Игит абйирихъ игит худлар

Мейлан Нежефов

Ватандин Аьхю дяви ккудубкIхъанмина магьа 80 йис ккудубшнушра, думу дявдиъ хаин душмнарихъди женг гъубху игитар кIваълан гьаърадархьа. Гъагъи женгариъ машна-машди душмнин улихь дийигъу игитарин арайиъ ихь халкьдин жигьил вакиларра цIиб гъахьундар.

Гъийин макьалайиъ 1916-пи йисан Кюре округдин Мажвгул гъулаъ нежбервалин бин ккайи аьхю хизандиъ бабкан гъахьи Салмахан Мягьярамов кIваин апIурхьа.

Багъри гъулаъ ккергъбан классарин аьгъювалар гъадагъу гъабан бали, багахь ерлешмиш дубхьнайи Зилдикк гъулан мектебдиз ликри гъягъюри-гъюри, ургубпи класс ккудубкIуру. Думу хулаъ, абайизна бабаз гьар фунубдиз вушра, нежбервалин ляхнар-карариз тамам бай вуйи. 18 йис тамам гъабхьи Салмахан Советарин Армияйиз гъахуру. Баркаллагьниинди шубуд йисандин буржи тамам дапIну гъафи жигьили чан уьмур Султанзада кIуру шурахъди ккабалгуру. ЦIиб вахтналан, ихь уьлкейин варидарикси, бахтлу уьмур хъапIрайи Мягьярамоварин хизандикра 1941-пи йисан ккебгъу дявди гъалабулугъ кипру, ва 25 йисаъ айи Салмахандиз ихь аьхю Ватан фашистарихьан азад апIуб кьисмат шулу. Му гъагъи йисарин арайиъ ихь ватанагьлийи чан кIубанвал улупну. Думу жюрбежюр медаларихъди лишанлу гъапIну.

«Мягьярамов дявдин кьувватлу ва кIубан командир ву. Дугъаз дявдин техника лап ужуди аьгъя. Швнуб-саб ражари дугъу, командирин табшуругъ тамам апIури, душмандин артиллерияйин, миномётдин ва пулемётдинцIийир уьлюрхюрайи йишварихьна душну, кIубанвалар улупну. Саб ражари душмнарин шил дабгну, дурарихьна хъуркьайиз 150-200 метр рякътIан имдру йишвхьан дугъу саб йишв’инди 17 фашист тIанкь гъапIну.

Салмахан Мягьярамовди гьацира 7 эскриз авчивалин устадвал улупну. Гьар вахтна дугъан пулемётра ужуб гьялнаъ ади шуйи, думу чавра душмнихъдиженг гъабхуз гьязурди шуйи. Думу «Уьру хяд», «Дирбаш’вализ лигну», «Жюрэтлувал улупбаз лигну», медаларин сагьиб ву», – гьамци дибикIна 1943-пи йисан 7-пи мартди дугъан командир майор Герасимовдин, штабдин начальник лейтенант Потаповдин ва комендант полковник Шалевдин къулар дизигнайи дявдин приказдиъ.

Дяви ккудубкIбалан кьяляхъ, мухур медалари алабцIну багъри гъулаз хъадакну гъафи жигьил эскер архаинди деъну гъузундар. Чан уьмрин юлдаш Султанзадайихъди жвуван хизандин гъайгъу зигури, думу сифте халачйир гьясил апIру фабрикайиъ, хъасин «Уьру хяд» кIуру колхоздиъ жюрбежюр гъуллугъарихь лихури гъахьну. 1957-пи йисан Салмахан Мягьярамов вахтсузди уьмриан гъушну.

Дирбаш абайин ругариин бабкан гъахьи худларизра женгариъ иштирак хьуб кьисмат дубхьна. Гъи Салмахан Мягьярамовдин юкьур худли ва хьур гудли, хаин душмандиз аьламат фициб вуш улупури, аьхю абайин рюгьяр рази апIура. Макьала давам апIури, дирбаш абайин худлар Равид ва Гъурбан Мягьярамоварикан ктибтидихьа.

Улихь йисари Сирияйиъ гъябгъюри гъахьи ватандаш’валин дявдиъ му гьюкуматдин маракьлувал уьбхюз Урусатдин Яракьлу кьувватари кюмек апIури гъахьну. Думуган душваъ, хъа гьамус ихь гъунши гьюкуматдин жилариин гъабхурайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ жюрэтлувал улупури, кьюрид чвйири чпи ктабгъу му рягьят дару гъуллугънаъ чпин вазифйир баркаллуди кIули гъахура.

2004-2006-пи йисари армияйин жергйириъ гъуллугъ ккудубкIбан кьяляхъ, Равидди Сибирин военный округдин прапорщикар гьязур апIру мектебдиъ урхуз хъюгъру. Ужудар аьгъювалариинди урхуб ккудубкIу жигьил Кьялан военный округдиъ жюрбежюр эскервалин гъуллугъариъ ади гъахьну.

Чан улихь хьайи месэлйир гьял апIуз аьгъю, чав кадабгънайи пишекарвалин гъуллугънаъ ужудар натижйир улупру аьхюну прапорщик Равид Салмаханович Сирия гьюкуматдиъ гъушу женгариъра иштирак гъахьну ва гьар вахтна чан хликк ккайи эскрарихъди гъабхурайи гъуллугъ ужуб дережайиинди, эскрарин арайиъ дуствалин къанунар уьрхюз чалишмиш шули, чаз айи аьгъювалар ишлетмиш апIури, кIули гъабхури гъахьну. Сирияйин аьтрафариин али вахтна ихь кIубан бализ важиблу тикилишар уьрхюз, читин месэлйир гьял апIуз табшурмиш апIури гъахьнийи.

Чан гъуллугънаъ улупу игитвалариз лигну, Равид Мягьярамов III дережайин «Дявдин гъуллугънаъ улупу хъуркьувалариз» ва сабсана гьациб, II дережайин,«Хусуси метлеб айи дявдин иштиракчи», «Эскервалин гъуллугънаъ лишанлу хьпаз», «Эскервалин жюрэтлувализ лигну», «Дагъустандин халкьдин игит» ва гьацира жара медалариинди ва чухсагъул мялум апIбан кагъзариинди лишанлу дапIна. Командованиейин терефнаан Равиддин заан пишекарвализ, ватанпервервализ, дугъривализ ва айи аьгъювалар ишлетмиш апIуз аьгъювализ заан кьимат тувра.

Чан уьмрин юлдаш Аидайихъди Равид Селимхановичди кьюр веледра тербияламиш апIура.

2005-пи йисан мектеб ккудубкIу Гъурбан Урусатдин образованиейин академияйин юридический факультетдик урхуз кучIвру, ва 2012-пи йисан бали думу хъуркьувалариинди ккудубкIуру.

2007-2009-пи йисари армияйин жергйириъ гъуллугъ апIури гъахьи Гъурбнура эскервал чан гележегдин пише вуди ктабгъну ва Чечен республикайиъ контрактдиинди гъуллугънаъ учIвну, 2012-пи йисазкьан душваъ гъилихну. 2014-2016-пи йисари контрактдиинди гъуллугънаъ айи вахтна Астрахандиъ ва Херсонский областдин сяргьятарихъ чан эскервалин буржи тамам апIури, командировкайиъ ади гъахьну. 2019-23-пи йисари Юрга шагьриъ контрактдин гъуллугънан вахт ккудубкIурайи Гъурбан хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъра иштирак гъахьну. Му йисарин арайиъ ихь ватанагьли Жуковдин, «Дирбаш’вализ лигну», «Дявдин кIубанвал», «Крым кьяляхъ гъадабгъбаз» кIуру ва жара медаларинна, чухсагъул мялум апIбан ва гьюрматнан кагъзарин сагьиб гъахьну.

Дугъаз «лейтенант» ччвур тувна. Му ихь кIубан ватанпервери чан уьмрин юлдаш Каринайихъди шубур велед тербияламиш апIура.

Наан чпин гъуллугънан вазифйир тамам апIурашра, кIубанвалиинди ва заан ватанпервервалиинди ляхин кIули гъабхурайи, инсанвалин шартIар гъянаъ айи ва чпин аьхю абайин игитвалин рякъ давам апIурайи Равид ва Гъурбан Мягьярамовариз заан хъуркьувалар, хизанариъ бахтлу уьмур ккун апIурхьа!