Умгьанат Сулейманова

(Подполковник Нариман Шихялиевдин рюгьяриз бахш вуди)

 

Аьхиримжи шубуд йисан пашман хабрар кам шули адру Табасарандин жилариина 2-пи июлиъ сабсан чIуру хабар гъафну – Курскдин областдинна Украинайин сяргьятариин чан эскервалин буржи тамам апIурайи ихь ватанагьли подполковник Нариман Шихялиевдин уьмур душмандин гюллди кьатI гъапIну.

 

Нариман Шамсутдинович Шихялиевдин бина Табасаран райондин ТIивак гъул ву. Хъа думу учв Мягьячгъалайиъ 1988-пи йисан бабкан гъахьну. Нариман чпин хизандиъ бицIину велед вуйи. Дугъу Аллагьди чаз туву жикъи уьмур гизаф маракьлудиди ва игитвалиинди хъапIну.
2022-пи йисан 24-пи февралилан цци июлин вазлизкьан Нариман Шихялиев ва дугъан ижми дуст, Урусатдин дявдинна гьюлин флотдин кIулиъ айирин заместитель, генерал-майор Михаил Гудков, ДНР ва ЛНР республикйир, Херсонский ва Николаевский областар, Херсон ва Мариуполь шагьрар азад апIури, чпин хиликк ккайи дестйирихъди гъизгъин женгариъ иштирак гъахьну. 2024-пи йисан украинайин гъачгъар Курский областдиин хабарсузди алархьу вахтна Михаил Гудков ва Нариман Шихялиев чпи идара апIурайи дестйирихъди ватандин жилар миллетчйирихьан азад апIуз гьаъру. Эскрарихъди заан дережайин женгнанна ватанпервервалин тербияйин ляхин гъабхбаз ва швнуб-саб ражну нацистарин алжагъбар дерккбаъ гъазанмиш гъапIу хъуркьувалариз лигну, Урусатдин оборонайин улихьдин министр Сергей Шойгуйи Нариман Шихялиевдиз дугъан ччвурнахъ вуйи яракь тувну, кьюб ражари Кьягьялвалин ордендихъди, «Ватандин улигь лишанлу хьпаз лигну» II дережайин ордендихъди, «Дирбаш’вализ лигну» медалиинди лишанлу гъапIну. Улихьна йигъари дугъаз шубубпи Кьягьялвалин орден тувну – гьяйифки, йикIбалан кьяляхъ.
Дюн’яйиин веледиз варитIан багахьлу кас дада ву. БицIирин кIул’ина фу хатIа-бала гъафишра, дидин учIврушин цIийина дадайик кубкIру. Гъубшу гьяфтайиъ жвуми йигъан Шихялиеварин хизандихъди гюрюшмиш гъахьунза. Игитрин дердну дургнайи абйир-бабариз башсагълувал капIру вахтна, Эльмира Аьшурбеговайин шиърин цIарар кIваин гъахьнийиз:

Фици теклиф капIру абйир-бабариз!?
Дурар ккаарцуз шлу гафар аьгъдариз.
Бабан читин йигъаз дюрхнайир вуй бай –
Дугъахъ ишал апIру яшар гъахьундай!

Гъи ихь эскрари улупурайи дирбаш’вализ лигну, чухсагъулин гафар, гьяйифки, дурариз чпиз ваъ, хъа кIвак аьзаб кади аьхю пашманвалиинди дурарин багахьлуйириз пуб алабхъура. Наримандин адаш ва дада, инсанарихъди гаф-чIал апIбан саягъназ гъилигу вахтна гизаф саламат, сабур хъайи касар вуйиб рябкъюйи. Гюльназ халайи узуз чан багахьинди йишв улупу ва, узу суалар тутрувишра, Наримандин шикил хилиз гъадабгъну, вари хъайи-хъайибси кидибтуз хъюгъю.

– Йиз жилири милицияйиъ гъуллугъ апIури хьувализ лигну, узу йиз хизандихъди гизаф йишвариъ яшамиш гъахьир вуза. Дугъу сифте Владивостокдиъ, хъасин Мягьячгъалайиъ гъуллугъ апIури гъахьну. Мягьячгъалайиан Шамсутдин саб-швнубан Чечендиъ дявдин гьяракатар гъягъру вахтна, дина командировкйириз гьаънийи. Гьелбетда, баяр урхру мектебарра дигиш апIури гъахьунча. Саб арайиъ Дагъ. Огнийиъ яшамиш шули гъахьунча, ва гьадмуган Нариман Дербент шагьриъ ерлешмиш дубхьнайи кадетарин мектебдиз гьаунча.
Нариман гьаммишан эскервалин гъуллугъниин юкIв алир вуйи.Чпин адашдин ляхин уччвуди гъябкъю йиз кьюрид баярира уьмрин пишеди эскервалин гъуллугъ ктабгъну. Кадетарин мектебдиъ хьуд йисан дурхну, 2006-пи йисан Нариман Коломна шагьриъ ерлемиш дубхьнайи командирар гьязур апIру заан артиллерияйин училищейик урхуз учIвру. Мугъаз мушваъ урхуз кучIвбан кюмек ихь ватанагьли, гъи Урусатдин Игит ччвур тувнайи Исрафил Мягьямедовдин гъардаш, Аьбдунасири гъапIну. Дурар кьюрид гизаф илдикьу дустар вуйи.
Украинайиъ хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъруган, Нариман Шихялиевди Владивостокдиъ Тихий океандин гьюлин пияда кьушмарин 155-пи бригадайиъ гъуллугъ апIурайи.

– Нариман кечмиш гъахьиб фици аьгъю гъабхьунчвуз?
– Узу цIапIрухулаъ чай гьязур апIурайза, хъа Шамсутдин тмуну хулаъ телефондиъ учIвну дуснайи. Саб вахтна дугъаз таниш дару нумрайиан зенг гъапIнийи – думу Наримандин машин хъапIрайи шофер вуйи.

– Шамсутдин халу, нацистари гъиву гюллйириан Нариман кечмиш гъахьну, – дупну, дугъу телефон ктIубшвнийи. Жилири узуз, Наримандиз гъивну кIури, гьарай гъапIнийи. Дишлади Михаил Гудковдин хпир Жаннайиз зенг гъапIза. Дугъура, ишури, телефон за гъапIу ва му хабар дюзиб ву дупну, телефон дишла кутIубшву. Гьадрари гьаци гъапишра, хъугъри гъахьундарза. Йиз Нариман узу гъитну наанкIа гъягъюрдар, гъапунза. СацIиб гагьдилан багахьлуйир уч хьуз хъюгъю, шли-вуш саритI Нариман хьади гъиди гъапи. Гъира хъугърадарза, Нариман чав гъуллугъ апIурайи частнаъ а кIури, фикир апIураза. Думу духну кивну, амма балин маш узуз улупундар. Гьаддиз фикир гъюриз, думу гьамусди гъюр кIури…
Йиз Нариман гизаф ужур велед вуйиз. Дугъу гъубшу йисан узу ва йиз жвуван чуччун риш Маркизат чан пулихъ умрайизра гъаунчу. Фукьан дюъйир гъапIунза йиз веледариз, дурарихъди сабси имбу эскраризра, фукьан Аллагьдиз ккарагунза, дюн’яйиъ ислягьвал ибшри кIури…
Учв Табасарандиъ яшамиш гъахьундаршра, Нариманди «Табасаран йиз кIваз хуш вуйи юрд вуйиз, дада», – кIури шуйи. «Эгер узу чIивиди кьяляхъ гъафиш, душваъ узуз саб хал дивдиза – йиз хялар, багахьлуйир, дустар кьабул апIуз», – дугъан му гафар гьич кIваълан гьархрадариз. Думу Табасарандиз гъафибдикан дугъан дустариз дишла аьгъю шуйи. Думу гизаф жумарт бай вуйи.

– Аьхюну бай, Вадимди наан гъуллугъ апIураяв?
– Вадим чан хизандихъди Иваново шагьриъ яшамиш шула. Дугъу Ивановский гьюкуматдин университетдиъ юридический факультет гъурхну. Иваново шагьриъ тикилишарин идарайиъ юристди лихурайи. 2023-пи йисан Вадимдира чан хушниинди, уьлкейин оборонайин министерствойихъди йикьрар йитIну, Украинайиз гъушнийи. Думу, Нариманси, инсанарик гизаф ктикьур вуйиз, гафар гизаф апIуз ккунир дариз. Дугъаз варидари «дипломат» кIури шулу, йиз Вадимра гизаф ужур велед вуйиз.

– Наримандин хизандиканра кьюб гаф йипа, Гюльназ хала.
– Дурар гьамусяаьт Санкт-Петербургдиъ а. Улихьна Дальний Востокдиъ айидар, Нариман Украинайиз гъушу вахтна, багахьна гъюз ккундучуз кIури, Санкт-Петербургдиз кюч гъахьнийи. Дугъан хпир Елизавета духтир ву. Сар ужур, узуз ухшар худул ришра ачуз, Камилла кIуру.

 

 

Му макьалайик Нариман Шихялиевдин эмдин бай Алавутдин Шихялиевра кIваин дарапIди гъузуз шулдар. Шихялиев Алавутдин Багьутдинович гъубшу йисан июндин аьхириъ гъакIнийи. Сад йис дубхьну саб гьяфтайилан Нариманра уьмриан гъушну. Гьамци Шихялиеварин хизанди сад йисандин арайиъ кьюр игит баяр фаракьат гъапIну.

Алавутдин Шихялиевди Ростов шагьриъ ерлешмиш дубхьнайи частнан пияда полкнаъ гъуллугъ апIурайи. Думура 2022-пи йисан 24-пи феврали Украинайин аьтрафариин дявдин гьяракатар ккергъхъанмина, дурариъ иштирак шулайир вуйи. Хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъу йигъланмина дугъхьан кьюб-шубуб ражаритIан хизандихьна, аба-бабахьна гъюз гъабхьундар, гьаз гъапиш Алавутдин гьарган читин женгарин улихь цIарнаъ ади гъахьну. Чаз туву нубатнан табшуругъ тамам апIуз гъягъюрайири дугъу, дадайиз аьхиримжи зенг дапIну, гьамци гъапнийи: «Эгер узу хъяляхъ дарфиш, узкан гиран мапIан, дада, му дяви ву. Мушваз гъушу кас я чIивиди гъиди, я думу дукIну хиди. Йиз баяриз лигай, узуз учву гизаф ккундузуз».

Алавутдин чан дестейиъ айи 9 эскерра хъади дявдин табшуругъ тамам апIуз гъушнийи. Шубуд йигълан дугъан десте табшуругънаан кьяляхъ гъафундар кIуру хабар удубчIвнийи. Думу адашдиз ва дадайиз айи сар жили велед вуйи, имбудар шубар ву. Сар вушра, абйир-бабар балин чан уьмур яракьлу кьувватарихъди аьлакьалу апIбан мясляаьтназ къаршу гъахьундайи.
Бай йикIур – бабаз йикIур, кIуруганси, гъийин дявдин гъамлу шикил хайлин бабарин машариъ атIабгна. Гьюкуматдин терефнаан хайлин кюмек туврашра, гъийиху эскрарин гъайгъушнаъ ашра, абйир-бабариз веледдин дерд пучIу апIуз шлуб, дердну кIваин гъиву зиян сагъ апIуз шлуб фукIара адар. Ухьуз гъубзрайиб, игитарин гьунарар зяя дархьбан бадали, дурар гьаммишан кIваинди гъитуб, дурарин гьюрмат уьбхюб ву.