Урусат Федерацияйин Президент Владимир Путиндин къарарниинди, 2024-пи йис ихь уьлкейиъ Хизандин йис вуди мялум дапIна. Дидин метлеб хизандин аьсрариан гъузнайи багьалу аьдатар уьрхюб ва хизан уьбхбан цирклиан политика мюгькам апIуб ву.
Ухьу шагьидар шулайиганси, уьлкейиъра, республикайиъра, районариъра Хизандин йисаз тялукь вуди, хайлин серенжемар, конкурсар ва фестивалар гъахура, жюрбежюр цирклариъ тафавутлу гъахьи хизанарин вакилар орденариинди ва медалариинди лишанлу апIура.
Къайд апIуз ккундузузки, Хив райондин гьарсаб гъулаъ тярифназ лайикьлу ва чпиинди дамагъ апIуз шлу хизанар а. Мисал вуди ич Гъвандикк гъул гъадабгъиш, фунуб хизандикан улхури гъахьишра, душваъ я ужур уста, ясана – машгьур шаир, бажаранлу мялим, игит эскер, устад-халачачи а. Мушваъ гьарсаб хизан тярифназ лайикьлу ву.
Цци, Хизандин йисан, узуз йиз аьхю абйир кIваин апIуз ккундузуз. Ватандин Аьхю дяви ккебгъиган, йиз адашдин ва дадайин терефнахъан вуйи аьхю абйир Шяйбан Шябанов ва Гьяжибала Исаев чпин хушниинди ватан уьбхюз гъушну. Шяйбан абайиз Сталинграддин гъати женгариъ зийнар гъахьнийи. Госпиталиан удучIвур думу кьяляхъ дявдиз гъушну ва Берлин бисбан женгариъра иштирак гъахьну. Гьяжибала абара госпиталиъ гъахьну. Дявдин кьяляхъ йисари дугъу гъулан колхоз кIули гъабхури гъахьнийи. Мидлан гъайри, ич аьхю бабари уччву-дар кюмсер урхури гъахьну. Гьадму кюмсер ич хуларикк гьамусра ккимийич.
Хъа йиз аба Багьаудин Мурадов Хив райондиъ аьгъдру кас гьеле-меле гъахьундар. Багьаудин аба ич гъулан мектебдиъ 16 йисан директорди гъилихну, дугъу 45 йисантIан артухъ тарихдин дарсар кивну. Думу шиърар дикIузра аьшкь айир вуйи. Багьаудин абайин гъардаш Надинбег аба жигьилди амиди кечмиш гъахьнийи. Абайи чан 8 веледдихъди сатIиди гъардшин юкьур веледра уьрхюри гъахьну.
ФатIимат ва Зубайдат бабар (кьюред хванар) гизаф албагдар вуйи. Дурар веледар эвленмиш апIайизкьан сатIиди яшамиш гъахьну. Гъуландари ич Зубайдат бабаз (Багьаудин абайин хпириз) хулан мялим кIури гъахьнийи. Дугъу вари бицIидар сар-сарин арайиъ гьюрмат-хатир ади тербияламиш гъапIну, сар-сариз кюмек апIуз, рягьимлувалин хил гьачIабккуз, хизандин багьалу аьдатар ва савкьатар уьрхюз улупну. Зубайдат бабу вари бицIидар сатIиди саб аьхю столихъ дитри, мектебдиъ дурариз хулаз тувнайи ляхин тамам апIуз гъитуйи. Дарсарихьна гьязур дарди мектебдиз сарра гъягъюри гъахьундар. Мектеб ужудар аьгъювалариз ккудубкIну Сабир халуйи, Надинбег халуйи, Мурсият халайи, йиз дада Халумагъайи, Верди халуйи мялимвалин пише ктабгъну.
Йиз дадайи ич гъулаъ мектебдиъ дарсар киври, цци 40 йис шула. Дугъу кIурайиганси, улихьди мектебдиъ урхурайидариз дарсарихьна аьшкь гизаф ади шуйи, хулан ляхин тамам дарапIди гъюрур сар-кьюрра шулдайи. Хайлин дугъан хиликк гъурхдар заан гъуллу-гъариъ лихура, гизафдарикан мялимар, аьлимар духьна, военный цирклиъра улихь душнайидар а. Дадайи кми-кмиди чан ученикар дамагъ кади кIваин апIури шулу. Амма гъийин деврин бицIидариз урхуз ккунди адрували, телефонди дурарин фикир вари чаина жалб дапIнайивали дугъак гъалабалугъвал кипра.
Узуз дадайин юкIв сикин апIуз ккундузуз. Гьаддиз узура дугъан пише ктабгъунза. Мектебдиз гъафибси, узу урхурайидариз йиз аба Багьаудинди ва дадайи туври гъахьи насигьятар, дурарин дарсар, ужуб ва харжибдин гъавриъ тIаъбан сюгьбатар давам апIидиза. Узу йиз абайин ва дадайин пишекарвалин рякъюъди гъягъюз кьаст гъапIувалин асас метлеб – гьадму саб вахтна ич хизандин аьхю абйирин ватанперверваликан, аьхю бабарин хизандин марцци ирснакан, гъулан багьалу аьдатарикан, машгьур мирасарикан, гъулан игитарикан варидариз ктибтуб вуйиз. Гьадрарин мисалариинди, дурар нумунади хури, гьарсаб хизандин бицIи вакилира чпин багахьлуйирин арайиъ гьацдар игитар агуз хъюгъди. Хъа дурариинди ич гъул девлетуб вуйич.
Шябанова Гьялимат,
ДГУ-йин филологияйин факультетдин РДО-йин 3-пи курснаъ урхурайир
