Айгуль Мягьямедова
11-пи мартди Дагъустандин Глава Сергей Меликовди республикайиъ важиблу месэлйириз бахш дапIнайи совещание гъубхну.
Арайиз адагъу месэлйирин арайиъ ватандашарин аьрзйириз республикайин гьюкмин органарин жавабар, «Жиларин цифровой улупбарин (пространственный) милли гъурулуш» программа уьмриз кечирмиш апIуб, хъархъвас абхьру ишкIарихъди муниципалитетарин тяминвал ва жарадар айи.
РД-йин Главайин ва Правительствойин администрацияйин кIулиъ айи Мягьяч Уьмаровди туву мялуматариинди, ктабхъу кьюрдну агьалйирин электричество адрувалихъди аьлакьалу аьрзйир цIиб гъахьну, гьацира аварияйин кьяляхъ рас апIбан ляхнарра гьяракатназ гъафну.
Дугъан гафариинди, натижайиъ «Дагэнерго» ОАО тешкилатдин ляхнин мянфяаьтлувал артухъ дубхьна. Электричествойихъди тяминвалин месэлйир учIруди дийигънайи Мягьячгъала шагьрин районар улупурайи карта гьязур дапIна. Картайиъ «Сепараторный», «Редукторный», «Турали», «Ленинкент», «Пальмира», «Газораспределительный» поселокар ва Амет-Хан Султандин ччвурнахъ хъайи кюче а.
Гьаму йисан февралин вазли Дагъустандин ЦУР-из агьалйирин терефнаан 6 агъзуртIан зиина аьрзйир гъафну, дурарикан аьхюну пай электричествойихъди тямин дапIну адрувалиан вуйи.
Сергей Меликовди къайд гъапIганси, табиаьтдин ужудар дару гьавйириз дилигди, энергетикари кьюрдну духьнайи аварйир кьялан гьисабниинди 6 сяаьтнан арайиъ рас дапIну ккудукIури гъахьну. Гьамцдар улупбарихъна электросетарин комплексдин мюгькамвал за апIбан программа уьмриз кечирмиш апIбаз дилигну, гъафну. Республикайин Главайи асас вуди дагълу районариъ ляхин апIурайи энергетикарин зегьметназ чухсагъул мялум гъапIну.
ЦУР-риз агьалйирихьан мичIли шид адрувалин гьякьнаан 514 аьрза дуфнайи. Арзйир апIурайидар гизафси Мягьячгъалайин, Каспийскдин, Дербентдин, Дагъустандин Огнийин ва Буйнакскдин агьалйир вуйи.
«Гьаму месэлйириз дикъатлуди фикир тувуб лазим ву. Гъи ухьу шид зигурахьа (водовод), коллектор ва жара проектар гьязурди айихь. 40 йисандин арайиъ рас дарапIу гъурулуш кIан’ан-кIулиз рас дапIну ккунду. Месэла гьял апIбан бадали, Президентдихьан гъюрайи пулин дакьатар лазим вуйи объектариз харж апIурахьа. Гьаму йисан натижйир ужудар духьну ккунду», – гъапну Сергей Меликовди.
Региондин сарпи вице-премьер Манвел Мажонцди гьаму йисан натижйирикан агьалйир рази ктауз гаф тувну.
Региондин вице-премьер Заур Эминовди гъубшу йисан ЕГРН (гьюкуматдин саб йишвлан тмуну йишв’ина гъабхуз даршлу хусусиятнан саб вуйи сиягь) абцIбан хъуркьуваларикан ва гьаму йисандин планарикан ктибтнийи.
2024-пи йисан республикайи сяргьятар улупбан ЕГРН абцIбан план артухъдира тамам гъапIну. Амма сиягьнаъ гъуларин сяргьятар тIауз ими, думу ляхин 13 муниципалитетдитIан кIулиз адабгъну ккудубкIнадар.
Заур Эминовдин гафариинди, Дагъустандиъ гьюкуматдин программа уьмриз кечирмиш апIбиинди, эйсивал улупнайи жиларин, дараматарин ва хуларин кьадар 4 йисандин арайиъ 370 агъзуртIан зиина артухъ гъабхьну. Объектар мяишатдин ишлетмиш’вализ тувна, налогарра илитIна.
2025-пи йисан республикайиъ жиларин 493 зона сиягьнаъ тIапIна; 33 райондин ва шагьрарин жилариин кадастровый ляхнар давам шула.
Сяргьятар улапнайи жиларин ва дараматарин кьадарра артухъ гъабхьну. Гьаци вушра, Заур Эминовди къайд гъапIганси, 19 агъзуркьан объектарин эйсйир аьгъю апIбан ляхин давам шула.
«Ухьу дараматар налоговый гьисабнаъ дерккбан ляхниъ айи къанунсузвалин месэлйир швнубна саб ражари гьял дапIнахьа. Заан гъуллугъариъ айи бязи гьякимари чпин вазифйир тамам апIурадар, муниципалитетдин артмиш’вализ лазим вуйи налогар гъюрадар, агьалйирин гьюкмин органарихьна вуйи хъугъвал дубгра, дурар аьрзйир апIури, илтIикIура. КIваина хураза: гьарсари чан вазифйир тамам апIбахъан жаваб тувди», – гъапну Сергей Меликовди.
Региондин табиаьтдин девлетарин ва экологияйин министр Ратмир Расуловди туву мялуматариинди, 2025-пи йисан феврали гъуху ахтармишариинди, бязи муниципалитетари хъархъвас абхьру контейнерар лазим вуйивал улупурадар. РД-йин табиаьтдин министерствойин гьисабариинди, Гуниб, Дахадаевский, Казбековский, Къяякент, Къизилюрт, Кумторгъала, Кьурагь, Тарумовский, Хунзах, ЦIумада районариъ хъархъвас абхьру контейнерарихъди вуйи тяминвал 50 проценттIан цIиб ву.
Муниципалитетари региондин операторихъди йикьрар йитIну, контейнерар гъадагъуз дакьатар жара дапIну ккунду, кIваин гъапIнийи Ратмир Расуловди. Хъа региондиъ контейнерар гьязур апIбан месэла тартиб дапIна.
Совещаниейин аьхириъ Сергей Меликовди муниципальный образованйирин главйириз гъитIирккнайи месэлйир гьял апIбахьна жавабдарвалиинди лигуб тIалаб гъапIну.
