Гюльнара Мягьямедова
Уьлкейин жара регионарси дарди, Дагъустан террориствалин гьяракатарихьан гизаф зарар гъабхьи республика ву. 1990-пи ва 2000-пи йисари Дагъустандин чIатху шагьрариъ саб-сабдихъ хътруркьри терактар шулийи. 1996-пи йисан 16-пи ноябриъ гвачIнин ухди Каспийск шагьриъ 5 мертебайин хулар, даахнайи инсанарра имиди, адмийин юрушдиъ учIвнайи вягьшйири завуз адаънийи. Думу терактдиъ ерли сяргьятар уьрхюрайи дестейин эскрар ва дурарин хизанар гъийихнийи. Гьадму йисан чечен гъачагъар Кизляр шагьриин алжагънийи, больницайиъ айи инсанар гирав вуди дидисну, Чечен Республикайиз кьялхъ гъушнийи. Думуган 78 кас гъийихнийи. 1998-пи йис республикайиъ варитIан гизаф чIатху террактар гъахьи йис ву. Мягьячгъалайиъ Пархоменкойин ччвурнахъ хъайи кючейиъ гъабхьи терактди саб тахсирра ктру 28 касдин уьмрар гъухнийи. 1999-пи йисан Буйнакск шагьриъ инсанар яшамиш шулайи хулар гъутIуркIнийи. Думуган 64 кас гъийихнийи. 2002-пи йисан 9-пи майдиъ Гъалибвалин йигъан машквар къайд апIурайиган гъабхьи теракт затра кIваълан гъябгъруб дар. Думуган 43 кас гъийихнийи, 100-дилан зиина инсанариз зийнар гъахьнийи. Мурарилан савайи, республикайин районариъра саб-швнуб теракт – полицияйин гъуллугъчйир, имамар, политикар йивну йихувалар, машинар тIуркIувалар – гъахьнийи…
Му хъуркьувал гъагъи, инсанариз чпин бицIидар мектебдиз гьаузра кмиди гучIру вахтнахь тевиган, гъи республикайин агьалйир лап саламатди яшамиш шула. Думу уьлкейин, республикайин гьюкмин кIулиъ айидарин, къанун уьбхру органарин, жямяаьтлугъ тешкилатарин, гьадрарихъди сабси агьалйири гъубху ляхнин натижа ву.
29-пи январиъ Дагъустандиъ Урусатдин ФСБ-йин директорин заместитель – Террориствализ аькси милли комитетдин аппаратдин кIулиъ айи Игорь Сироткиндин председателваликкди 2023-пи йисан терроризмйин профилактика гъабхбан цирклиъ гьюкмин органари дапIнайи ляхнин натижйир йивбаз ва 2024-пи йисаз улихь дийигънайи месэлйириз бахш дапIнайи совещание кIули гъубшну.
Дагъустандин Главайин теклифчи, РД-йиъ АТК-йин жавабдар секретарь Далгат Фейзуллаевди яшайишдин мяна айи объектар террориствалин гьяракатарихьан уьрхбан, жигьиларихъди гъабхурайи ляхникан, цирклиъ гъуллугъ апIрударин пишекарвалин гьязурлугвал гъабхбан, Дагъустан Республикайиъ терроризмйин идеологияйиз аьксивал улупбан план уьмриз кечирмиш апIбаъ комиссияйи ва гьюкмин органари гъабхурайи ляхникан ктибтнийи.
Совещаниейиъ удучIвну гъулху РД-йин правительствойин председателин заместитель Муслим Телякавовди къайд гъапIганси, гьаму йисан Дагъустандиъ, 1999-пи йисан республикайиъ архьу варихалкьарин террористар дагъитмиш дапIну, 25 йис тамам хьувал къайд апIура. «Серенжемар февралин вазлиъ «Урусат – йиз тарих» тарихи паркдиъ «Дагъустан гъюбхюнхьа – Урусатра уьбхюрхьа» проект уьмриз кечирмиш апIбалан ккергъди. Дина 1999-пи йисандин гьядисйирин, хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчйириз ва дурарин хизанарин вакилариз теклиф апIиди. Тарихи паркдиъ конференцйир, шикларин ва китабарин выставкйир тешкил апIиди. Мидланра савайи, Дагъустандиъ терроризмйихъди женг гъабхбакан художествойин фильм адабгъуз хъюгъра.
Муниципалитетариъ спартакиад-йир, дявдин операцйирин ва дявдин жара гьядисйирин иштиракчйириз теклиф дапIну, образованиейин идарйириъ кьягьялвалин дарсар гъахиди, дявдин женгар гъахьи йишвариз жигьиларин экскурсйир тешкил апIиди», – къайд гъапIнийи Муслим Телякавовди.
Совещаниейин аьхириъ Дагъустандин вице-премьер Рамазан Жяфаровди, республикайиъ террориствализ аькси вуди гъубху ляхниз заан кьимат тувбаз дилигну, Игорь Сироткиндиз чухсагъул мялум гъапIну.
