Гюльнара Мягьямедова
Мектебариъ баяр-шубари ЕГЭ ва ОГЭ тувну ккудубкIну, амма дурарин юкIварик сикинсузвал кими – туву имтигьянарин натижйир гьеле вари мялум духьнадар. Имтигьяндиз гьязур хьубтIан, думу тувубтIан, дидин натижайиз ккилигуб гъагъи ляхин ву. Вахт лап явашди гъябгъюрайиси гьугъубжвуру. Имтигьнарин натижйириз ккилигури, ичв ва ичв веледарин кIваз аьзаб мутуванай. Азад вахт дабгну, табиаьтдиз сейир апIуз гъарахай.
Хъа эгер ЕГЭ ясана ОГЭ тувури цIибди баллар, саб гафниинди «кьюб» гъадабгънуш, гьапIру? Ав, имтигьян сабсан ражари тувуз мумкинвал а. Вушра «кьюб» гъадабгъувал абйир-бабаризра, веледдизра лап пашман дюшюш ву. «Уву имтигьяндиз гьязур гъахьундарва», «Учу увухъ фукьан зегьмет гъизигунча», «Уву мектебдин мялимарин улихь учу биябур гъапIунва» кIури, дада улхуру. Гьелбетда, веледдизра дерд шула, дадайизра чав дадавалин вазифйир бегьем тамам дарапIубси гьу-гъубжвуру.
Йиз бицIидарира ЕГЭ тувну мектеб ккудубкIну, гьаддиз саб насигьят тувуз ккундузуз: учву веледдин тахсир вуйивалин гъаври ашра, ичв метлеб дугъан юкIв сикин апIуб дубхьну ккунду. «Кьюб» гъадабгъбан кьяляхъ йигъари дугъан багахь гъузай. Саб «кьюб» ваъ, хьуб «кьюб» гъадабгъишра, дюн’яйиъ абйир-бабариз велед варитIан багьа вуйиваликан йипай. Хъа жвуван юкIв сикин апIбан бадали, чуччухьна, гъарашугъдихьна, психологдихьна вушра душну, кIваъ айи пашман гьиссариз, улариъ айи нивгъариз рякъ тувай, юкIв ачухъ апIинай.
Сабсанубдикан фикир апIинай: гьамусдин девриъ инсандин кьисмат 15-17 йисаъ айиган ккабалгурадар. Аьлимари-социологари гъуху ахтармишарин улупбариинди, 2030-пи йисари лазим шлу кеспарин 60 процентра аьгъю дапIнадар. Аьламатнан ляхин ву, 5 йислан лазим шлу 60 процент кеспарикан гъи ухьуз хабар адархьуз.
Эгер гьаму йисан бицIирихьан чан юкIв хъайи университетдик урхуз кучIвуз гъабхьундарш, гъюру йисан хьибди. Умуд кадабтIну ккундар. Саб мисал хуз ккундузуз: йиз гъуншдин бай, узуз ужуди таниш вуйи живан, 9-пи классдин имтигьнар тувну, ярхла шагьриъ колледждик урхуз кучIвнийи. Саб курс ккудубкIбан кьяляхъ колледж дипну, думу Мягьячгъала шагьриз хъадаркну гъафнийи. Узуз кючейиъ думу алахъган, «колледж гьаз дипунва, уву саб кеспнан эйси духьну ккундийи», гъапнийза. «Фикир мапIан хала, узу кючйиригъ гъяхъну гъузидарза, мадар апIуз аьгъязуз», – гъапнийи бали. Къайд апIуз ккундузуз, жавабар тувуз думу устад ву. Ихь абйирин мисалнаъ «гафар аьгъюр фуриъ, фур хъайир батIриъ» дупнура а. Дугъриданна, думу бали образование адаршра чаз кесп гъабгнийи. Дугъкан ужур SММ пишекар гъахьну, цIиб вахтналан дугъу ужуб гъазанж гъадабгъуз хъюгънийи.
Имтигьяндин гъийин натижа пашмануб вушра, йицIуд йислан думуган гъапIу дердериин аьлхъюзра мумкин ву. Бязи дюшюшариъ гьацдар натижйири жара рякъ ктабгъуз мумкинвал тувру.
Уьмур давам шула. Сар-сариз шерик йихьай, вахт сатIиди адапIай, гележегдиз цIийи планар дивай. Гьарсар касдин ризкьна аьжал Аллагьди думу бабкан хьайиз улупна, кIури шулу.
