Зубайдат Шябанова
Магьа хьадра ккудубкIура. Урхбан цIийи йис ккебгъайиз имбудар сакьюдар йигъартIан дар.
Табасаран райондиъ мектебар урхбан цIийи йисахьна гьязур духьнаш ва 2025-2026-пи урхбан йисан фицдар цIийивалар шулаш, райондин образованиейин цирклиъ гъи фицдар учIру месэлйир дийигънаш, вахтназ вуди Табасаран райондин образованиейин управлениейин начальник Багъиш Аьгьмедовдихъди сюгьбат гъубхнийза. Дугъан гафариинди, райондин вари мектебар ва бицIидарин багъар урхбан цIийи йисахьна гьязурди а.
Тикилиш’валин ляхнар
«Табасаран райондиъ 58 мектеб ва 32 бицIидарин багъ а. Гьаму йигъари учу саки вари идарйир ахтармиш гъапIунча. ИкибаштIан, вари мектебарин дараматар ухьуз ккуниганси сад-кьюд йигъан капиталин расвалин ляхнар гъахуз вая бинайиан цIийи алауз шлуб дар. Яваш-явашди, учу вари тикилишар къайдайиз хурча. Гьюкуматдин кIулиъ айидари ва райондин главайи бицIидариз аьгъювалар гъадагъуз вари шараитар тяйин апIру рякъяр агура. Гьамусяаьт Хюрикк гъулаъ 500 бицIириз йишв айи мектеб дивбан ляхнар давам шула. Гъубшу йисан Туруф ва НичIрас гъулариъ цIийи мектебар арццнийхьа. 2022-пи йисхъанмина район «Мектебдин образованиейин модернизация» федералин программайиъ жанлуди иштирак шула. Думу программайин кюмекниинди райондиъ, 134 миллион манат уьмуми гьисаб ади, 13 мектебдиъ капиталин расвалин ляхнар гъахуз ва думу мектебариз лазим вуйи цIийи партйир, кусрийир, авадлугъар масу гъадагъуз мумкинвал гъабхьну», – ктибтура Багъиш Аьгьмедовди.
ЦIийивалар
2025-пи йисан 1-пи сентябрихъанмина мектебарин федералин образованиейин программйириинди хайлин цIийивалар тIаъру. Дурар уьлкейин вари мектебариъ дарсарин сабвуйи расписание тяйин апIувалихъди, контрольный ляхнар цIиб апIувалихъди, хулан ляхин нормировать апIу-валихъди, тарихдин ва обществознаниейин дарсар кивбаъ цIийивалар тIаъбахъди аьлакьалу шула.
Китабар
«Райондин мектебариъ учIру месэлйирикан саб ученикариз предметарин китабар гьуркIну адрувал ву. Урусатдин Минпросвещениейи 2023-пи йисхъанмина вари мектебариз сабвуйи федералин учебникар тартиб апIура. Гъубшу йисан цIийи китабар анжагъ цIийиди арццу Туруф, НичIрас гъуларин ва Хюрикк гъулан мектебаризтIан жара ккуркьундайи. Цци 5-11-пи классариз тарихдин дарснан 7I07 китаб духна.
Гъубшу йисан республикайин вари мектебариъ региондин мялуматарин «Дагъустандин электронный образование» гъурулуш гьяракатнаъ ипнийи. Думу интернет-порталиъ вари классариз предметариан китабар урхуз, ученикарихьан виртуалин лабораторйириъ, видео-дарсариъ, ОГЭ-йин ва ЕГЭ-йин гьязурваларин дарсариъ иштирак хьуз шулу. Амма му гъурулуш райондиъ лап зяифди ву. Аьгъювалар гъадагъбаъ думу гъурулуш аьхю мумкинвалар тувруб вушра, анжагъ 25% абйир-бабари ва 23% ученикари ишлетмиш апIура.
Сабсана пуз ккундузуз, «Вари ужуб – бицIидариз» федералин проектдин бинайиинди «Зегьмет» ва «Ватан уьбхбан ва хатIасузвалин асулар» дарсарин кабинетариз ккуртар дирхру машинар, фрезерный станокар, электрический пичар, утйир, напильникар ва хураг гьязур апIруган ишлетмиш апIру авадлугъар тувди.
ЕГЭ ва ОГЭ
Гъубшу йисан райондиъ выпускникарихьан ЕГЭ 100 баллиз сарихьанра тувуз гъабхьундар. Хъа, вушра хайлин бицIидари имтигьнариан заан натижйир гъадагъну. Гьяйифки, 12 выпускникдихьан аттестат гъадабгъуз гъабхьундар.
ОГЭ-йиан бицIидари урус чIалнаан, математикайиан, биологияйиан, химияйиан, информатикайиан, физикайиан, географияйиан ужудар аьгъювалар улупну, хъа тарихдиан ва инглис чIалнаан, аьксина вуди, хъяляхъ гъузну.
Мялимар ва ученикар
Табасаран райондиъ образованиейин цирклин учIру месэлйир мектебариъ баяр-шубарин кьадар цIиб шулайивалихъди ва мялимар гьуркIри адрувалихъди аьлакьалу шула. Учу гъубху анализдин натжйириинди, аьхиримжи хьуд йисандин арайиъ мектебариъ урхурайи бицIидар 8308 касдилан 7595 касдиина кам, хъа мялимар гъубшу йисан 117 касдиина цIиб гъахьну. Аьхюну пай мялимар 20 йистIан артухъ мялимвалин тажруба айидар ву. Хъа 5 йискьан бегьем тажруба адру мялимар райондиъ айидар 56 кас ву. Райондиъ гъи математикайин, физикайин, информатикайин мялимар гьуркIрадар. «Земский мялим» программайиинди райондин 16 мектебдиъ 21 мялим кьабул гъапIну. Амма месэла гьял гъабхьундар.
Мидланра гъайри, дагълу гъулариан гъулайвалар гьуркIну адрувализ лигну 110 ученик Табасаран райондин гимназияйиз, 32 ученик Хючна гъулан 1-пи нумрайин лицейиз ва 22 ученик Хючна гъулан 2-пи нумрайин мектебдиз аьгъювалар гъадагъуз гъафну. Гьадму себеб вуди, райондиъ интернат абццнийиш, харжи хьибдайи», – ктибтура начальникди.
Хъуркьувалар
Гьар йисан райондин образованиейин управлениейи аьгъювалар гъадагъбаъ хъуркьувалар улупурайидарихъди тялукь ляхин гъабхура.
Ккудубшу урхбан йисан «Мектебдиъ хъуркьувалар гъадагъбаз лигну» медаль гъадабгъуз улупнайи 65 кандидатдикан 18 выпускникди 1-пи дережайин, 15 выпускникди 2-пи дережайин медалар гъадагъну. Райондин мектебариъ урхурайи баяр-шубар, республикайинси, вари Урусатдин жюрбежюр олимпиадйириъ ва конкурсариъ иштирак шула ва гъалибвалин йишвар гъадагъура. Юкьур ученик Табасаран райондин глава Мягьямед Къурбановдин ччвурнахъан вуйи стипендияйин ва 19 урхурайир шубуб номинацияйиан республикайин Главайин Грантдин сагьибар гъахьну.
Багъиш Аьгьмедовди ич сюгьбатнаъ райондин мектебариъ жанлуди гьяракатнаъ ипнайи Сарпидарин тешкилатдикан, мектебарин бинайиин али музеярикан ва театрарикан, йигъандин лагерикан, махлукьатлу спортдикан ктибтнийи.
БицIидарин багъар
БицIидарин багъарикан улхури дугъу къайд гъапIганси, райондиъ 38 бицIидарин багъ а. Душвариъ 1787 бицIир тербияламиш апIура. Гьамусяаьт бицIидарин багъариз нубатнаъ 314 велед дийигъна.
«Райондин администрацияйин кIулиъ айидари мектебдиз улихьна вуйи образованиейин идарйир яркьу апIуз мумкинвалар агура. Аьхиримжи йисари райондиъ айи бицIидарин багъариъ 15 цIийи десте ачмиш апIбиинди, 350 бицIириз аьлава йишвар гъахьну.
Гъябгъюрайи йисан бицIидарин багъарин расвалин ляхнариз райондин бюджетдиан 644 агъзур манат деебтна», – аьлава гъапIну Багъиш Аьгьмедовди.
