Наргиз Гюлечова
Дагъустандин образованиейин цирклиъ гьар йисан дигиш’валар шули ашра, гъузрайи читин месэлйирин кьадарра цIиб дар. Мидин гьякьнаан улихьна йигъари кIули гъубшу пресс-конференцияйиъ республикайин образованиейинна илмин министр Ягь’я Бучаевди хабар тувну. Пресс-конференция министерствойин 2024-пи йисандин ляхнин натижйириз ва ццийин йисаз дивнайи планариз бахш дапIнайиб вуйи.
Кьюб сяаьттIан артухъ вахтна кIули гъубху серенжемдиъ министри, республикайин образованиейин цирклиъ, бицIидарин багъарилан ккебгъну, гьарсаб образованиейин идарайиъ туврайи аьгъюваларин дережа за апIбан бадали, гьял дапIну ккуни месэлйирикан гъапнийи.
Ягь’я Бучаевдин гафариинди, гъийин йигъаз республикайиъ 114 агъзур бицIидар гъягъюрайи 1165 багъди ляхин апIура. Вушра, гьелелиг бицIидарин багъариз гьауз кIури, нубатнахъ хъайидарин кьадарра 8500-тIан артухъ ву. Гьадрарикан 3 агъзур бицIир 3 йис’ина яшар духьнайидар ву.
Цци «Жигьиларна бицIидар» ва «Хизан» кIуру милли проектарин дахилнаъди, Дагъустандиъ 9 мектебдинна 2 бицIидарин багъдин ва гьацира Дагъустандин гьюкуматдин халкьдин мяишатдин университетдин хиликк ккайи туризмдинна сервисдин колледждин кьюб дараматра рас апIуз планламиш дапIна. Мидланна гъайри, кьюб цIийи мектеб ва 6 бицIидарин багъра тикмиш апIиди.
ЦIийи мектебарин кьадар йислан йисаз артухъ шули ашра, варитIан читин месэлйирикан саб вуди мялимар ва китабар гьуркIри адрувалин месэла гъубзра.
Мисалназ, Каспийскдиъ йиз веледар урхурайи мектебдиъ мялимар гьуркIну адар. Гъи, ОГЭ тувну ккуни 9-пи классдиъ урхурайи бицIидариз алгебрайин дарс кивуз мялим адруган, закур думу бицIидари фици имтигьян тувди? «Мектебдиъ мялим адар, баладар имтигьан тутрувишра» гьич сарира пидар… Мициб читин аьгьвалат саб Каспийск шагьрин мектебариъ ваъ, хъа гизаф районарин мектебариъра а.
Китабар гьуркIри адрувализ лигну, 2024-пи йисхъанмина республикайин мектебар Москвайин электронный мектеб (МЭШ) гъурулушдик кирчну. МЭШ-диъ мектебдиъ лазим вуйи китабарси, хъанара артухъ цифровой материалра а. Гьадму гьисабнаъди 6700 материалар ЕГЭ-йихьна ва 4500 материал – ОГЭ-йихьна гьязур хьуз. Аммаки, пуз ккундузузки, му гъурулушдиин рази вуйидарин кьадар лап цIибтIан дар. Ав, душваъ гъи мектебдиъ урхурайи баяр-шубариз дарс агъю апIбан бадали, лазим вуйи вари материалар а, вушра…
Китабар ва мялимар кьит вуйивалин гьякьнаан улхуб давам апIури министри гъапиганси, гъийин йигъаз Дагъустандин мектебар китабарихъди 64%-тIан тяминди дар. Гьадму 64%-дик ухдихъанмина ади, ишлетмиш дарапIрайи китабарра кахьна.
«Мектебариз ккунди айи китабарин кьадар 9 миллионна гьацI ву, хъа айидарин кьадар анжагъ 7 миллионна 100 агъзур китаб ву. 2018-пи йисхъан сачдизкьан республикайин мектебариз 2 миллионна 100 агъзур китаб гъадагъна. Му ляхин давам апIуб чарасуз ву. Урусатдин мярифатнан министерствойин кюмекниинди, китабар масу гъадагъбан бадали, Дагъустандиз пул жара дапIна.
Гъи Дагъустандиъ мялимарин маважибдин кьадар, кьялан гьисабариинди, 33 агъзур манат ву. Му кьадар саб ставкатIан артухъ гъагъ аливалиинди ва классдин руководитель вуйивализ лигнура иливнайибдиинди арайиз дуфнайиб ву.
Уьлкейин Президентдин табшуругъниинди, 2040-пи йисаз вуйи Урусатдин образованиейин артмиш’валар стратегия тартиб апIура. Думу стратегияйиъ атIабгнайи варитIан асас месэла мялимарин маважиб за апIбан месэла ву.
2019-пи йисхъанмина башламиш дапIну, Дагъустандиъ «Земский мялим» программа уьмриз кечирмиш апIура. 5 йисандин арайиъ программайин кюмекниинди, мялимар гьуркIри адру гъуларин мектебариъ 420 мялим ляхниъ дерккну. Гьадрарикан 2 мялим сач дерккдар ву. Ццийин йисаз программайиинди мялимар мектебариъ дер-ккуз кIури, 10 йишваз квота тувна», – гъапнийи министри.
Министриз суал тувуз мумкинвал ккабхъну имиди, узу Табасаран райондин Акъа, Жулжагъ ва Гали Гюгьрягъ гъулариъ тикмиш дапIну ккуни мектебарин гьякьнаан гьерхнийза.
КIваин апIурхьа, Акъа ва Гюгьрягъ гъуларин баяр-шубариз, гъулаъ айи мектебдин гьял лап читинуб вуйивализ лигну, хусуси хулариъ дарсар кивра.
Мидин гьякьнаан Ягь’я Бучаевди гьамци гъапнийи: «Узуз думу мектебариъ айи читин агьвалатнакан хабар азуз. Дина узу гъушнура вуза. Государственный экспертиза дапIнайи лазим вуйи вари документар учу республикайин экономикайин ва аьтрафарин артмиш’валин министерствойиз хъадаънача. Ляхин сарун гьадрарихъ дийибгъна».
Макьала бикIури имиди, му месэлайин гьякьнаан сабсанара ражари экономикайин министерствойиз илтIикIунза, аммаки дурари документар чпихь хьадарчухь, тикилишчивалин министерствойиз хъадаъна гъапну. Хъа тикилиш’чивалин министерство жаваб тувуз гьялакди дар.
