Гюльнара Мягьямедова

Урусатди Украинайиъ гъабхурайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ чан иштиракваликан гьаму жигьили ктибтиган, кIваз гизаф хажалатра гъабхьнийиз, хъа гьамцдар баяр ихь арайиъ айивалиинди, Ватандин улихь чпин буржи тамам апIурайи кьягьялариинди дамагъ апIузра ляхин айивалиин умудлу гъахьнийза. Шаклу хьидархьа, мицисдар эскрар имиди, душмандихьан ухьу ккагъуз хьибдар.

 

Герман Кьайдаевич Кьайдаев 1992-пи йисан Хив райондин Зилдикк гъулаъ Кьайда ва Себият Кьайдаеварин хизандиъ бабкан гъахьну. Дурари шубур бай ва сар риш тербияламиш гъапIну. Дада халачачи, хъа адаш ужур механизатор, гьацира жара ляхнарин эйси ву. Герман Кьайдаевди Зилдикк «отлично» кьиматариз мектеб ккудубкIну, 10-пи, 11-пи классар Мажвгул гъулаъ гъурхну. 2010-пи йисан Ростов шагьриъ Донской гьюкуматдин технический университетдин рукьар тартиб апIру ва инженерар гьязур апIру факультетдик урхуз кучIвну ва 2015-пи йисан хъуркьувалиинди думу ккудубкIну. Жигьил пишекар Ростовдиъ «Россельмаш» заводдиъ сад йисанна гьацIаъ, хъасин Кириши шагьриъ айи нафт тартиб апIру заводдиъ ляхин апIури гъахьну. Заводдиъ лихури ашра, бицIи вахтнахъанмина кIваъ айи мурад – военный гъуллугъчи хьуб – тамам шул кIури, бали умуд ктабтIундар. Гъулаз отпускдиз гъафири, дугъу гьадму месэла тамам апIуз кьаст апIуру.

 

КIваъ айи мурадарихъ хъуркьну

«Ич хизандиан я адаш, я аба, ясана аьхю аба армияйин гъуллугънаъ гъахьидар даршра, военный гъуллугъчи хьувалихъ гизаф юкIв хъади гъабхьнийиз. Гьадмуган йиз 27 йис тамам дубхьнашра, думу фикри узу гьич сикинди гъитрадайи. 2018-пи йисан Хив райондин военкоматдиан Урусатдин оборонайин министерствойихъди контрактдиинди гъуллугъназ гъягъюз дархьиган, Минводы шагьриъ прописка дапIну, гьадушваъ военный гьисабнаъра дийигънийза. Душваъ военный комиссариатдиз документар тувну, Чечен республикайиъ 42-пи дивизияйиъ военный гъуллугънаъ дийигъуз гьязур гъахьиза. ГьапIуз Чечен Республикайиъ кIури гьерхиш, сабпиб, жвуван багъри ругарин багахь, кьюбпиб, якьинди ужуб гьязурлугвал айи дивизия вуйиб аьгъязуз. Душваъ узуз таниш баярира гъуллугъ апIурайи. 2018-пи йисан, Шалийиъ гъуллугъ апIуз теклиф гъафиган, узу дишлади контрактдиин къул гъизигнийза. Сифте военный гъуллугънакан саб жюрейин аьгъюваларра адайзуз. Кьюб-шубуб вазлин арайиъ лазим вуйи билиг гъадабгънийза, ва 6 вазлилан узу отделениейин командирди дерккнийи. Сад йислан сержантдин званиера тувнийзуз. Йишв-йигъ дарпи военный гьязурлугвалин аьгъювалар гъадагъури, узу йиз отделениейихъди сифте БМП-2, хъа БМП-3 аьгъю гъапIунxа. Гьамци 2022-пи йисан 24-пи февраль улубкьнийи.

 

Гъуллугънан командировкйир

Хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъайиз 3 ваз ккимиди, учу Крымдиз командировкайиз гьаънийи. Душваъ, шубуб вазли полигондиин военный гьязурлугвалар гъахури, яшамиш гъахьнийча. СВО ккебгърайиваликан хабар адайчуз. Йисандин арайиъ кьюб ражари кьюб-шубуб вазлизди Астрахандин областдиз, жара йишвариз командировкйириз гьаъри шуйи.Хъа гьаму ражари, уьлкейин КIулин командующийин буйругъ айивализ дилигну, хулаз отпускдизра гьадраъди, учу дишлади хусуси метлеб айи дявдин операцияйиз гьаърайиваликан гъапнийи. Дугъриди дупну ккунду, дявдин операцияйиз гъягъюз даккнидариз гуж апIрур адайи. Йиз отделениейиъра кьюб кIваан духьнайи баяр айи, хъа узу Ватандин маракьар уьрхюз гьязур вуза гъапиган, йиз отделениейиъ айи баяри варидари, уву гъушу йишваз учура гъюруча, гъапнийи.

 

Сабпи женгар. Сабпи зийнар

ЦIиб вахтналан, учу Украинайин эс Запорожьейиз хъуркьиган, душманди артухъди чан вягьшивал улупуз хъюгънийи. КIваин илмийиз, саб шагьриъ учIвру йишвахь урсарин майит ивру ишикI кебхнайи. Дидик «Урсариз — аьжал» дибикIнайи. «Гуляй поле» кIуру йишвахь Украинайин кьушмарихъди гъизгъин женгар гъахьнийич. Гьадму женгнаъ ич БМП-йин гъвалак душмандин яракьдиан гъиву туп кубкIнийи. Йиз арччул иб’ан ифи гъябгъюз хъюбгънийи, ибан перде гъутIубкIнийи, вушра узу рацияйиан зиян дубхьнайиваликан пуз хъуркьнийзу. Узуз зиян дубхьнайиб гъябкъю ич БМП-йин механикди машин кьяляхъ апIуз хъюгънийи. ЦIиб ярхлаъси, зийнар гъахьи эскрар гъахру машин дийибгънайи. Узу ва зийнар гъахьи жара эскрар гьадму машиндиъ итну гъягъюрайи вахтна, зав’ан душмандин вертолетди учу айи машиндиз йивуз хъюгънийи. ГъутIубкIу снаряддин тикйири йиз машнан нерв хътабтIнийи, хъа шархьал гъачабхьнийи. Медицинайин гъуллугъчйири учу, Пологи шагьриантина, духтрари лазим вуйи кюмек тувру, медицинайин батальон айи йишваз гъахуз жара машиндиъ итнийи. Зийнар дубхьнайидар машиндин кьябаъ айча. Саб арайилан ич машиндиз хъана йивуз хъюгъю. ГъутIубкIу снаряддин кьувватнаан, машиндин кьябан саб гъвал ачмиш гъабхьнийи. Жаргъуз шлудар, машиндиан утIурччвну, гьергуз хъюгънийи, хъа узхьан шуладайзухьан. Гьаму арайиъ ич КАМАЗ-дин кьябазди тIубкIру туп абхънийи. Дидин тикйир йиз арччул гъвалаъ арсну, кIару ликI ккайи терефнаъ аьхю зиян гъабхьнийи. Машиндиан утIурччвну гьерграйи ич эскрариз узу ифдиан духьнайиб гъябкънийи, дурари узу гъакIну кIури фикир гъапIнийи ва, йишв’ина гъурукьган, командованиейиз, узу талаф гъахьну кIури, хабар тувнийи.

Аллагьдин кьадар-кьисмат гьамциб гъабхьну

Узу ачмиш гъахьиган, жвуву жвуваз гимнастеркайин гъултгъиъ айи промидолин руб гъивнийза. Отделениейин командирихьна вари отделениейизра кади промидол туври шулу. Мартдин ваз вуйи, жил ламундира, мичIалдира вуйи. Уз’ин али бушлат кчIюбкьиган, дид’ан ифи крюбхюйи. Руб йивбан кьяляхъ иццрушин дабхънийиз, яваш-явашди багахь хьайи чIеэрихьинди чвурхуз хъюгънийза. Гьадина хъуркьур хъана гъаврихъан гъушнийзу. Узу ачмиш шлуган, мучIу дубхьнайи. Дачабхьнайи ич КАМАЗ чан али йишв’ин илмийи. Фунуб терефназди гъягъюруш, ич командование наан аш, гъавриъ хьуз читинди вуйи. Хьубпи мартди зийнар гъахьнийиз, хъа урчIвубпи мартдизкьан гьаму чIеэригъ дахъну имийза. Гьамци филадиз гъузру, йиз майиткьан шлизкIа бихъур кIури, фикир дапIну, гьадму ич дачабхьнайи КАМАЗ-дихьна чвурхури душну, дидин гъвалахъ дахънийза. Хъа фукьан йикIбакан фикир гъапIишра, Аллагьдин кьадар дигиш апIуз шлуб дар.
Саб арайилан хуйин аьмпарин сесер гъахьнийи, ва йиз машниина дидин шурш рубзуз хъюгънийи. Хуйин кьяляхъди йиз багахьна сар аьхю яшнан дишагьлира хъуркьу. Узу дугъкан медицинайин кюмек туврудариз телефон апIуб ккун гъапIнийза, амма телефонар лихурадайи. Думу дишагьли ерли больницайиз душну, медицинайин кюмек тувру машинра хьади гъафнийи. Узу хъана амрихъан гъушнийзу. Хъа ачмиш гъахьиган, узу ккуртарра алдарди больницайин дегьлиздиъ дитнайибдин гъаври гъахьнийзу. Думу дегьлиздиъ сар урус офицерра дитнайи, дугъхьан силисар гъадагъурайи. Душмандин метлеб узу сагъ апIуб дайи, дурариз узхьан силис гъадабгъуз ккундийи. Гьаму вахтнан арайиъ гъутIубкIу снаряддин кьувватну, учу айи больницайин унчIварин шюшйир гъюргънийи. Урусатдин кьушмар алжагъна кIури, гьарай абхънийи. Духтрар ва душваъ айи зийнар духьнайи Украинайин эскрар вари гьергуз хъюгънийи. Магьа узузра гьергуз мюгьлет ккабхънийи. Яваш-явашди, унчIварихьна чвурхури душну, кьюбпи мертебайин унчIвариан урснийза. Айи зийнарихьна думуган мурглин тIуларра гъюргънийиз. Гьамус, ил хътабгъруганра иццру апIури, жилиин дахънайза. ЦIиб вахтналан тIуркIру сяняаьтарин, йивбарин сесер цIиб гъахьиган, йивбариан зийнар духьнайи ерли агьалйир больницайиз гъюз хъюгънийи. Сар дишагьлийи, йиз багахьна дуфну, узуз кьусмар йивуз хъюгъю. Узу дугъхьан, гьаз узуз йивураш, гьерхнийза. Дугъаз, вуйиштIан, зиян дубхьнайи чан ришра хъади, багахь хьайи больницайиз гъягъюз ккундийи, хъа 5 километр манзилнаъ айи ихь эскрар дийигънайи блокпостналан тмуну терефназди фужкIара деетурадайи. Узу дугъаз, эгер уву узу гьадина гъухиш, учву деетуз кюмек апIурза кIури, гаф тувнийза. Дугъу «Рено» машин хъапIну, узуз багажникдизди эуз кюмек гъапIнийи. Блокпостнахьна хъуркьайиз 100 метр манзил имиди, ихь кьушмари машин дебккнийи. Багажникдиан удучIвну, чвурхури ихь эскрарихьна гъушза ва йиз документар вари больницайиъ гъузнайиваликан, душваъ имбу офицериз кюмек лазим вуйиваликан гъапнийза. Ихь эскрар, гьяракат дапIну, рякъ улупуз узура хъади, машиндиъди больницайиз гъушнийи. Дегьлиздиъ дитнайи офицерра, йиз бушлатра, телефонра, военный билетра гъадабгъну, кьяляхъ гъафнийча. Узу, зийнар духьнайи офицер, узуз кюмек гъапIу дишагьли ва дугъан риш вертолетдиъ итну, сифте Мелитополиз гъахнийчу, хъасин вертолетдихъ убгруб хъубзну, Севастополиз. Дишагьлийихь ихь урус пул хьтайи, учу гьарури дугъаз цIиб пулра тувнийча.
Севастополин больницайиъ йиз саб операция дапIну, сад йигълан самолетдиъди Санкт-Петербургдин военный медицинайин академияйин больницайиз гъухнийзу. Душваъ духтрари йиз келлейиъ платинайин пластинкйир итнийи. Дачабхьнайи шархьлинра операция гъапIнийиз. Узу амриз гъафиган, йиз частнан командириз телефондиан зенг гъапIнийза. Йиз дих гъеебхьу думу гизаф шад ва мюгьтал гъахьнийи. Командири, уву гъакIну кIури, яв багахьлуйиризра кмиди хабар дебккунча, гъапнийи. Гьадму вахтна йиз багахьлуйир, йиз майит абгуз Ростовдиз рякъюъ учIвну, Краснодариз хъуркьнайи. Узу дурариз телефондиан зенг дапIну, узу чIивиди имбуваликан хабар тувнийза. Зийнар сагъ апIури, 4 вазли больницайиъ имийза, хъасин санаторийиз гьаънийзу. Кьюб ражари военный духтрарин комиссияйиъра гъахьнийза. Узу хъана хусуси метлеб айи дявдин операцияйиз, гьауб ккун гъапIнийза. Амма саб вазлин отпускдин кьяляхъ Чечен Республикайиъ медицинайин комиссия дубхну, Ростовдизра комиссияйиз гьаънийи. Духтрари узу дявдин гъуллугъназ гьауз хай шулдар кIуру къарар адабгъну ва шубубпи группайин инвалид гьисаб гъапIну.

 

Спортдин хъуркьувалар

Отпускдиъ айи вахтна, узуз «Ватан уьбхрударин фонднан» координатори телефондиан дих дапIну, фу кюмек лазимди вуш, гьерхри гъахьну. Узу военный гъуллугънаъ айиган, спортдиин машгъул вуйза. Координатори Ставрополиъ СВО-йин ветеранарин арайиъ хилар ккерчбаан Ватан уьбхрударин 5-пи Кубок, теннисдин ва жара талитар гъягъюрайиваликан гъапнийи, иштирак хьуз мумкинвал аш, гьерхнийи. Ставрополиз ДНР-ин, ЛНР-рин регионарин иштираквалра ади, Кафари Кавказдин талитариз гъушнийза. Арччул хил ккипбаанра, гагул хил ккипбаанра сабпи йишвар гъадагънийза. Ставрополин крайин губернатори чан терефнаан варж-варж агъзур манат пешкешра гъапIнийи. Кьюб вазлилан Сочийиъ кубокадин финал гъабхьнийи. Душваъ СВО-йин ветеранарин арайиъ гъубшу, Урусатдин 62 регион иштирак гъахьи чемпионатдиъ кьюбиб хиларианра кьюбпи йишвар гъадагъунза.
Ставрополиан гъафиган, Дагъустандин спортдин министри учуз теклиф дапIну, республикайиъ физкультура ва спорт артмиш апIбак пай кивбаз чухсагъул мялум гъапIнийи. Гьамус мартди гъягъру нубатнан талитариз ккилигураза ва Дербентдиъ тренерихъди дурарихьна гьязур шулаза.
Военный ляхнихъ гьамусра юкIв хъайиз. СВО-йиъ гьаму кьадар кьазйир ув’ин улукьруб аьгъяйиш, дявдин гъуллугъназ гъягъюйна, кIури гьерхиш, йиз жаваб «ав» вуйиз. Узу Ватан ва юкIв хъайи ляхин бадали хъана йиз жан дивуз гьязур вуза. Хъа узу думу ляхниз кьабул апIурадар. Гьаддиз «Игитарин вахт» программайиъ иштирак хьпанди гъахьунза», – гъапнийи ич сюгьбатнан аьхириъ Герман Кьайдаевди.

Герман Кьайдаев деврин игит ву. Дугъ’ин улуркьу кьазйир шлихьан вушра аьгь апIуз шлудар дар. Ифдин нир гъябгъюри, йифар имбу мартдин аьхъю юкьуд йигъан ламун ва гъабгъу жилиин чIеэригъ дахъну, гьаддин кьяляхъра кIван мюгькамвал дудрубгуб – думу аьхю гьунар ву. Эскервалин буржи тамам апIруган ихь балин дирбаш’вал лишанлу апIури, РФ-дин Президентдин Указниинди, дугъаз Жуковдин медаль тувна.
Гьаму вари читинвалар улуркьу вахтна игитриз ккилигури хулаъ жигьил хпир ва кьюр велед, адашна дада, чвйир ва чи айи. Дурарин юкIвариз фициб аьзаб гъабхьнуш, иллагьки Герман гъакIну кIуру хабар кубкIиган, анжагъ сар Аллагьдиз аьгъя.
«Гюлле наанди тIибхурашра, думу дадайин кIвак кубкIру» – гъапну Дагъустандин машгьур шаир Фазу Аьлиевайи. Гъи, Урусатдин Федерацияйи хусуси метлеб айи дявдин операция гъабхурайи вахтна, швнур дадайин кIвак думу гюлле кубкIнуш, швнур дадайи чпин гъудургу баярин шил абгураш, гьелелиг гьисабар духнадар… Я Аллагь, гьит гьарсар дадайихьна, чпин хизанарихьна вари баяр сагъ-саламатди кьяляхъ гъюри.