Умгьанат Сулейманова
2024-пи йисан 21-пи ноябри Дагъустандин Огни шагьрин округдин администрацияйин главади Замир Гьяжимурадов ктагъхъанмина тамам миржиб ваз дубхьна. Гъалабулугъдигъ гъядряхъюриз ватандин гъадри даршул, кIури шулу, хъа Замир Гьяжимурадов Украинайиъ, хусуси метлеб айи дявин операцияйиъ сабпи йигъарихъанмина иштирак шули гъахьир ву. Душван аьгьвалат дябкънайи касдиз гъи жвуван Ватан, халкь багьа вуйибдин шаклу духьну ккундар. Гъи му касди, агьалйирин яшайишдин шартIар ужи апIбан зиин хилар хъиржвну аьхю зегьмет зигурайиваликан ич сюгьбатнаъ шагьрин агьалйириси, улихьна РД-йин Правительствойин яркьу совещаниейиъ республикайин глава Сергей Меликовдира гъапну.
ЦIийиди кадагънайи главайин улихь, гьелбетда, зурба месэлйир ва, сабпи нубатнаъди, шагьристанарин яшайишдин гъулай шартIар яратмиш апIуб дийибгъна.
Гъубшу гьяфтайиъ Дагъ. Огни шагьрин кIулиъ айи Замир Гьяжимурадовдихъди гюрюшмиш гъахьунза ва шагьрин гьялнакан, ляхниъ алахьурайи читинваларикан ва гъазанмиш дапIнайи хъуркьуваларикан гаф-чIал гъапIунза.
– Замир Шамсутдинович, уву военный кас вува. Шагьрин глава хьуз теклиф диву вахтна, дишла рази гъахьуна, дарш му гъуллугъназ, вари терефарихъан фикир дапIну, гъафир вуна?
– Дюз гъапиш, хайлин фикир гъапIунза. Ва гъийин йиз асас вазифа гьаму шагьрин агьалйирин читин месэлйир гьял апIуб вуди рябкъюрайиз. Инсандин хилиъ мициб жавабдарвалин гъуллугъ а кIури, фурс дапIну ккундар, инсан чав гъапIу ляхнаринди уткан духьну ккунду. Узура нежбер касдин хизандиъ бабкан гъахьир вузу. Хъа жвуван Ватан, дада багьа вуйириз, чан халкьра багьа шулу. СВО-йиъ иштирак гъахьидар ва шулайидар жавабдар гъуллугъариин дерккуб уьлкейин президент Владимир Путинди буйругъ дапIнайи ляхин ву. Гьаз гъапиш дявдин учIврушин, душван аьгьвалат гъябкъю касдиз ислягь уьмрин гизаф гъадри ади шулу. Узуз ва узухъди СВО-йиъ иштирак гъахьи ва шулайи юлдшариз аьгъя, гъи фициб кьиматниинди Украинайин халкь зулмиккан азад апIураш. Ав, узу мина гъюру вахтна, хайлиндари гъапнийиз: «Замир, уву гизаф читин месэлйир гьял дапIну ккудукIну адру шагьрин кIул бисурава». Дугъриданра, гизаф месэлйир гьял дапIну ккунду, хъа асас вуди – штун, рякъярин, яна инсанарин яшайиш ужи апIбан месэлйир.
Гъуллугъариин али касари чпин ляхин хъайи-хъайибси гъапIиш, гизаф месэлйир лап рягьятди гьял апIуз шулу. Узу му гъуллугъназ, анжагъ халкьдин метлебар тамам апIбан бадали, рази гъахьунза. Ухьу мусурмнар вуйиб гьархну ккундар. Гъи ухьу деетурайи гъалатIарин, тахсиркарваларин закур йигъан Аллагьу Тааьлайин улихь жаваб тувну ккунду. Мумкин ву, закур узу, дих дапIну, хъанара СВО-йиз гьауз. Хъа гьелелиг, му гъуллугънаъ имидикьан гагьди, узу идара апIурайи шагьрин агьалйирин метлебар тамам апIуз чалишмиш хьидиза. Даршлуб фукIара адар. Эгер инсан аьршдизра кмиди гъитIирхнуш, жилиин али месэлйир гьял апIуз гьаз хьибдархъа? Вушра, гьамусдиз му шагьрин кIулиъ гъахьидари гъалатI духьну гъапIу ляхнар дюз алауз цIибди читинди алабхъурачуз.
– Шагьриъ варитIан учIруди дийигънайидар убхъру штун ва канализацияйин, хъа гьацира рякъярин месэлйир ву. Дурар фици гьял апIурачва?
– Канализацияйин месэла 2026-пи йисаз гьял дапIну ккудубкIиди. Саки вари кючйириъ штун, канализацияйин турбйир ккирчна. Дидин кьяляхъ вари кючйириин асфальт улубзуз пландиъ айич. Ав, улихьнаси канализацияйин турбйирихъди вуйи месэла лап явашди гьял шули гъабхьну. Улихьдин администрацияйи масу гъадагъну гъахьи ва жиликк ккирчу турбйир канализацияйин штуз вуйидар дайи, гьаддиз дурар шагьрин агьалйирин аьрзйириинди дигиш гъапIунча. Гъи гьамцдар жюрбежюр камивалар арайиан адагъури, вахтра гъябгъюру. Вушра, пуз ккундузуз: аьхиримжи вазари шагьрин учIру месэлйир гьял апIувал хайлин улихь дубшна.
Йишвариин агьалйирин игьтияжар тамам апIури, улупнайи муддатнаъ шагьриъ жюрбежюр тикилишчивалин ляхнар гъизгъинди кIули гъягъюра. Узу гьар гьяфтайиъ гьербе йигъан Дагъ. Огни шагьриъ «ДЕЗЗ» МБУ-йин кIулиъ айи Мягьямед Изиловдихъди, «ДагЭнерЖИ» ООО-йин кIулиъ айи Рамазан Аюбовдихъди ва йиз заместитель Физули Гьяжимягьямадовдихъди, узухьна илтIикIу агьалйирин месэлйир бегьем духьнаш вая духьнадарш, гюзчивал апIуз гъягъюри шулза. Саспи вахтари улихьна гьяфтайиъ дерди ади илтIикIу кас, гъюру гьяфтайиъра гъюри шулу. Хъа, урсари кIуруганси, Москвара дишла дивуб дар, цIибди сабур апIидихьа, ва ихь Дагъ. Огни шагьриъ яшамиш шулайи агьалйирин метлебар вари гьуркIдихьа. Эгер узу гьамус гележегдиз вуйи планарикан узухьна илтIикIурайи агьалйириз мялумат тувиш, дурари думу планар дишла тамам дапIну ккудукIуб ккун апIруб аьгъязуз. Хъа дурар тамам апIуз цIибди вахт ккунду.
– Дагъ. Огнийиъ образованиейихъди аьлакьалу месэлйир фици гьял шула? Агъювалар тувбан дараматар фициб гьялнаъ а? Ухьуз мялум вуйиганси, Дагъ. Огни шагьриъ миржиб мектеб а. Дурарикан варитIан хатIалу гьялнаъ 8-пи нумрайин мектеб айиваликан душваъ урхурайи баяр-шубарин абйир-бабарикан ебхьурахьуз.
– Дагъ. Огни шагьрин 8-пи нумрайин мектеб 1930-пи йисан дивуб ву. Душваъ 189 баяр-шубари урхура. Ав, мектеб гъи хатIалу гьялназ дуфна. Му месэла йисариинди гьял дапIну ккудубкIуз шули адайи. Узу Дагъ. Огни шагьрин главади ктагъиган, сифтена-сифте гьаму месэла гъитIибккунза. Республикайин глава Сергей Алимович Меликов шагьриз гъафиган, дугъан улихьра сифте 8-пи мектебдин месэла дивунза.
– Мектебдин ляхнар фила ккудукIбанди ву?
– Узу гъапиганси, мектебдин дарматар лап йирси ву. Ляхинра гизаф а, мектеб дибдиан рас дапIну ккунду. Цци бажагьат шул, 2026-пи йисаз дурар ккудукIуз пландиъ айич.
– Хъа бицIидари гьаму вахтнан арайиъ наан урхиди?
– БицIидари 6-пи нумрайин мектебдиъ урхрубси албагунча. ГвачIнин 6-пи нумрайиъ урхурайи баяр-шубарин дарсар хьиди, хъа 8-пи нумрайиъ урхурайи баяр шубариз лисхъан дарсар кивди. БицIидар лисхъандихьнаси чпин 8-пи нумрайин мектебдихъна уч шулу, ва гьадлин дурар автобусарихъди гъахуру. БицIидарин дарсариз машат даршлубси, думу ляхин пландиинди тешкил дапIнача.
Му мектебдилан савайи, Дагъ. Огни шагьриъ «Улыбка» бицIидарин багъра рас апIура.
– Увухьна илтIикIурайи агьалйир имид-амдар вари СВО-йин иштиракчйир ву. Ва варидарин суалар жилихъди аьлакьалудар ву. Му месэла фици гьял апIбанди вува?
– Му шагьриъ гъалатI духьну дапIнайи ляхнар гизаф а. Саб тIуб иливуз шлу йишв, саб лазим вуйи идара, мектеб, бицIидарин багъ дивузкьан жилин чIукI имдар. Гъулар, шагьрар дивруган, цIийина душваз рякъ дапIну, штухъди тямин дапIну, акв дубхну, мектеб, бицIидарин багъ дивну ккунду. Хъа улихьна вуйи шагьрин кIули айидари гьапIри гъахьну? Гьарсар кьувват хъайи касди дишла ичIи жилин кагъзар апIури, дурар аьхю кьиматариан инсанариз пай гъапIну.
Дюз гъапиш, му месэлайин гьякьнаан гьелелиг якьин жаваб адариз. Дупну ккундуки, саб-кьюб ваз улихьна гъургъу аьхю мархьарин натижайиъ инсанарин хулариз шид дуфну, дурариз аьхю зарарар гъабхьибдин увура шагьид вува. Мициб ляхнин тахсиркрар ихь шагьрин архитектурайин сяняаьткрар апIураза. Зарар гъабхьи шагьристанариз кюмек вуди администрацияйин гьисабнаан пул тувунча.
– Замир Шамсутдинович, Дагъ. Огни шагьриз гъирагъдилан гъафи гъуллугъчйири варидари садар гафар текрар апIура: мушваъ айи инсанарихъди ляхин апIуб читинди ву. Мидин гьякьнаан яв фикир фициб вуяв?
– Дагъ. Огни шагьриъ аьхю пай ихь табасаранар яшамиш шула. Хъа дурар вари дагълу гъулариан кюч духьну гъафидар ву. Ав, узузра гъапну, Дагъ. Огни шагьрин инсанар читин халкь ву, кIури. Хъа гьякьикьат вуйибси кIуруш, вахтар ва ихь улихь хьайи аьхюдар читиндар вуди гъахьну. Гъи Дагъ. Огнийиъ дуламиш шулайи инсанар садар даш, тмундар ихь гьарурин багахьлуйир ву. Мисалназ, йиз дада Дагъ. Огни шагьриан вуйиз. Узу душваъ аьхю гъахьир вуза. Эгер гьарсар касди чав идара апIурайи ляхин марцциди гъабхуруш, сар инсанра тахсиркар хьидар. Хъа гъи инсанарин ерли гьюкмариин хъугъ’вал илимдар, гьаз гъапиш дурариз гьарган кучIлар апIури гъахьну. Инсан варитIан ужуз апIруб кучIал ву.
Дагъ. Огни шагьрин главади тяйин дапIну миржиб ваз вуйиз. Хъуркьувалар ахьуз, гьял апIбаз ккилигурайи месэлйирра ими. Жвуван мумкинвалариз лигну, гьарсар касдин игьтияжар тамам апIуз зегьмет зигуз гьязур вуча. Шагьриъ яшамиш шулайи жямяаьтдиз гъулай шартIар яратмиш апIури, йишвариин гъахурайи ляхнарикан, арайиз гъюрайи читинваларикан халкьдиз аьгъяди ккунду. Гьаци вуйиган, гьар вазли учу апIурайи ляхникан «Табасарандин нурар», газатдин машариз вахтниинди мялуматар тувдихьа.
Хъ вари суалариз жаваб тувузра даршул, гьаз гъапиш ичIи гафартIан гъапIу ляхнин натижйир дяркъну гъибикIиш, учвузра, узузра архаинвал ву, инсанарин хъугъвалра артухъ хьибди.
– Замир Шамсутдинович, редакцияйин журналистарин ва газат урхурайидарин терефнаан увуз шагьристанарин игьтияжар гьуркIбаъ заан хъуркьувалар ккун апIурача.
