Гюльнара Мягьямедова
Гъубшу гьяфтайиъ, жвуми йигъан «Табасарандин нурар» газатдин журналистар Табасаран райондин Гали Гюгьрягъ гъулаз командировкайиз гъушнийча. Учу дина гъягъюз Гали Гюгьрягъ гъулан агьалйир редакцияйиз илтIикIували мажбур гъапIнийи, фицики, дурари кIурайиганси, гъулаъ чарасуз меселйир гизаф а, амма дурариз лигру сар каскьан адар.
Гали Гюгьрягъ гъул Табасаран райондин ригъ гьудубчIвру терефнаъ ерлемиш дубхьнайи аьхю гъуларикан саб ву. Гъул 1964-пи йисан жилар гъутIурчIвган, даргъувалар хьпан натижайиъ Экендил, Ужихъ ва Гюгьрягъ гъуларин агьалйир «Табасаранский» совхоздин жилариина адаъну, арайиз гъафиб ву. Гъулан поселение-йин кIулиъ Гьяжиаьгьмад Аьлимирзаев а. Гъулаъ 1500-дилан зиина агьалйир, 300-дилан зиина хизанар яшамиш шула. Гали Гюгьрягъян, гъуландарин гафариинди, гьамусяаьт Урусатди гъабхурайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ хайлин жигьилар иштирак шула.
Ич командировка Таба-саран райондин Хючна гъулаз гъягъбалан ккебгънийи. Хючнаъ планламиш дапIнайи гюрюшар ккудукIган, учу, редакцияйин журналистар, ЦIийи Лижв’антина Гюгьрягъна рякъюъ учIвнийча. Рякъярикан улхуруш, жи-къиди пидиза: ТинитI гъулан поселениейилан ккебгъну тап Хюряхъна гъяйиз, «Нива» машин гъябгъюзтIан нубат алидар дайи. Хъа Гюгьрягъна багахь шули, швнуб километр вуш пуз хьибдарзухьан, асфальт али рякъ ккебгънийи.
Гъул гизаф уткан ва дюзи йишв’ин ерлемиш дубхьнайи. Табиаьтдин гьавара лап ужуб вуйи. Гъулан администрацияйин гъвалахъ, учуз ккилигури, гъулан жямяаьтдин хайлин вакилар уч духьнайи. Гъуландарин аьрзйирихъ хъпехъбан бадали, уч духьнайидари дишлади учу гъулан администрацияйин идарайихъна хъади гъушнийи. Амма идара, жюлгар алахьну, хъябкьнайи – Гьяжиаьгьмад Аьлимирзаев гъулаъ адайи. Учуз хъасин аьгъю гъабхьиганси, думу, райондин кIулиъ айир хабардар дапIну; Урусатдин саб шагьриз душнайи.
Гъулан администрацияйин кIулиъ айир йишв’ин адрувализ дилигну, учу жямяаьтдин аьрзйирихъ хъпехъуз хъюгънийча. Гюгьрягъяри учуз гъулаъ мектеб адрувалин месэла варитIан учIруди дийибгънайиваликан гъапнийи. Дидланра савайи, багълариз тувуз шид, хулар тикмиш апIуз жилар адрувал, дапIнайи цIийи хулариз газ зигбан месэла, жигьилариз азад вахт адапIуз спортдин майдандиъ мюгьтажвал, либхури адру гъулан культурайин хал – месэлйирин сиягь лап ярхиб вуйи.
Гьаму макьалайиъ узуз сабпи нубатнаъди, гъулан культурайин хулан месэла гъитIибккуз ккундузуз. Культурайин хал – гъулан уьмрин гюзгю, гъулан юкIв ва рюгь ву, инсанар гъварч апIру, жигьилариз ватанпервервалин тербия тувбак лайикьлу пай кивру, милли культура ва аьдатар уьрхбан макансиб йишв ву. Думу гъулан агьалйир гъулан ляхнарин кьяляхъ рягьятвал гъадабгъуз, гъулан уьмрикан улхуз, жямяаьтдин арайиъ айи месэлйир гьял апIуз, хъа машкврин йигъари шадвал, гешт хъапIуз гъюру йишв ву.
Аьхиримжи йисари Табасаран райондиъ цIийи культурайин идарйир диври, йирсидар рас апIури, хайлин ляхин дубхна. Амма Гюгьрягъ гъулаз, штун кьялаъ айиъ гъурамитдизси, думу ляхнарикан фукIа кубкIнадар. Гъулан культурайин хал гъябкъиган, узу бицIи гъул’ан вуйи инсан, мюгьтал гъахьнийза. Культурайин хал гъулан кьялаъ ужуб йишвахь – мектебдин багахь ерлемиш дубхьна, амма клубдиз гъягъру рякъ жвилли зирзибили ккапIнайи. Диди мушваъ инсандин лик дидривди, гъайгъударвалин хил ктрубкьри гизаф вахт ву-йивал субут апIура. Клубдин улихь лизи гьяку дабснайи, Ватандин Аьхю дявдиъ жан фида гъапIу эскрариз дивнайи ядигарра хьайи, хъа дидин умбрар цIибди къурши кацIнайи. Жямяаьтдин вакиларин гафариинди, ядигар ерли гьюкмариз 9-пи Майин машквар улубкьругантIан кIваин шулдар – мектебдиъ урхурайидари ва мялимари дидихъ кюкйир дивра, ва сарун гъюру йисаз думу айиб марцциди кIваълан гъябгъюра.
Культурайин хулан багахьна гъюри, бегьем тяжуб гъахьунча. Жилиин ичIи пластикдин бутылкйир, гъеерцу укIар-кьалар, жвилли хъархъас дабхьнайи. Хъа учв культурайин ужагъ лап йирси гъазмайихъна гъубшуб ву. Раккнариин жюлег алабхьнайи, хъа унчIвариин гандриж йивнайи рукьан аьхю кьатIар аларснайи. «Клубдин айитI учIвуз шулдар, гьаз гъапиш кьулар дутIна, жилиан битIар удучIвура», – гъапнийи учуз гюгьрягъяри.
Гъи дюн’яйин ригъ алабхъру терефнан уьлкйир ва США, Урусатдиин санкцйир илитIну, вари терефарихъан ихь уьлке бугъмиш апIуз чалишмиш шулайи вахтнаъ, ухьу гьарсар касди чав апIурайи ляхин ужудитIан ужиди тамам апIуз чалишмиш духьну ккунду. Хъа мушваъ, гъулан агьалйирин гафариинди, штатдиъ айи гъуллугъчйири маважиб адабгъури, клубдин раккнар тек-бирра арццрадар. Гьамци гъибтуз хай шулин?
Гьаму суалар хьади узу Табасаран райондин культурайин, спортдин ва туризмдин управлениейин директор Аьбдулвагьаб Аьбдуловдихьна илтIикIунза. Дугъу узуз му суалар гъулан администрацияйин кIулиъ айи Гьяжиаьгьмад Аьлимирзаевдихъди гьял дапIну ккуниваликан гъапнийи ва дугъан телефондин номер тувнийи. Телефондиан дих дапIну, Гюгьрягъ гъулан глава Гьяжиаьгьмад Аьлимирзаевдихъди сюгьбат гъубхунза.
– Дугъриданра, гъулаъ гьял дарапIу месэлйир гизаф духьна. Хъа учу, айи мумкинвалариз дилигну, яваш-явашди дурар гьял апIурача. Дугъриди гъапиш, бюджетдиъ пулра адарич. Культурайин хулан цIийи директор Сиражутдин Карибов дерккну, шубуд йистIан дар. Клубдин директор ва худрук гьацI ставкайихъ лихура. Гьамусяаьт дурар отпускдиъ а, – къайд гъапIнийи дугъу.
Клубдин гъуллугъчйир отпускдиъ аш-адарш, дурар кьюридра сабси гьаз отпускдиз душнаш, гьадрариз чпизтIан аьгъдар, хъа документариинди дурар ахтармиш апIуз учуз ихтиярра адар. Вушра, культурайин хал гьамциб гьялнахъна гъювалин тахсир, сабпи нубатнаъди, гъулан главайин, хъасин клубдин директорин ву. Гьар вазли маважиб адабгъури, амма гьич саб серенжемдинра кIул дибрисди хьувал думу дюз вуйинхъа? Хъа, эгер клубди ляхин гъабхураш, гъуландариз дидкан гьаз хабар адар? Культурайин хулаъ, узу зиихъ гъапиганси, гъулан агьалйирин арайиъ хайлин ляхин дубхну ккунду.
Райондин администрацияйин культурайин, спортдин ва туризмдин управлениейира му аьгьвалатназ дикъат фикир тувну ккунду.
P.S. Макьалайиъ гъитIирккнайи месэлйирин гьякьнаан учу газатдин гъюру нумрайиъ Гюгьрягъ гъулан поселениейин администарцияйин кIулиъ айи Гьяжиаьгьмад Аьлимирзаевдихъди сюгььбат гъабхбанди вуча.
