Умганат Сулейманова
Иццру кас сагъ апIбан бадали гьязур апIру дармнарикан варитIан багьалу дарман инсандин ифи ву. Ифдин ерина ишлетмиш апIру дарман гьелелиг адабгънадар. Хъа ифи туврур анжагъ инсан, донор, ву. Гьамусдин деврин медицинайин тажрубайиъ сагъи касдиан адабгъру ифи иццрурин табариъ убзуб ва гьадму жюрейиинди дицириз кюмек тувуб яркьуди ишлетмиш апIура. Ифи гизафси аьхю зийнар гъахьидариъ, цIигъ гъяхъну гъургдариъ, нурарин уьзур кайидариъ, жандиан гизаф кьадар ифи гъубшдариъ убзри шулу.
«Мурар варитIан марцци, намуслу ва жумарт юкIвар айи касар ву» – гьамци кIури шулу донарарикан.
Улихьна йигъари узу йиз мирасдин саб бицIи дюшюш дубхьну, Дербент шагьриъ ЦГБ-йин ифи тувру отделениейин заведующий, трансфузиолог Канбер Рамазановдихьинди алдахъунзу. Ва мумкинвал имиди, узу дугъахъди сюгьбатра гъубхунза. Дугъу гъийин йигъан, Дербентдиъ ифи тувбан ляхин фицIи кIули гъябгъюраш, кидибтнийи.
– Больницайиъ трансфузиолог духтирди лихури 32 йис вуйиз. Хъа 2002-пи йисхъанмина ифи тувру отделениейин заведующийдира лихураза. Ифи тувбан ляхин ухьухь гьаммишан гьевесниинди кIули гъябгъюру. Думу саваб шлу ляхин ву, гьаз гъапиш уву туву ифдин саб цIадли инсан аьжаликкан ккадагъура. Швнуб-саб гьацдар читин дюшюшар алахьунчуз, 4-пи группйин ифи тек-биртIан айиб дар. Хъа ифи тувру вахтна 4-пи группа, 3-пи дережа минус вуйидар гьисабназ гъадагъурча, бакар гъабхьиган дурариз ифи тувуз гъач кIури шулча. Чухсагъул дицисдар касариз, гьадму сяаьтна гъюру.
– Хъа ичв гьаргандин донорарин кьадар фукьан ву? Ва дурари ифи кьиматнахъ, дарш пулсузди туври шулин?
– Вахт-вахтари ифдин препаратарихъди ва компонентарихъди иццрудар сагъ апIбан бадали, медицинайин работникари ихь уьлкейин вари сагъи ватанагълийириз, донорар йихьай кIури, дих апIури шулча
Ич гьисабнаъ айи гьаргандин донорар 400 кас вуйич. Дурар вари ифи пулсузди туврудар ву. Гьюкуматра пулсузди ифи тувру касарин сагъламвалин гъаравлиъ ади шулу. Ифи тувру ва дурарин сагъламвал ахтармиш апIру йигъари донорар ляхнихьан азад апIуру. Йигъандин кьялан гьисабнаан гъазанж донорин ликрихъ гъубзру. Ифи тувру йигъан донориз пулсузди хураг ва хъа йигъанра дугъаз рягьятвал йивуз мумкинвал тувру. Гьаз гъапиш 3-пи, 4-пи группайин донорар тек-биртIан айидар дар, ва пулсуздира вуйиган, дурариз ич ва гьюкуматдин терефнаанра артухъ фикир тувну ккунду. Имбу донорари ифи пулихъ туври шулу.
– Ичв гьисабнаъ айи донорарин яшар фукьан ву?
– Зиян дубхьнайи иццру касар сагъ апIбан бадали, чпин сагъламвализ саб жюрейин зарар ктарди, 30-60 литр ифи туву донорар медицинайин тажрубайиъ гизаф алахьунзуз. Дицистар касариз духтрари гьар терефнаан кюмек тувра, гьаммишан дурарин сагъламвалин гъаравлиъ а. Ифи тувну кIури, инсандиз гьич саб жюрейин манигъвал, зарар шулдар. Жигьил, яшлу кас дарпиди, 18 йисхъанмина фунур касдизра ифи тувуз ихтияр а. Аьксина вуди, ифи адабгъбахъ, думу таза шулу.
Аьхю касдин бедендиъ, кьялан гьисабниинди, 4-5 литр ифи а. Аьлимари ва медицинайин тажрубайин улупбари тасдикь апIурайиганси, 500 грамм ифи туврушра, дугъан бедендиз ва сагъламвализ саб жюрейин зарар адар. Иццру касдиз туву ифи саб-кьюб суткайин арайиъ донорарин бедендиъ бегьем шулу. Саб йискьубан арайиъ сагъи адмийихьан 5 ражари ифи тувуз шулу, анжагъ арайиъ кьюб ваз ади ккунду.
– Донорари ифи тувайиз, фицдар тIалабар тамам дапIну ккунду?
– Донорари ифи тувайиз сакьюдар йигъар ккимиди, ички дубхъну ккундар. Донорарикан ифи тувру йигъари папрус дизригуб ккун апIура. Ифи туврур гьаммишан чан сагъламвалин гъайгъушнаъ духьну ккунду. Дицир кас гьаммишан спортдиин машгъул духьну ккунду.
Курортариз, санаторйириз путёвкйир тувруган, дурарихъди сабпи нубатнаан донорар тямин апIуру. 41 кас Гьюрматлу донорар ачуз. «Уьру хач» ва жара тешкилатари донорар «Ифдин цIадал» кIуру значокарихъди ва медаларихъди лишанламиш апIуру. Хъа Дербент райондин Берикей гъул’ан вуйи Аьгьмад Ханмягьямедов пулсузди ифи тувра кIури, саб-швнуб ражари «РФ-йин лайикьлу донар» кIуру значокарихъди ва Гьюрматнан грамотйирихъди лишанламиш гъапIну.
12-пи июндиъ Варидюн’яйин донорарин йигъ къайд апIуру. Му йигъари донорарин жергйириъ жилар, дишагьлийир, иццрударин багахьлуйир ва юлдшар, жюрбежюр пишекрар, гизафна-гизафси жигьилар учIвну ккунду. Думу вахтна аьхю акция гъябгъюрич.
Гьюрматлу донорар! Ичв ифдин саб цIадли адми аьжаликкан ккадауру. Ихь имбу жигьил наслариканра донорарин жергейиъ учIвуб ккун апIурача.
