Гюльнара Мягьямедова
Маркетплейс муштарйири манзилнаъди мутму гъадабгъру, хъа алверчйири манзилнаъди мутму масу тувру базар-майдан ву. Диди интернетдин кюмекниинди садар тмундарихьан ярхла айи муштарйир ва мутму масу туврудар сатIи апIура. Маркетплейсари ляхин апIуз хъюгъхъанмина аьдати туканарин, шагьрариъ ва районариъ айи базарарин аваза яваш гъабхьну. Гьамусдин жигьилари саки вари лазим вуйи мутму, бакришнар, палтар интернетдиъ айи туканариан гъадагъура.
2010-пи йисарихъанмина Урусатдиъ маркетплейсар адлу, хъа дурарин кьадар аьхю хьуз хъюбгъну. Думуган экспертари электронный алверин рынокдикан, Wildberries-ди ва Ozon-ди гъазанж хури адруваликан мялуматар туври гъахьну.
2020-пи йисан Урусатдиз COVID-19 уьзур хъубкьну, пандемия ккебгъган, гизаф туканар, базрар хъяркьнийи. Гьадмуган интернетдин туканариан мутму гъадабгърударин кьадар артухъ шули, Урусатдин электрондин алверчивалин рынокдиз инвесторар гъюз хъюгънийи. Дурариз маркетплейсари гъазанж хуз хъюгърайивал гъябкънийи.
Ахтармишар гъахру агентствйирин улупбариинди, 2022-пи йисан манзилнаъди розницайиз мутму масу тувбаъ Урусат жара уьлкйирин улихь гъабхьну. Урусатдин 37% агьалйир гьар йигъан, хъа 63% вазлин арайиъ саб ражари вушра манзилнаъ айи туканарин майдандиъ учIвра. 2021-пи йисандин улупбарихь ттевиган, 2022-пи йисан интернетдиъ гъахру алверин кьадар 1,55 триллион манатдин за гъабхьну. Думу хъуркьувалар асас вуди Wildberries-ди, Ozon-ди ва Яндекс-Маркетди арайиз гъахидар вуйи.
2023-пи йисан, электрондин алверин рынокдин улупбар 28%-дин артухъ духьну, 6 триллион манатдин алвер гъубхнийи. Урусатдин кьибла терефариъ, Сибириъ, Ярхла Востокдиъ манзилнаъди мутму гъадабгъуб гьяракатнаъ убчIвнийи. Аьхюну пай агьлйири интернет-туканариъ электроника, хизандиъ ишлетмиш апIру техника, алабхьру палат ва хайлин жара шей’ар гъадагъура.
2024-пи йисан, ахтармишар гъахру экспертарин улупбариинди, Урусатдин манзилнаъди алвер гъабхбан рынок 37% за гъабхьну, ва гъуху алвери 11,3 триллион манат тяйин гъапIну, хъа 2025-пи йисан думу улупбар 32% за хьиди ва алверин кьадарра 14,9 триллион манат хьибди.
Дагъустандин милли банкдин улупбариинди, 2024-пи йисан ихь республикайиъ манзилнаъ айи туканариан заказ гъапIу мутму тувру 1400 пунктди ляхин апIурайи (гьамус думу кьадар хъана артухъ дубхьна). Думу пунктар шагьрариъ, районариъ, гъулариъ ерлемиш духьна. Манзилнаъ айи туканар, агьалйириз гъулайваларси, гизафдариз лихру йишварра ву.
Узу гьамусдин деврин манзилнаъди лихурайи туканарин гъулайваларикан улхури, Wildberries-дин тукандиъ лихурайи жигьил дишагьли, ихь ватанагьли Салимайихъди сюгьбат гъубхунза.
«Узу ихь республикайихьан ярхла, Ханты-Мансийский округдиъ, яшамиш шулаза. Кьюр бицIир азуз. БицIидар хьайиз, ужуб аьхю компанияйиъ кадрйирин отделиъ лихури гъахьунза. 2022-пи йисан кьюрпи бицIир хьпан кьяляхъ, хул’ан удудучIвди, манзилнаан ляхин апIуз шлу йишв абгури, Wildberries-дин пишекарвалин курсар гъурхнийза.
Гьаддихъанмина Wildberries-диъ менеджерди лихураза. Узу манзилнаъ айи тукандин эйсийин кюмекчиди ляхин апIуз хъюгънийза. Учу бицIидарин, аьхюдарин палат, ликариин алахьрудар, хулаз лазим шлу алатар, ахнин чарчар, гутйир-леъфарин халар ва хайлин жара шей’ар туври гъахьунча.
Ляхнин къайдайикан гизаф рази вуза: гвачIнин ухди ляхниз гъягъюб, хябяхъдиз душваъ дусну гъузуб лазим шулдар. Ляхнин къайда узу дебккраза. БицIидарихъди поликлиникайиз гъягъюрушра, жара ляхин апIурушра, сарихьанра гьерхрадарза. Йиз хизандин ляхнар дапIну ккудукIиган, тукандин ляхнар апIураза. Хъа тукандин ляхин дарапIди гъибтузра хай шуладар. Уву яв улихь тукандин шейэр масу тувбан бадали дивнайи план йишвну вушра, йигъну вушра тамам дапIну ккунду. Узу ДГУ-йин юридический факультетра, магистратурара уьру дипломариз ккудукIнайи пишекар вушра, бицIидар аьхю хьайиз, жара ляхин ккундарзуз.
Манзилнаъди апIру ляхниъ сабсан аьхю гъулайвал а: уву наана гъушишра, яв ляхинра увухъди гъабхурува. Мисалназ, узу Севериъ яшамиш шулаза, хъа хьадан вахтна Дагъустандиз гъюри шулза. Компьютер хьади гъабхьиган, Мягьячгъалайианра, бабахьна гъулаз гъушиган, гьадушв’анра, яна Интернет айи фуну йишв’анра ляхин апIуз шулу.
Ляхнин читинваларикан улхуруш, дурарра адарди дар: программайиъ кми-кмиди дигиш’валар тIаъру. Интернетдиъ туканарин конкуренция аьхюб ву. Чпин мутму ухди масу тувбан бадали, кьиматар ис апIуру. Конкурентари жарадарин туканариъ айи мутмуйин синих апIуру. Гьар йигъан тукандин алвер гьяракатнаъ ипбиин лихури шулуча. Гьамусяаьт узу электроника масу туврайи чIатху компанияйиъ лихураза. 2024-пи йисан 600 миллион манатдин мутму масу тувунча. Учу думу компанияйин онлайн туканариъ, бухгалтерар, директорар ктарди, хъана 6 кас лихурача. Wildberries-диъ бицIи предпринимателарира ляхин апIура. Дурарира гизафдари чпиз кюмекчйир дисура.
Маркетплейсар гьамусдин деврин тIалабариз жаваб тувру туканар ву. Узу ипIру-убхъру сурсат ктарди, бицIидариз ва аьхюдариз алабхьруб, хизандиъ ишлетмиш апIру мутму, багъиш апIру пешкешар вари онлайн-туканариан гъадагъураза», – гъапнийи йиз сюгьбатчийи.
Ав, гьамусдин деврин инсанар, асас вуди жигьил дишагьлийир, чпин телефонариъ айи Wildberries-дин ва OZON-дин майднариъ учIври, лазим вуйиб багьа кьиматар дарди заказ апIури, хъа кьабул дархьиш, размер бицIиб-аьхюб гъабхьиш, кьяляхъ апIури, чпин яшайиш хъапIра. Гизафдар гьадму ляхниин кьадарсуз машгъул шула. Лазим вуйибра-дарубра заказ апIура, хъа гъадагъу шейэр зат ишлетмишра апIурадар. Эгер гьадму гьисабназ гъададабгъиш, маркетплейсар инсанариз гъулайвалар ккабалгурайи туканар ву.
Аьхю яшнан инсанарин маркетплейсариз игьтияж’вал шуладар. Дурар аьдати тукандиз душну, мутму хилиъ дибисну, инструкция дурхну, хъасин масу гъадабгъури вердиш ву. Гьарсаб деври инсанарин улихь чан тIалабар дивру. Инсанарра гьадму тIалабариз табигъ шула.
