Зубайдат Шябанова
Магьа вари уьлкейин баяр-шубариз урхбан цIийи йисаз мектебари ракк-нар арццну. Гьарсаб мектебди чан тарихдииинди, чан бажаранлу ва аьхю тажруба айи мялимариинди, машгьур духьнайи выпускникариинди ва заан аьгъювалариз урхурайидариинди дамагъ апIура. Хъа думу дамагъвал асас вуди директори ва дугъан коллективди гъабхурайи баркаллу ляхнилан асиллу ву.
Мектебдиз чпин уьмур бахш гъапIу, хайлин йисари мялимарди гъилиху заан тажруба айи лайикьлу пишекрар ихь районариъра гизаф а. Дурарин арайиъ ТинитI гъулан мектебдиъ 31 йисан директорди гъилиху Низамудин Нажмудинович Уружевди лайикьлу йишв дибисна.
Низамудин Уружев таниш дару кас Табасаран райондиъ гьеле-меле дидрихъур. Директорин гъуллугънаъ думу 31 йисан гъилихну, хъа дугъан мялимвалин тажруба 50 йистIан артухъ ву.
Мялим хьуз дугъу учв гьеле бицIи бай вуйи вахтна кьаст гъапIнийи.
Пишекарвалин рякъ
«Думуган вахт гьациб вуйи – мялимариз аьхю гьюрмат ва хатир айи. Варидариз мялимар хьуз ккундийи. Диву кьиматтIан гъадагъурайи аьгъювалар зиина гьисаб апIуйи. Гъуша классар аш, гьарубдиъ урхурайиадариз жа-жара табшуругъар тувуйи. Гьадмуганра гьарсар бицIирин хасият жараб вуйи. Сари гъюдли гаф бисуруш, тмунур ижмиди гъапи гафназтIан мютIюгъ шулдайи. Узу йиз мялимарра гьаддин гъавриъ тIаъри гъахьунза. Ляхниъ ужуб натижа хьпан бадали, гьарсар бицIирихьна хусуси жюлег дабгну ккунду», – кIура бажаранлу мялимди.
Низамудин Уружев 1946-пи йисан 16-пи октябри Табасаран райондин Хюлюгъ гъулаъ бабкан гъахьну. 1963-пи йисан думу, ТинитI гъулаъ мектеб ккудубкIну, Дербент шагьрин педучилищейик урхуз кучIвру.
Училищейин диплом гъадабгъу жигьили чан пишекарвалин рякъ Табасаран райондин Гюгьрягъ гъулан мектебдиъ ккергъбан классарин мялимди лихбалан башламиш гъапIнийи. Амма гьадму йисан думу армияйиз гъахуру. 1969-пи йисан армияйиан гъафир сифте Бургьанкент гъулан, хъасин, 1971-пи йисан, ТинитI гъулан мектебдиъ мялимди лихури гъахьну.
Низамудин Уружевди 1973-1978-пи йисари ДГУ-йин тарихдин факультетдиъ гъурхну. 1986-пи йисан КПСС-дин партияйин райкомди думу ТинитI гъулан мектебдин директорди тяйин апIайиз, Низамудин Уружев институтдин кьяляхъ чпин мектебдиъ тарихдин ва обществознаниейин мялимди, тербияйин цирклиан директорин заместителди, райондин образованиейин цирклин жавабдар секретарди, партияйин комсомолин райкомдин тешкиллувалин отделин инструкторди ва жара гъуллугъариъ лихури гъахьну.
«Узу ляхниз гъафи вахтна ич мектебдиъ 570 урхурайидар айи. Улихьди баяр-шубариз аьгъювалар гъадагъбахьна аьхю аьшкь ади гъабхьну. Узу директор вуйи йисари 1600 выпускник деетунча. Дурарин арайиъ 16 медалист гъахьну. Пуз ккундузузки, ТинитI гъулан мектеб гьаммишан адлуб вуйи. Мектебдиъ урхурайидари, райондин олимпиадйириъ, конкурсариъ, выставкйириъ ва жара серенжемариъ жанлуди иштирак шули, пешкешнан йишвар гъадагъури гъахьну. Мектебдин кьюр выпускник – Мукаил Мукаилов ва Шихмягьямед Нурмягьямедов илмарин докторар, Ариф Сулейманов, Низами Гюлев ва хайлин жара баяр илмарин канадидатар гъахьну.
Дюзди гъапиш, Табасаран райондиъ сабпи мектеб 1925-пи йисан ТинитI гъулаъ ачмиш гъапIнийи. Сабпи ражари директор Кьадир мялим кIуру лезги халкьдин вакил гъахьну. ИкибаштIан, сабпи мектебдиз дарамат адайи. Гьаддиз думу хусуси касдин хулариъ абццнийи. Хъа 1933-пи йисан гъулаъ 7 йисандин аьдати мектеб дивнийи. 1959-пи йисан мектеб интернатдиз илтIибкIну. Дидин дахилнаъ дагълу шубарин мектебра айи. Думу йисари ТинитI гъулан мектеб-интернатдиз СиртIчан, Мягьрягъян, ТIюргъян, НичIрасан ва хайлин жара гъулариан баяр-шубар гъюри гъахьну. Думу райондин варитIан ужуб ад айи мектеб гьисаб дапIну гъабхьнийи. Жара мектебариъ урхурайидарин арайиъ, чпин мектеб гъитну, ТинитIна урхуз гъюз ккунидарра хайлиндар гъахьну.
Хизан
1966-пи йисан жилар гъутIурччвнийи. Хъа гьадму вахтна гъулариъ айидар вари бицIи йирси хулар вуйи, ва вари думу хулар гъарагъну. Ич Хюлюгъна ва жара багахь гъулариз республикайин меркездиан гьякимар гъафнийи. Гъуландариз Дербент райондиъ кюч хьуз саб йишв улупну. Амма гъуландар рази гъахьундар ва саспи хизанар – ТинитI, бязидар – Бургьанкент гъулариз кюч гъахьну. Ич хизан ТинитIна гъафну. Думуган 1967-пи йис вуйи. Гьадушваъ узу 8-пи классдиз гъушунза. Узуз кьюрсана гъардаш ва кьюр чира айзуз. Ич адаш – Нажмудин Уружев сифте колхоздин председатель, хъасин Хюлюгъ гъулан сельсоветдин председатель гъахьнийи. Хъа кюч хьпан кьяляхъ хайлин йисари ТинитI гъулан сельсоветдин секретарди гъилихну. Дада халача убхбиин машгъул вуйи», – кIваин апIура Низамудин мялимди.
1971-пи йисан Низамудин Уружевди чпин мирасарин риш Гереклихъди сатIиди хал-хизан ккебгъру. Гереклин абйир-бабарра Хюлюгъ гъул’ан жилар тIурччвбан кьяляхъ ТинитIна кюч гъахьидар вуйи. Дурариз хьур велед гъахьну: кьюр бай ва шубур риш. Амири ва Жяфру Мягьячгъала шагьриъ финансаринна экономикайин училище ккудубкIну, гьамусяаьт чпин хизанарихъди Москва шагьриъ хусуси бизнес кIули гъабхбиин машгъул ву. Хъа шубрид шубари адашдин пише ктабгъну. Тамила Москва шагьриъ ккергъбан классарин мялим ву. Самера ТинитI гъулан мектебдиъ лихура, хъа Рагьиле – Дербент шагьриъ мектебдиъ ккергъбан классарин мялим ву, гьамусяаьт чан бицIириз лигури хулаъ а.
Низамудин Уружев 50 йисантIан артухъ мялимди гъилихну. Баркаллу зегьметназ лигну думу 2006-пи йисан «Урусат Федерацияйин образованиейин гьюрматлу гъуллугъчи» ччвур тувбиинди, 2017-пи йисан «Баркаллу зегьметназ лигну» медалиинди, РД-йин образованиейин министерствойин, Табасаран райондин администрацияйин главайин, райондин образованиейин управлениейин терефнаан хайлин гьюрматнан грамотйириинди лишанлу дапIна. Дугъу шил ккиву мялимвалин жилгъа гъи аьхю ва яркьу рякъюз илтIибкIну. Низамудин Нажмудиновичди дарс киву хайлин баяр-шубари, мялимвалин пише кадабгъну, гьам чпин гъулан, гьамсана Урусатдин жюрбежюр регионарин мектебариъ баяр-шубариз аьгъювалар тувра. Жвуван мялимдин насягьятар ва уьмрихьна лигуб дурари гъи чпин урхурайидариз улупура. Хъа гьацдар бажаранлу мялимар имиди, мялимвалин пишекарвалихьна вуйи гьюрмат гьичра зяиф хьибдар.
