Гюльнара Мягьямедова
Ихь республикайиъ август ваз кубкIу йигъарихъанмина Дагъустандиъ 25 йис улихьна гъахьи гьядисйир кIваин апIура. 1999-пи йисан августдин аьхириъ республикайин ругарилан ислягьвалиинди яшамиш шулайи гъулариъ архьу Шамил Басаев ва Хаттаб кIулиъ айи варихалкьарин террористарин дестйир терг гъапIнийи. Гъачагъар терг апIбан ляхник ерли агьалйири лайикьлу пай кивнийи.
22-пи августди Гьюкуматдин пайдгъин йигъ къайд апIбан серенжемарин дахилнаъди, республикайин СМИ-йин журналистар 25 йис улихьна гъагъи гьядисйир гъахьи ЦIумада райондин Агвали гъулаз ва БутIлих райондин БутIлих гъулаз гъушнийи. Агвалийиъ ерли администрацияйин собранйир гъахру залиъ ополчениейин дестйирин иштиракчйирихъди вуйи гюрюш кIули гъубшнийи. Дурари журналистариз 1999-пи йисандин гъагъи августдикан ктибтнийи. Райондин глава Шамил Уьмаровди уч духьнайидариз райондин гъийин хъуркьуваларикан мялуматар тувнийи. Серенжем ккудубкIбан кьяляхъ республикайин СМИ-йин вакилар БутIлихдиз гъушнийи.
«Бандитарин дестйир Чечен республикайихъди вуйи сяргьятарилан мина гъафнийи. Учвуз рякъюрачвуз, мушваъ айидар ягъал дагълар ву. Чпиз рякъюъди алахьу АнсалтIа, РахатIа гъулар кьялаъ тIаъри гъюрайи бандитари, «Даждин иб» кIуру дагъдин кIакI гъибиснийи. Думу райондин варитIан ягъли дагъ ву, гьадлин вари БутIлих гъул хилин гагь’ин алиси рябкъюру. Бандитар варж, хьуцIур касдикан ибарат вуйи дестйириинди гъюри гъахьну. Дурарихь чпихьан гъабхуз шлубкьан яракь хьайи.
Райондин ругариина Хаттабдин ва Шамил Басаевдин бандитар гъафиган, Урусатдин Федерацияйин оборонайин министерствойи гъуландар гъул’ан удучIвну гъягъювал тIалаб гъапIнийи. Гизаф дишагьлийир, яшлуйир, бицIидар хатIасуз йишвариз гьаънийча. Хъа гъулаъ багъри ругар уьрхрудари штаб тешкил гъапIнийи. Хунзах, Ахвах районариан, гъунши гъуларианра инсанар уч гъахьнийи. Чпин хушниинди бандитарихъди женг гъабхуз ккунидарикан ибарат вуйи дестйир тешкил гъапIнийи.
ГвачIнин ухди ужуб дару мялумат гъеебхьиган, дявдин разведка вушул, кIури фикир гъапIнийза. Хъа фу лигурва, дуфнайи дестйирин арайиъ айидар узбекар, аьрабар, негрйир ва гьацдар жарадар вуйи. Дурари чпин шартIар, чпин къайдйир ич улихь дивуз хъюгънийи. Учухь сифте яракьра хьадайчухь. Дурарин фикриинди, ерли агьалйири чпи разивалиинди кьабул дапIну ккундийи. Хъа ваъ, дурарин тIалабарихъди рази хьпанди дайча», – ктибтнийи учуз БутIлих гъулан агьали, Кьягьялвалин ордендин сагьиб, ополченец Агьмед Абдулгьялимовди.
Думугандин гьядисйирин иштиракчйири журналистарихъди аьшкьниинди сюгьбатар гъухнийи.
БутIлихдиан вуйи Къурбан Муртузялиевдин гафариинди, 7-пи августди гвачIнинган дугъан хизандизра чIуру хабар гъафнийи. «Сифтейин ич метлеб дишагьлийир ва бицIидар гъул’ан адауб вуйич. Дурар Тлух гъулаз гъухнийча, гьадлинтина республикайин шагьрариз пай гъапIнийи. Хъа 40-50 процент дишагьлийир удучIвну гъушундайи, дурар чпин жилариз кюмек апIури гъузнийи. Гъулан айитI 10-15-20-30 касдикан ибарат вуйи дестйир тешкил дапIну, БутIлих гъулан гъирагъ-бужагъдихъ 40-45 пост тешкил гъапIча. Штабдин начальникра ктагънийча. Хябяхъдиз Казбековский райондиан администрацияйин глава Амир Азаев кIулиъ ади десте гъафнийи. Учуз яракь адайчуз, гьаци вушра, БутIлихдиз яракь хьади сар инсанкьан деетбанди дайча. Шубудпи-юкьудпи йигъари ерли полицияйи, военкоматди учухьна чпиз айи автоматар тувнийи.
Андийин, Къудаберийин агьалйирра бандитариз гъаршу вуйи. РахатIайиъ мистан имам, райондин администрацияйин главайин заместитель кIулиъ ади, бандитарихъди улхбар гъахури, дурар удучIвну гъягъювал тIалаб апIурайча. БицIидарин багъдиъ кухня тешкил гъапIнийи. БутIлихдин, гъунши гъуларин агьалйири дина нис, йикк, никкдин жара сурсатар хуйи.
«Даждин иб» дагъ бандитарихьан марцц апIури, федеральный кьушмари гъагъи женгар гъухнийи. Женгариъ ополченцйирра иштирак гъахьнийи. Заан Тандо гъул боевикари дибиснайи, хъа дина дявдин техника за шлуган, бандитари швнуб-саб танк ва БТР-ар дагъитмиш гъапIнийи. Фукьан читинвалар алахьнушра, бандитарин улихь кIул ис гъапIундархьа, ихь уьлкейин, республикайин сабвал гъюбхюнхьа», – пашмандиси ктибтнийи Къурбан Муртузялиевди.
1999-пи йисан августдин гьядисйириъ ЦIумада, Новолак ва БутIлих районариъ дявдин 226 гъуллугъчи, айтIан ляхнарин органарин 53 гъуллугъчи, ополчениейин 25 вакил, 108 ислягь ватандашар гъийихнийи. БутIлихдиъ райондин администрацияйин хуларин улихь Ватандин Аьхю дявдиъ, Афгъанистандиъ ва 1999-пи йисан августдин-сентябрин вазари дявдин женгариъ гъийиху БутIлих райондин вакилариз ядигар дивна. Гьадму ядигарин улихь ихь гьюкуматдин пайдагъ гьатIабццбан серенжем кIули гъубшнийи. Серенжемдин аьхюну пай варихалкьарин бандитарин дестйирихъди вуйи женгарин иштиракчйир вуйи.
Шиклариъ: Агьмед Абдулгьялимов (гагул терефнаан) ва Къурбан Муртузялиев 1999-пи йисан гъахьи гьядисйирикан ктибтури.
