Гьюрматлу аьлимар, илимдин гъуллугъчйир, аспирантар, студентар! Учву Урусатдин илимдин йигъахъди ва Урусатдин илмарин академияйин 300 йисандин юбилейихъди кIваантIан тебрик апIурача!
Илим гьарсаб гьюкуматдин артмиш’валик гьяракат кипрайи, хъуркьувалариинди уьлке улихь гъабхуз даягъ шулайи дакьат ву. Дагъустандин ахтармишар гъахру федеральный центр Урусатдин илмарин академияйин гъурулушдин ихь региондиъ айи циркил ву. Республикайин урхбан заан заведенйирихъди сабси, диди илимдин хъуркьувалар за апIура. Центриз 700-диинакьан илимдин гъуллугъчйир (гьадму кьадарнакан 25% жигьил аьлимар) лихурайи 8 институт дахил шула.
Гъи Дагъустандиъ жигьилар илимдихьна багахь апIуз, дурарин бажаранвал артмиш апIури, аьлимвалин дережайиз удучIвуз вари шараитар арайиз духна. Гьамци, 2022-пи-2023-пи йисари РАН-дин ДФИЦ-диъ жигьил аьлимарин кьюб лабораторияйи жанлуди ляхин апIура. Аьхиримжи кьюд йисандин арайиъ республикайин илимдин карханйириъ илимдиин лихурайи 50-рилан зиина мялимарикан ва аспирантарикан Дагъустан Республикайин Главайин стипендиатар ва «Ужурсир жигьил аьлим» конкурсдин гъалибчйир гъахьну.
РАН-дин ДФИЦ-диъ лихурайи табасаранарин кьадарра аьхюб ву. Гьамдиинди дамагъ дарапIди гъибтузра шулдар.
Табасаран халкь гьарган савадлувалиинди тафавутлу вуйи. Тарихдин аьлимарин китабариан мялум шулайиси, XI-XII аьсрарианмина Табасарандиъ дафтрар хилариинди дикIуз хъюгънийи, гъулариъ диндин мектебар ачмиш гъапIнийи. Табасарандиан вуйи мутялимар Дербентдиъ, мусурман культурайин центрариъ урхури гъахьну. Табасаран аьлимари диндин жюрбежюр терефар ачухъ апIурайи аьраб чIал’инди дидикIнайи къанунарин, тарихдин, географияйин, грамматикайин, геометрияйин аьгъювалар тувру китабар ктикIури гъахьну. Дурар Гурхъарин Мугьяммад, Ругжарин Ражаб, Кюргъярин Шябан, Кьулккарин Рамазан ва гьацдар жарадар ву.
XV аьсрин кьюбпи пайнаъ Кюрягъ гъулаъ аьраб чIал’ин лихурайи Шябан ва Мугьямад яшамиш шули гъахьну. Зюрдягъ гъулаъ гьижрайин 1023-пи йисан (1614-пи йис) аьраб гьярфариинди табасаран чIалниинди гъибикIу «Диндин асулар шубуб – иман, ислам, сунет ву» китаб гъибихъну. XVII-XVIII аьсрариъ Зюрдягъ гъул’ан вуйи аьлимар Гьясан ибн Рабаданди ва дугъан бай Гьяжи-Мягьямадди китабар дикIури гъахьну. Дурари, табасаранаринси, Дагъустандин жара халкьаринра культурайин артмиш’валарик лайикьлу пай кивну.
Гъи улихь деврарин табасаран аьлимарин илимдин рякъ ва ужудар аьдатар давам апIурайи ихь гьюрматлу аьлимар ва цIийи аьгъюваларихьна рякъ кабкIрайи жигьилар пишекарвалин машкврахъди тебрик апIури, дурариз жандин сагъ’вал, маракьлу проектар ва илимдин заан хъуркьувалар ккун апIурача.
