Гюлягьмад Маллялиев
Украинайин жилариин кIули гъябгъюрайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйи, учв гьелелиг аьхирихъна дуфнадаршра, ихь уьлкейин тарихдиъ чан лайикьлу йишв гъибисну. Му дявдин гьяракатариъ урусатдин эскрари чпин жюрэтлувалиинди бикIурайи китабдин машариъ табасаран миллетдин вакиларира чпин аку шил гъибтна. Гъи вари уьлкейиз табасаран эскрарин кIубанваликан хабар дубхьна, дурарин дирбаш’вали вари мюгьтал дапIна. Урусатдин Игит ччвурназ лайикь гъахьидарикан варитIан жигьилдарин цIарнаъра Табасарандин вакил – Руслан Къурбанов – а.
Гъи узу газат урхурайидар ихь халкьдин сарсан жюрэтлу жигьил вакилихъди таниш апIуз кказа. 3-пи классдин военный лётчик, аьхюну лейтенант Рамазан Гьяшимов, Урусатдин милли гвардияйин авиацияйин N полкнан дахилнаъ айи, инсанар агру-уьрхру ва парашютдинна десантдин гъуллугънан кIулиъ а. Дугъу чан вертолетдиъди зийнар духьнайи хайлин ихь эскрар, женгар гъягъюрайи чюлиан адагъури, аьжаликкан гъюрхну. Улихьнаси, дюшюш дубхьну, узу дугъахъди гаф-чIал гъапIунза.
Рамазан Гьяшимов 1998-пи йисан 11-пи январи Табасаран райондин Гисик гъулаъ бабкан гъахьну. Думу аьдати табасаран хизандиан ву – адаш Шамил Гьяшимовди гизаф йисари Гурхъарин кьялан мектебдиъ физикайин дарсар киври гъахьну, хъа дада Ширинат хулан кейвани ву. Рамазнан шубрид чйирира мялимвалин пише ктабгъну, аьхюну чве Руслан «Газпром» компанияйиъ сварщикди лихура, кьюбпи чве Идрис медтехник ву.
2013-пи йисан, багъри гъулаъ мектеб ккудубкIну, Рамазан Астрахандин уьмуми образование тувру кадетарин мектеб-интернатдиъ урхуз хъюгъну. Кьюд йислан думу Самара областдиъ айи Сызрандин заан военный авиацияйин училищейик урхуз кучIвну.
2020-пи йисан, лейтенант званиера тувну, жигьил офицер Моздок шагьриъ айи вертолетарин полкназ гележегдин гъуллугъ тамам апIбан бадали летчик-штурманди гьаъну. Гъийин йигъаз думу 250-тIан артухъ ражари вертолетдиан парашютдихъди урсну.
Хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъу сабпи йигъариланмина Рамазан Гьяшимовди гъуллугъ апIурайи полк дявдин гьяратариъ иштирак хьуз хъюгъну. Офицер Гьяшимов чан экипаждихъди женгар гъягъюрайи йишвариъ десант дибтри, урусатдин эскрар ва дявдин техника СВО гъябгъюрайи йишваз кюч апIбаъ, жилиин дявйир гъахурайи эскрариз завлан кюмек туври, зийнар духьнайидар агбаъ ва дурар хатIасуз йишваз адагъбаъ иштирак шули гъахьну.
2022-пи йисан, эскервалин гъуллугъ тамам апIурайиган улупу игитвализ лигну, думу гьюкуматдин наградайиинди – Нестеровдин медалиинди – лишанлу гъапIну. Дидлан савайи, полкнан дахилнаъ айи, инсанар агру ва уьрхру парашютдинна десантдин гъуллугънан кIулиъ дерккну.
– Рамазан, уву аьдати табасаран хизандиан вува. Ичв тухмиъ, узуз аьгъюб, дявдин гъуллугъариъ фужкIа адар. Хъа уву летчиквалин пише ктабгъунва. Гьаз?
– Дюзди кIуруш, мидиз саб дюшюш себеб гъабхьну. 2010-2013-пи йисари, Табасарандин яркврариъ арагънайи экстремистар агбан бадали, кми-кмиди террориствализ къаршу операцйир (КТО) гъахуйи. Нубатнан ражари КТО гъябгъюрайиган, ич гъулан багахь майдандиин военный вертолет дубснийи. Дидиз лигуз имбу гъулан баярихъди узура гъушнийза. Думу жилилан за хьувалин, завуъ тIибхувалин саягъну узу гьяйран гъапIнийзу. Му гьядисайи йиз кIваъ фу-вуш дигиш гъапIнийи. Ахтубинский уьмуми образование тувру кадетарин мектебдиъ-интернатдиъ узу военный гъуллугънахъди, авиацияйихъди ва парашютдин спортдихъди багахьди таниш гъахьнийзу ва гьадмуган ижмишнаан летчик хьуз кьаст гъапIнийзу.
– Уву гизаф ражари парашютдихъди урсунва. Хъа сабпи ражари урсуб кIваин илминав?
– Узу парашютдихъди сабпи ражари кадетарин мектебдиъ урхурайиган урсунза. Саб жюрейинра читинвалар гьисс гъапIундайза – вари инструкцияйиъ улпнайиганси, кIули гъубшнийи. Хъа кьюбпи ражари урсруган, асас парашют ачмиш гъабхьундайи… Амма, чашмиш дархьиди, запасной парашют ишлетмиш апIуз мажбур гъахьнийзу ва ягъурлуди жилиин дурснийза. Гьаци вушра, дишлади, инструктори узу хъадаурашра, гьадму йигъан шубубпи ражари парашютдихъди урснийза. Сызрандиъ летный училищейиъ парашютдин спортдиин эллешмиш гъахьунза, дериндиан думу гъудубгъунза. Училище 110 ражари парашютдихъди урсувалиинди ккудубкIнийза, ва думуган «парашютдинна десантвалин гьязурлугвалиан инструктор» звание тувнийзуз.
– Уву, узуз аьгъюб, саб-швнубан женган командировкйириз СВО-йиз гъушунва…
– Ав, кми-кмиди хусуси метлеб айи дявдин операция гъабхурайи йишваз гьаъри шулучу. 2022-пи йисан 24-пи феврали йиз экипаж Херсон шагьриъ ва Каховский ГЭС-диин урусатдин десант дибтуз жалб гъапIнийи. Хъасин, полкнан дахилнаъди, санитарный рейсариъ иштирак шули гъахьунза – зийнар духьнайидар агури ва дурар далу терефназ адагъури, десант ва дявдин яракьар улупнайи йишвариз гъахури. Гьарган сабси алабхъурдар. Бязиган, командованиейи улихь диврайи табшуругъ тамам апIуз сад йигъандин арайиъ 3-4 ражари тIирхури шулза, хъа саспиган – гьяфтайиъ саб ражари. Хъа улихь месэла дивхъантина, йигъ-йишв дарпиди, ясан гьавйирин гьялариз дилигди, думу тамам апIуруча.
– Дявдин женгариан фукьан эскрар адагъунва?
– Узу иштирак гъахьи командировкйирин вахтна уьмуми гьисабариинди женгарин чюлиан госпиталариз 250-тIан зина ихь эскрар, асас вуди гъагъи зийнар духьнайидар, ва ислягь агьалйир адагъунча. Затра кIваълан гъябгъюдариз 2022-пи йисандин аьхиримжи йигъари гъабхьи дюшюш. Украинлуйири деебту Himars ракета кубкIну, Мелитополин аьтрафариъ айи садар хулар гъадаргънийи, ва душваъ яшамиш шулайи 10 йисан яшариъ айи шураз гъагъи зийнар гъахьнийи. Думу вертолетдиъди госпитализ гъухнийча. Риш аьжаликкан ккадархьувал духтрари цIийи йисандин аьламатси гьисаб гъапIнийи. Гьамцдар дюшюшар ццира, ихь уьлкейин президентин сечкйир гъягъюрайи вахтнара, гъахьнийи. Учу медикар дявдин женгариан адагъуб кIваин илмийиз – Украинайин эскрари дурариина хюрч гъабхурайи. Мариуполиъ «Азовсталь» завод азад апIруган, учу, душв’ан адагъну, госпитализ гъахи, лап гъариб духьнайи, язухъ гьялнаъ айи ислягь инсанар кIваълан гъягъдариз … Урусатдиъ гъадагъа дапIнайи «Азов» полкнан «игитари» дурар, чпин улихь гьитну, гъалхнарси ишлетмиш апIури гъахьну. Ислягь агьалйириз зулум апIувал гъи киевдин режимдин хатI дубхьна.
– Нестеровдин медаль фила тувунвуз?
– 2022-пи йисан 24-пи феврали Каховский ГЭС-диин десант дибтруган, йиз экипажра десантна транспорт гъабхру вертолетарин дахилнаъ айи. Ич хатIасузвал дяви гъабхру Ми-24 вертолетари тямин ап1урайи. Херсон шагьрин багахь, ГЭС-дихьна вуйи маршрутдиъди тIирхурайиган, узуз саб гъядукк душманди Днепр нирин тмуну терефназди ктучIвбан бадали гьязур апIурайи понтонар гъяркъюнзуз, ва дишлади гъядун координатар командный пунктназ хътаънийза. Разведкайи аьгъю гъапIганси, душмни нирин гъирагъдихъ зурба кьувватар уч дапIнади гъабхьну – дурарин, урусатдин кIакIначи кьушмарин далу терефназди улдучIвуз ният ади гъабхьну. Душман уч духьнайи йишваз гьяракатниинди ракетйир гъивнийи ва дурар дармадагъин гъапIнийи. Думуган десант ГЭС-диин дибтбан табшуругъ тамам гъапIнийча, хъа думу операция дявдин тактика ахтармиш апIру китабариъра убчIвну. Медаль гьадмуган тувуб вуйиз.
– Гъит, уву гъадагъру имбу наградйир ислягь вахтна кьисмат ишривуз, Рамазан. Увура, ихь имбу вари эскрарра Аллагьди ва дадйирин дюъйири уьрхричву.
