Умгьанат Сулейманова
Гъийин девриъ инсанар ва вахтар фукьан дигиш духьнайкIан! Багахьлувалин аьлакьйир уьрхюб ва сар-сарихьна вуйи гьюрмат яваш-явашди дубгра. 20-30 йис мидиз улихьна вуйи шадлугъарин, сумчрарин мяракйириъ адагъу дискариз гъилигу вахтна, думу вахт къяляхъ апIуз ккун шулу.
Набши думу вахт? Саб чIуру хиял кIваъ шулдайи, бахилвал адарди, сар касдин ужувлиин тмунур шадди шуйи, дердагьли кас гъахьиш, дугъаз сабур тувуйи, вари хизан сатIи духьну саб суфрайихъ уьл ипIуйи, аьхюр хьайи йишвахь бицIири гафкьан апIурдайи, дишагьлийин сес фициб вуш, аьгъю шулдайи, абйир бабариз аьхю гьюрмат айи… Нагагь абана баб уьрхюз ккайи велед наанкIа жара йишвариз чан хизандихъди душну гъахьиш, вари гатIабхьну, дурарин багахьна хъяляхъ гъюйи. Сар касди хал диври, саб фукIа мярака тешкил апIури гъахьиш, вари жямяаьт дугъаз кюмекназ хъуркьуйи. Гъулаъ сар жигьил кас гъакIиш, дерднаъ айи хизандин эйсийихъди сабси яс уьбхюйи.
Думу вахтари, инсанари уьрхюрайи аьдатариз лигну, берекет, гьюрмат, девлет ади гъабхьну. Гъийин девриъси, фу ккундушра адайи, гьаци вушра инсанар разиди вуйи, баяр-шубар шагьриз урхуз гъушишра, абйир-бабариз думукьан фикир шулдайи.
Гъачай гьамус лигухьа дюн’яйин гъийин аьгьвалатназ. Инсанарин кIул’ина гизаф читин вахтар дуфна. Аьхю хулар дивра, варидарин раккнарихъ кью-кьюб машин хъа, ипIуз-алабхьуз булди а, амма дерд кайи инсанар йигълан- йигъаз артухъ шула. 2022-пи йисан 24 феврали Украинайиъ ккебгъу хусуси метлеб айи дявдин операцияйи инсанариз гизаф дердна хажалат тувра. Ватандин улихь буржи тамам апIури, чпин жанар фида гъапIу баяр хайлин хизанариъ а. Гьарсаб райондиъ ва шагьриъ дурарин гьюрматназ «КIваин уьбхбан багъар» кивна, мяракйир тешкил апIура ва гьацира дурарин абйир-бабариз ва хизанариз аьхю фикир тувра. Думу ляхнин гьякьнаан ихь гьюкуматдин улихь хьайидариз аьхю чухсагъул дупну ккунду.
Гъи дюн’яйин аьгьвалатра думукьан ужуб дар. Вари гьюкуматар сар-сариз къаршу вуди, гъи-закур дяви ккебгърубсиб гьялнаъ а.
Сумчирна салам – му варидарин урчIарихъ хъайи, ккадархьуз даршлу рякъ-раж ву. Гьамусяаьт ихь Табасарандиъ варжариинди жигьил живанар дийихна, дудургнайидар а. Дурар, ухьу ва Ватан бадали, чпин жанар фида гъапIу игитар ву. Хъа ухьу гьапIра? Саб гъулан айитI, сумчирра, саламра сад йигъан апIурахьа. Ав, яв веледдин сабпи сумчир ву, шадвал хъапIну ккунду. Хъа саб терефнахъанди гъилигиш, дици апIувал дюз дар. Ухьу ихь терефнаан, дявдиъ гъийиху игитарихьна гьюрмат адрувал улупурахьа.
Улихьнаси, узу Украинайиъ гъакIи жигьилин текелифназ гъушунза. Думу, гвачIнинган духну, фаракьат гъапIнийи. Хабар гъеебхьу инсанарра текелифназ гъюри-гъягъюри гъахьну. Лисун шули фу лигурва, гъулан тмуну терефнахъан сумчрин мукьмар ерхьуз хъюгъну. Ва текелифназ дуфнайи хялар мюгьтал духьну дийигънийи. «Имбубдин гьа баладар, му гъулан жямяаьтди гьаму жигьилизкьан гьюрмат дапIну ккундарин?», – гъапнийи дурари. Хъа вуйиштIан, хайир-шейрин эйсйир, сумчрин мукьмар иливуз ихтияр гъадабгъуз дуфну гъушдар гъахьну. Хъа ихтияр тувну ибшри, гьадму сумчрин мукьмар иливуз ккуни касди чав гьаз фикир апIури адар, закур гьамциб йигъ чан урчIарихъра шул, дупну. Саб думу гъулаъ вуйиш баладар, мицисдар дюшюшар гизаф гъулариъ текрар шула. ЙицIдариинди дявдиъ гъийиху жигьилар хури, накьваригъишвар гъярцIна. Саб гъулан айитI, сад йигъан сумчир ва салам айи касар багахьлуйирра хьуз мумкин ву. Ва гьамцдар гъафил духьну апIурайи хяви ляхнари багахьлуйирин, чвйир-чйирин арайиъ айи гьякь-гьюрмат, аьлакьйир чIур апIуру, ва дурар сар-сарихьан ярхла шулу. «Ярквраъ силра сабди дарибшри» кIури шулу ихь аьхюдари. Хъа ухьу саб гъулаъ яшамиш шули, сарин тмунурихьна гьюрмат адруган, гаф-чIал дарапIруган, гьаз ву ухьусдар багахьлуйир ади.
Кюгьне вахтари, гъулан совет ва жямяаьт уч духьну, арайиъ гъафилвалин шулайи гъалатI ляхнарин мясляаьтар апIури, гьял апIуйи. Гъи ихь арайиъ думу аьдатра, дицисдар инсанарра имдар сарун.
