Наргиз Гюлечова
Дагъустан Республикайин артмиш шулайи гъулан мяишатдикан газатдин саки гьарсаб нумрайиъ бикIури шулуча. Гъи узуз жара региондиъ гъулан мяишат артмиш апIури, Урусатдин экономикайик чпин пай киврайи ихь ватанагьлийирикан бикIуз ккундузуз.
ЦIиб улихьнаси, кьисмат дубхьну, Ростовский областдиз алдахъунзу. Душваъ хайлин дагъустанлуйир, гьадрарин арайиъ гизаф табасаранарра яшамиш шула. Калмыкия Республикайиан удучIвубси, Ростов областдин сяргьятарихъан гъадабгъну, хутIлар айи чюллери узу мюгьтал гъапIунзу. Завариан цIа убгъурашра, айи гьавайин манишназ дилигди, хутIлар ургури гизаф комбайнйир лихурайи. Рякъюхъди хъайи вари гъулариъ гъулан мяишат ужуди артмиш шулайиб аьгъю шуйи. Дяхин, мух, гьяжибугъда ва ригъун кюкю дурзнайи хутIларин кьадар адайи. Хъа узу гъягъюрайи йишвахьна хъуркьруган, улариз рякъюрайидар анжагъ теплицйир вуйи.
ТIюрягъ гъул’ан вуйи Зугьрабоварин хизан Ростовский областдин Семикаракорский райондиъ яшамиш шули саки 40 йискьан ву. Январь ва Сягьибат Зугьрабовари чпи эвленмиш гъахьихъанмина, Ростовский областдиъ гагь колхоздин ляхнар апIури, гагьсана чпин хусуси мяишат уьбхюри, яшамиш шула. Дурари 4 веледра тербияламиш гъапIну. Гьамусяаьт асас вуди апIурайи ляхин, теплицйириъ памадрар кивну, гьадрар масу тувуб ву.
«Узу Январиз хъирсуз гъафиган, думу Ростовдиз удучIвну гъягърур ву, гъапнийи. Мици гъеебхьган, рази гъахьнийза. Гьаму гъулаъ яшамиш шлур вуйиштIан», – аьлхъюри ктибтура Сягьибат Зугьрабовайи.
Гьамусяаьт ихь му ватанагьлийирин, чпи яшамиш шулайи Титов кIуру гъулаъ 60 метр ярхишин ва 12 метр яркьушин ади, 13 теплицайиъ памадур дубзна. Мидланра гъайри, дурарин келем дубзнайи хутIларра а. ДагъустандиътIан, душваъ памадур цIиб кьанди хъубкьри шулу. Дина узу душнайи йигъари, бегьер уч апIуз хъюгънутIан имдайи. Гьавйир лап манидар вуйивализ лигну, дурар гьар йигъан гвачIниндин сяаьт юкьубди гъудужвну, янаки ригъдин манишин яманди хьайиз, теплицйириз памадур ккудубтIуз гъягъюра.
«Ав, му мани вахтна гвачIни ухди дурушиш, хъасин манишнаан ктисуз шулдар. Гьар йигъан ич веледарра хъади ва гьацира гъирагъдилан пулихъди ляхин апIрударризра дих дапIну, 2 тоннатIан артухъ памадур ккудубтIурача, хъа лисхъан кIуруш, ккудубтIнайи памадур гъюбюхну, масу тувуз гъабхбан бадали, ишкIариъ иврача. Янаки, гьамусяаьт ляхин лап гьяракатниинди гъябгъюра, дарш манишин яманди айивализ лигну, бегьер чIур хьуб мумкин ву», – кIура сюгьбатчийи.
КIури шулу: «Кьюрдну чIивиди гъузбан бадали, хьадну йикIайизкьан лихну ккунду». Му гафар гьамци зегьмет зигурайи касарикан гъапидар ву. Гъулан мяишатдин ляхин думу ругдихъ зегьмет зигуз ккуни касарихьантIан апIуз шлуб дар. Магьа гьацдар ву Январинна Сягьибатдин веледарра. Аьхюню бай Фяргьятдиз йишвну даахну нимкIкьан адар гъапишра гъалатI даршул. Думуси ляхнихъ юкIв хъайи инсан тек-бирра алалахъур. Гьаци жвувахь хьайи аьхюну риш Дианара. Дугъанра памадур дубзнайи 8 теплица а. Чан хизандихъди дурарира гьаму ляхин апIура.
Кьюрпи бай Балабег хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчи ву, хъа бицIину риш Каринайира гьамусяаьтна варидарихъди памадрарихъ ляхин апIура. Имбуну вахтна кIуруш, дугъу онлайн жюрейиинди шоколаддикан кюкйирин кунцIар апIуз улупбан дарсар кивра. Гюльнара Мягьямедовайин дугъкан вуйи «ИтIуз шлу кюкйирин кунцIар» кIуру макьала ккудубшу йисан газатдиъ чап гъапIнийи.
Адашинна дадайин яшар сарун 60 йисахьнакьан дуфна, гьаддиз мяишат кIули гъабхурайир Фяргьят ву. Дугъу чан бицIи шубарра ляхник китна. Хизандин аьхюдари памадур ккудубтIураш, бицIидари теплицайик кивнайи гьарсаб кьяну дапIнайи кюкйирихъ, памадур ужуб ибшри кIури, дарман хъубзра. Янаки му хизандиъ ляхин хъадру кас адар.
«Хьадукран вазар ккергъубси, сабуну теплицайиъ кивру шитларра гьязур апIури шулча. Мушваъ хьад фици манишин айиб вуш, кьюрдну гьациб аьхъюшинра ади шулу. Гьаддиз, шитлар гьязур апIурайи теплицайиъ пичра кабхьну шулич, дарш дурар аргъуру. Шитлар апIуз масу гъадагъурайи тумарра, гьарса-сабдихъ пул туври, вари багьа тумар вуйич. Фицики, учуз бегьерра ицциб ва ужуб ери айиб дубхьну ккундучуз. Магьа швнуд-сад йис вуйич, гьаму ляхин апIури, гьелелиг, сурсат чIуруб ву, кIуру кас гъахьундарчуз. Магьа кьюб тоннайин памадур ккудубтIиган, шкас кайидарин кьадар заан гьисаб – кьюб ишикI гъахьиш, имбунуб вари ужуб ерийин памадур шула. ИкибаштIан, дидихъ муштарйири тувру кьиматра исккануб дар», – кIура Фяргьятди.
Зугьрабоварин хизандихъди вуйи сюгьбатнаъ мялум гъабхьиганси, памадур ккудубкIбан кьяляхъ, теплицйириъ брокколи ва рангнан келемра убзура. Мидин бегьер ноябрь – декабрь вазариз хъубкьра. Янаки, пуз шулу, мартдин вазлилан ккебгъну, му хизанди зат сикинвал адарди ругдихъ зегьмет зигури лихура.
«Саб вахтна маларра уьрхюри гъахьунча. Теплицйирин ляхин дапIну, мал-къарайизра лигуз лап читинди вуйи. Гьаддиз сарун малар ккутIунча. Гьамусяаьт гьаму йиз бицIи худлиз никк ибшри кIури, саб-кьюб цIигь уьрхюраза. Магьа сабуну цIигьру 3 мудурра гъапIунчуз. Сабуну мудур баб цIигьру гьаз-вуш кьабул гъапIундар. Гьадмура, учу путулкайиан никк туври, чIиви гъабхьну. Гьамусяаьт дизиз лигури, хъайивал апIурайир 4 йисандин худул вуйиз. Дугъу гьациб маракьлувалиинди лигури, мудур уьбхюраки!
Учу гъулаъ яшамиш шулайивализ лигну, сарун, ккундушра, ккундаршра, мяишат уьбхюз мажбур гъахьунчу. Жвуву зегьмет дизригиш, «магь увуз» кIурур адар. Гьаддиз, назар дарапIди, гьамци юкIв хъади, учуси, ич веледарира зегьмет зигура», – кIура дишагьлийи.
Гъулан гъирагъдихъ хъайи теплицйир ктарди, мурарин хянаъра чпин хизандиз кIури гьязур дапIнайи теплицйир а. Сабдиъ памадур, тмунубдиъ арфани, хъа шубубпибдиъ нимкъар дурзнайи. Хьад-кьюрд дарпиди гьаммишан жвуван зегьметниинди вуйи марцци нимкъарра мушвакк ккиршри а. Пуз ккунди айиб гьадму вуйизки, назар дарапIди, юкIв хъади ругдихъ гъилихиш, диди гьаммишан инсан уьрхюру.
