Мейлан Нежефов
20-пи сентябрин Хив райондин 90 йисандин юбилей яркьуди къайд гъапIну. Райондиъ кIули гъушу шадлугъарикан макьала вуйи макьала бажаранлу шаир, писатель, мялим, Кюребег Мурсаловдин багъри райондиз бахш дапIнайи шиърин цIарарилан ккебгъдиза.
Яв женнетдин рангнан тепйир ва дагълар
Дадайин машнан кIалбарси рякъюру.
Гъахьихъанмина кIваз таниш ву дурар,
Амма тямягь лигрурихъ артухъ шулу.
Шаирин му шиир райондин гимнси кьабул дапIна, ва юбилейин мяракйириъ дидихъди уч духьнайидарра таниш гъахьну. Му йигъан райондиан удучIвну душну, ихь Ватандин жюрбежюр йишвариъ яшамиш шулайи гизаф ватанагьлийир багъри макандиз уч духьнайи. Райондин юбилей тебрик апIуз ихь Дагъустан Республикайин Правительствойин председателин заместитель Нариман АьбдулмутIалимов ва Халкьдин Собраниейиъ РД-йин главайин вари ихтиярар айи вакил Нюсрет Уьмаров кIули ади, Дагъустан Республикайин ГО-йин ва ЧС-дин министрин заместитель Надим Велиханов, республикайин гъулан мяишатдин министрин заместитель Хирамягьямед Муртазалиев, Халкьдин Собраниейин депутат Алавудин Мирзабалаев, Хабаровск крайдиъ РД-йин Правительствойин вари ихтиярар айи вакил Бейдуллагь Исаев, Дагъустандин Огни шагьрин глава Замир Гьяжимурадов, Республикайин образованиейин центрин директор Анжела Байрамбегова ва хъана жара хялар дуфнайи.
Гьюрматлу хяларин улихьна Хив райондиъ учIврушваъ дивнайи тагъдиккна уьлна кьил хьади ва далдабу-зурна йивури райондин культурайин вакиларин десте дуфнайи.
Сифте хялари, АрхъитI гъулаъ айи, Ватандин Аьхю дявдин женгариъ иштирак гъахьи кьягьялариз бахш вуйи ядигарихъна душну, душв’ин кюкйир дивнийи. РД-йин лайикьлу мялим, писатель Атам Бабаевди му дявдин женгариъ иштирак гъахьидари ихь аьхю Ватандиин фашистар алархьу вахтна улупу игитваларикан ктибтнийи.
Хъасин хялар ва райондин вакилар ЦIинитIна гъушну ва душваъ тикмиш дапIнайи футболин майдандиин, 15-пи сентябри ихь республикайин хьалкьарин сабвалин йигъаз бахш вуди кIули гъубшу футболин талитарин натижйир гъивну. Дуфнайи гьюрматлу хялари му тазади тикмиш дапIнайи майдан абццри, футболиан сабпи йишв гъадабгъу Хив гъулан кьялан мектебдин команда, кьюбпи йишв гъибису ГъуштIил гъулан кьялан мектебдин команда ва шубубпи йишв кьисмат гъабхьи Хриччв гъулан кьялан мектебдиъ урхурайидар грамотйириинди ва пешкешариинди лишанлу гъапIнийи.
Аьхирки хяларин десте Хивна, РКДЦ-йин улихьна гъафну ва райондиъ яшамиш шулайи табасаран ва лезги халкьарин гъуларин 16 поселенйири жа-жаради гьязур дапIнайи майднарихъна гъюри, агьалйир тебрик гъапIну. Гьацира му йигъан шадлугънан аьхю мяракайиз дуфнайидари, гьар поселениейи гьязур дапIнайи 16-кьан жюрейин ихь дагълу аьдати хурагарихьди дабалгнайи столарихъна гъюри, думу хурагарин тIяаьмра дадмиш гъапIнийи.
Ккудушу 90 йисан арайиъ Хив райондиъ, яшамиш шулайи агьалйирин уьмриъ хайлин ужудар дигиш’валар гъахьну. 1935-пи йисхъанмина гъийин йигъаз Хив райондин экономикайиъ ва гъулан мяишатдиъ гъазанмиш дапIнайи хъуркьувалар улупуз шулу. Мушваъ набататчивалси, малдарвалра артмиш шула, райондин дишагьлийири ихь халкьдин дамагъ вуйи халачачивалра кIваълан гьапIри адар.
Ватанагьлийир райондин 90 йисандин юбилейихъди тебрик апIури, райондин глава Ярмет Ярметовди чан улхбаъ гьамци гъапну: «Ццийин йис ихь Ватандин Президент Владимир Путиндин къарарниинди Ватандин Аьхю дяви ккудубкIхъанмина 80 йисандин юбилейиз бахш вуйи йисси ва Ватан уьбхрударин йисси къайд апIури, ватанпервервалин гизаф серенжемар, мяракйир кIули гъахури, гьапIрахьа. Ухьу гъи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак гъахьи ва шулайи игитарииндира дамагъ апIурахьа. Чпин улихь дийигънайи месэлйир гьял апIуз дурариз кьувват ккун апIурхьа ва ихь эскрариз ухь’ан удукьру кюмекра апIуз гьарган гьязур вухьа.
Гьацира, ихь гьюрматлу Урусатдин Игит Эседулла Аьбдулмуминовичдиз сагъвал ккун апIурахьа!
Аьхиримжи вахтна ихь дуланажагъдиъ шулайи дигиш’валар кIулиз адагъуз вари терефарихъан кюмек апIурайи Дагъустан Республикайин глава Сергей Алимовичдиз, республикайин Правительствойиз, Халкьдин Собраниейиз аьхю чухсагъул пуз ккундузуз! Ихь райондиъ хъана ужудар дигиш’валар шлубдиин умудлу хьидихьа».
Нариман АьбдулмутIалимовди, Нюсрет Уьмаровди ва дуфнайи жара хялари чпин терефнаанра райондин агьалйир тебрик гъапIну ва уьмриъ ва ляхниъ дурариз заан хъуркьувалар ккун гъапIну.
Му йигъан райондин бязи пишекрар РД-йин Правительствойин ва жара наградйирихъ лишанлу гъапIнийи.
Мярака ихь халкьдин лайикьлу артистарин кьувватариинди гьязур дапIнайи программайиинди давам гъабхьнийи.
Дуфнайи хяларихъди ва юбилейиз уч духьнайи райондин агьалйирихъди сюгьбатар гъабхури, дурарикан му йигъандин мяракйирикан чпин фикрар пуб ккун гъапIнийза.
Нариман АьбдулмутIалимов, РД-йин Правительствойин председателин заместитель: «Йиз адашди Хив ляхин апIурайи йисари учухьна адашдин улдукьу дуст, МГУ-йин аьлим Зейдула Юзбегов хялижвди гъюри шуйи. Дугъу йиз абйир-бабарихъди лезги чIалниинди гафар апIруган, хъа саб вахтналан, суфрайихъ чпин сюгьбат табасаран чIалназ илтIибкIруган, мюгьтал шуйзу. Ав, гьамци чвевалин гьюрмат ади яшамиш шулайи ихь кьюби халкьариз аьхю хъуркьувалар ва бахтар ккун апIурза».
Правительствойин вакилин му гафарин кьяляхъ сабсан ражну К. Мурсаловдин цIарар кIваин дарапIди гъитуз шулдар.
Дагъустан халкьаригъ хизандиъ азад
Табасаранар ва лезгйир саб халкьси
Шула дуланмиш, гьаммишан вуди шад
Гъабхуз яв пайдагъ, дибисну ягъалди.
Замир Гьяжимурадов, Дагъу-стандин Огни шагьрин глава: «Узура йиз багъри райондин юбилейин серенжемариъ иштирак гъахьунза ва му йигъан кIули гъушу вари мяракйир ужуди тешкил дапIнайивал къайд апIуз ккундузуз. Вари дупнайи ужудар гафарик узура ктихъураза ва райондин глава Ярмет Ярметов кIулиъ ади, варидариз хъуркьувалар, ужувлар ккун апIураза».
Аьбдуллагь Мирзакеримов, РД-йин лайикьлу артист: «Багъри райондин агьалйирихъди узура гъи дурарин шадвал пай гъапIунза. Му йигъан ужуб мархьра убгъурайи. Ухьухь мархь девлет хъайиб шулу, кIуру. Хъана варлу ибшриву, Хив район, увухьна гъюру рякъяр гьарган хайирлудар ва акудар ишри! Му шадлугънан мяракйир баркаллуди кIули гъахуз чарйир гъагу райондин глава Ярмет Ярметовдин ва культурайин кIулиъ айи Казбек Къазиевдиз инсанвалин чухсагъул кIураза».
Бейдуллагь Исаев, Хабаровск крайдиъ РД-йин Правительствойин вари ихтиярар айи вакил: «Узуз йиз багъри райондин юбилей ужуб машкварси, тарихлу гьядисасира вузуз. Му йигъан райондиъ яшамиш шулайи вари инсанарра мина уч духьнайиганси вуйи. Йиз фикриан, му мяракйир гьарсарин кIваъ гьаргандиз гъузди. Гьацира, ихь республикайин жюрбежюр заан ляхнариъ айи вакиларра гизаф дуфнайи. Дурари агьалйирихъди апIурайи маракьлу сюгьбатарин вахтна райондиъ духьнайи ужудар дигиш’валариин чиб рази вуйивал улупурайи. Му йигъаз гьязур дапIнайи вари мяракйир заан дережайиинди кIули гъушну. Узу, Фурдагъ гъулан агьали, багъри райондиъ гизаф шуладаршра, мушв культура жигьатнаанра артмиш шулайиб рябкъюразуз. Улихь вахтна ерхьури гъахьи халкьдин мукьмар, ихь халкьдин аьдати ккурттар алди ялхъвнар апIрудар рякъру вахтна кIван дамагъвал артухъ гъабхьниз.
Йиз багъри гъулан агьалйирира райондиъ ужудар натижйир хьпак лайикьлу пай кивра. Дугъриданра, ихь багъри райондин гележег ужуб шлувалик умуд кивуз шулу».
Селимхан Киберов, хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчи: «Дявдин майднариъ чвйирин терефнаан багъри райондин агьалйириз мани саламар кIураза ва тебрикнан гафариинди мюгькам сагъвал ккун апIураза. Расул Гьямзатовди гъапиганси, ихь юрд кьюбпи Швейцария дар, хъа Швейцария ву кьюбпи Дагъустан. Хъана ихь гъахи жилар адлу апIуз ва, герек гъабхьиш, ифдин цIадалра гьяйиф дарапIди, ухьхьан шлу зегьмет зигуз чалашмиш хьидихьа. Гъит яшамиш ибшри ихь бицIи гъахи юрд ва ихь аьхю Урусат!».
Гюлузар Бегова, Хиварин кьялан мектебдин мялим: «Магьа йиз багъри райондинра 90-йис тамам гъабхьну. Гъийин мархь кайи гьавайиз дилигди, му машквраз гизаф хялар уч гъахьну ва жюрбежюр серенжемарра кIули гъушну. Йиз фикриан, варитIан метлеблудар гъуларин администрацйири тешкил гъапIу, ерли аьдатар, меденият, устадвалар, милли хурагар улупру майднар гъахьну. Му юбилейиъди вари агьалйир тебрик апIураза ва гьарсариз сагъвал, бахт, хизандиъ мясляаьт, сар-сарихьна гьюрмат, дюн’яйиъ ислягьвал ккун апIурза».
Узура, гьаму гьюрматлу касарин гафарик ктикьури, ихь жигьил спортсменариз, образованиейин, сагъламвалин, культурайин ва жара тешкилатарин пишекрариз, райондин вари агьалйириз жандин сагъвал, хизанариъ мясляаьт, гьарсаб ляхниъ хъуркьувалар ккун апIураза!
Макьала К. Мурсаловдин уткан шиърин цIарариинди ккудубкIузра ккундузуз:
Гьялакди жабгъура Чирагъ,
Вичун багъ ву нирин гъирагъ.
Ширин мяъли вуйиз увкан,
Йиз Хив район, багъри макан!
