кIанакк ужуб машин ккивунва?» – кIурудар. Йиз мицисдар веледарин суаларихьна саб жаваб йиз: «Гележегдиъ халкьдин арайиъ ва закур чахьан даршлу йигъан бакар ишри пну, уву арайиз адагъну. Хъа увкан гъи ху гъабхьну. Хура мици даршул. Чаз апIурайи хъайивализ лигну, гьаддихьан нач-гучI кади, диди лазим вуйи йишвахь, эйсийин тереф уьбхюри, гъямп апIуру. Хъа уву?»
Абйир-бабар ктагъурайиб дар. Я, кьаби гъахьну кIури, дурариккан кIулра ккадабгъруб дар. Хъа ихь арайиъ гьацдар касар аки, пенсия гьагъву гъадабгъри, хъа уву йиз хулаъ гьаз шулувахъа, кIурудар. Эй залум кас, эгер гьюкуматди пенсия тувурдарш, яв адашдиз лигурдарна? Хъа дугъу уву бадали алдабгъру гьарсаб ликрихъ пул тIалаб гъапIнийинхъа? Ясана гьюкуматди пул туври гъюрхюнухъа? Хъа закур адаш алдакган, улар кьяши гъапIну кIури, яс уьбхюраза пну, мужри гъибтну кIури, кам дар, аьхир. Я Аллагьу Тяаьлайи шаламар илдитIури адар. КIваин гъибт, эй инсан, изан му кIулизра хъапIруб ву, тму кIулизра. Кьан хьибдар… Закур ахал кьяляхъ илтIибкIуру.
Ав, ихь абйири кIуруганси, саб гъяриъ айи гъванар-кIикIлар, мархьра дубгъну, селин шидра гъабхьиган, гужнаан са-сабдихъ йивуру. Хизандин арайиъ ужубра шул, харжибра. Ужуб аьхюри гъапIишра, гъапишра, бицIири гъапIишра, гъапишра, дапIну-дубхьну гъябгъюру. Гъабхьи гъалатI аннамиш дапIну, гьациб юкIв мухриъ ивну, адаш гъалатI вушра, ухьу дугъхьан багъишламиш апIувал гъадабгъну кIури, усал даршул, анжагъ жилирвалтIан артухъ даршул – думу жвув гъапIу ва гъюрхю адаш ву. Закурин йигъак миж кади дурари алдагъу ликар ва гъапIу фикрар зяя мапIанай. Абйирин гъайгъушнаъ йихьай, гьюрматлу дустар! Йиз гьякьлу гафарикан гиранра мапIанай ва дарапIдира мугъузанай.
Эгер саб хизандикьан аннамиш дапIну, йиз гафар чешневализ гъадагъну дурарикан кюмек гъабхьиш, узу гизаф бахтавар кас вуза. Чухсагъул!
