Наргиз Гюлечова
21-пи сентябриъ Табасаран райондиъ 95 йисандин юбилей яркьуди къайд гъапIну. Юбилейихъди аьлакьалу вуйи шадлугънан серенжемар ккергъайиз, хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ чан жан фида дапIну, йикIбан кьяляхъ Урусатдин Игит ччвурназ лайикьлу гъахьи Исрафил Мягьямедовдин гьюрматназ дугъан багъри Хянягъ гъулаъ гюмбет ачмиш гъапIнийи.
Му серенжемдиъ Дагъустандин Глава Сергей Меликов, республикайиан дуфнайи хайлин гьюрматлу хялар ва гьацира хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчйир иштирак гъахьнийи.
Исрафил Мягьямедовдин рюгьяриз бахш вуйи гюмбет ачмиш апIури, республикайин Главайи гьамци гъапнийи:
«Исрафили ялавлу, кьюркьлин цIаси гьялакди гъубшу, аку уьмур хъапIну. Думу кьадар адру жюрэтлувал ва кьатI’и вал улупну, игитси уьмриан гъушну. Дугъу, хайлин жара ихь баяриси, чан уьмру Ватан бадали фида гъапIну. Мициб мусибат анжагъ саб Мягьямедоварин хизандиз дуфнадар, Ватан бадали жан туву баяр, гьяйифки, гизаф ахьуз. Гьаддиз, мумкинвал ккабхъну имиди, сабсан ражари Исрафилин дадайиз, уьмрин юлдшиз, чуччуз ва багахьлуйириз башсагълугъвал ккун апIураза. Тмуну терефнаан, Исрафилсдар игит баяр, чпи инсанарин кIваин илмиди, гьаммишан чIивиди гъузди, хъа ухьу дурур гьарган кIваъ уьрхидихьа».
Серенжемдиъ иштирак шулайи Урусатдин Игит Тамерлан АбутIалимовра серенжемдиъ удучIвну гъулхнийи. Дугъу табасаран халкьдин игитвал къайд гъапIнийи.
«Хусуси метлеб айи дявдин операция кебгъхъанмина ичв арайиан шубур Урусатдин Игит удучIвну. Урусатдин саспи аьхю субъектаризкьан мукьан Игитар адар», – гъапнийи АбутIалимовди.
Исрафил Мягьямедовдин дада Магьизат Шябановайи чан балин гьюрмат гьюрмат апIбаз республикайин ва райондин кIулиъ айидариз чухсагъул мялум гъапIнийи. «Йиз ватанагьлийирхьна илтIикIураза: ихь Ватан уьбхюрайи эскрарихъанди дюъйир апIинай! Ухьу варидари сабхилди Ватандиз кюмек дапIну ккунду!»
Гюмбет ачмиш апIбан кьяляхъ Сергей Меликовди кьамкьар ис дапIну, Исрафил Мягьямедовдин ядигарихь кюкйир дивнийи.
Му серенжем ккудубкIиган, вари хялар Табасаран райондин 95 йисандин юбилейиз бахш дапIнайи мяракйириъ иштирак хьуз Ургур чвуччвунна сар чуччун гъалайиина гъушнийи. Мушв гъвачIниантIан инсанари алабцIнайи. Гьарсаб гъулан поселениейи чадрарикк машквран хялариз жумартди яркьу суфрийир гьатIарццнайи. Дидлан савайи, аьхю йигьгариъ пилав гьязур шулайи, самаврариъ чай убхьурайи. Табасаран дишагьлийири ва устадари уч духьнайидариз милли сяняьтарихъди таниш хьуз мумкинвал туврайи – бицIи дуркьарихъ халачйир урхурайи, тIулихьди хьа йивурайи, гакIвлин муччврар ктаурайи. Музейин гъвалахъ рукьан устайи аьшкь айидариз табшвихъди рукь убччвуз мумкинвал туврайи. Жаради вуйи чадрикк табасаран шаирарин ва писателарин китабар, журналар, художникари чпин шиклар масу туврайи.
Му йигъан юбилейин серенжемарин дахилнаъди «Рубасдин мукьмар» Республикайин фольклорин фестивалра кIули гъябгъюрайи.
Сергей Меликов ва имбу хялар сифте гъулан поселенйири гьязур дапIнайи майднарилан илдицнийи, хъасин фестиваль ачмиш апIбан серенжемариъ иштирак гъахьнийи.
Дагъустандин Глава Сергей Меликовди чан улхбаъ жвуван терефнаан Табасаран район ва райондин агьалйир 95 йисандин юбилейихъди тебрик гъапIну.
«Табасаранди Дагъустандин уьмриъ асас йишв дибисна, фицики мушваъ дагълу уьлкейин машгьур тарихдин хайлин машар дидикIна. Учву, жара вилаятариан дуфну, багъри уьлкейиин алархьу чапхунчйириз къаршуди удучIву кьягьяларин гьюрмат лап кIюгъялди уьбхюрачва. Хъа райондин варитIан аьхю девлет, фуну ватхнара фициб вушра читинвализ акьсиди удучIвру зетметкеш, хялар кьабул апIуз ккуни, бажаругъ, рюгьнан кIубан агьалйир ву.
Ватандин Аьхю дявдин йисари Табасаран райондиан 4 агъзурихьнакьан агьалйири дявдиъ иштираквал гъапIну. Гъира думу эскервалин адлу аьдатар давам ва Урусатдин президент Владимир Путинди улихь дивнайи вазифйир тамам апIури, хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ агъзрариинди ичв баяри, Ватан уьбхюри, заан гьунарар улупура.
Дагъустандин халкьдин шаир Расул Гьямзатовди дибикIнайиганси, «дявди жилиин инсанар артухъ апIудар, артухъ апIуру игитар». Рустан Мурадов, Эседуллагь Абачев, Руслан Къурбанов, Исрафил Мягьямедов ва хъанара варжарииндикьан артухъ эскрари Дагъустандин ва Табасарандин ругариин игитарин кьадар артухъ гъапIну.
Гьацира Табасарандин ругарилан саб хайлин бажаранлу аьлимар, политикар, мялимар, духтар, культурайин, искусствойин ва спортдин вакилар Дагъустандин ва вари дюн’яйин сягьнйириина удучIвну.
Гьадрарикан ву эскер ва шаир Кьалухъ Мирза, аьлим Зюрдгъярин Гьяжимягьямед, академик Мягьямед Гьясанов, композитор Кьасум Мягьямедов ва хайлин жарадар.
Ухьу гьарури Ватандин артмиш’валик жвуван пай кивну ккунивал гьаммишан кIваинди гъитну ккунду. Умудлу вуза, ухьу вариди сатIиди ляхин апIури гъахьиш, алахьу читинвалар гьял апIури, уьмрин дережа за апIуз удукьиди.
Гъи райондин кIулиъ айидари намуслуди апIурайи ляхинра жаради къайд апIуз ккундузуз. Гъийин гьаму успагьиди албагнайи серенжемра Табасаран райондин глава Мягьямед Къурбановдин ва дугъан кюмекчйирин жягьтлувалиинди кIули гъябгъюрайиб ву.
Учвуз варидиз марцци кIваантIан райондин юбилей тебрик апIураза. Учву ккебгънайи гьарсаб ляхниъ аьхю хъуркIувалар ишричвуз», – гъапнийи Сергей Меликовди.
Райондин агьалйир юбилейихъди тебрик апIбан кьяляхъ, Сергей Меликовди жюрбежюр цирклариан заан хъуркьувалар улупу пишекрар республикайин заан дережайин ччвурариинди ва пешкешариинди лишанлу гъапIну.
Урусатдин Президентдин Указди-инди, эскервалин гъуллугъ тамам апIури жюрэтлувал ва фидакарвал улупбаз лигну, Дагъустандин Главайин насигьятчи Замир Гьяжимурадов «Жюрэтлувализ лигну» медалиинди лишанлу гъапIну. Табасаран райондин глава Мягьямед Къурбанов, дугъу гъабхурайи ляхниз заан кьимат вуди, Дагъустандин Главайи «Дагъустан Республикайин жямяаьтлугъдинна экономикайин артмиш’валик пай кивбаз лигну» медалиинди лишанлу гъапIнийи.
Му йигъан заан наградйириз райондин хъана саб жерге агьалйир лайикь гъахьнийи. Гьаци, аргъаж шулайи наслар ватанпересвалиинди тербияламиш апIбаз лигну, Дагъни гъулан агьали Нариман Аьбдуллаев ва Жулжгъарин гъулан поселениейин глава Шагьимерден Гьясанаваев Аьгьмед-Хан Султандин ччвурнахъ вуйи медалиинди лишанлу гъапIну. Къайд дапIну ккундуки, Нариман Аьбдуллаевдин юкьур бали гъи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ Ватан бадали женгар гъахура, хъа санур бай, Ариф Аьбдуллаев, игитвалиинди уьмриан гъушну, думу Кьягьялвалин ордендин сагьиб ву. Шагьимерден Гьясанаваевди кьюр бали ва дугъан чвйирин ва чйирин 10 бали СВО-йиъ чпин ватанпервервалин буржи тамам апIура.
Мидланра гъайри, Табасаран райондин кьялан библиотекайин гъурулушдин директор Рафик Аьлиевдиз Дагъустан Республикайин Гьюрматнан грамота, хъа Табасаран райондин Жямяьтлугъ палатайин вакил Айваз Рамазановдиз «Рягьимлувализ ва ужувлан ляхнариз лигну» РД-йин гьюрматнан лишан тувнийи.
Республикайин главайин къарарниинди, жанлуди жямяаьтлугъ ва рягьимлувалин ляхин гъабхурайивализ лигну, Табасаран райондин депутатарин собраниейин вакилар вуйи Эльдар Зиявутдиновдиз ва Вадим Качаевдиз Дагъустандин главайин терефнаан чухсагъул мялум гъапIнийи.
Гизаф йисари багъри халкьдин культура артмиш апIбак киву лайикьлу пайназ лигну, мяълийирин устад, райондин культурайин управлениейин артист Бесият Гюльмягьямедовайиз «Дагъустан республикайин халкьдин артист» гьюрматнан ччвур тувнийи. Гъийин йигъаз му ччвур табасаранарикан анжагъ машгьур устад, композитор Аьгьмед УружевдизтIан адайи.
Му йигъан республикайин кIулиъ айидари райондин уьмрин асас циркларикан вуйи образованиейин ва медицинайин вакиларин намуслу ляхинра кIваълан гьапIундайи. Табасаран райондин больницайин духтир Камалудин Балабеговдиз «Дагъустандин лайикьлу духтир», хъа гьадушваъ лихурайи аьхюну медсестра Айнисе Аьлиевайиз «Дагъустандин сагъламвалин лайикьлу пишекар» ччвурар, Жулжгъарин кьялан мектебдин мялим Аьлимягьямед Аьшурбеговдиз, Рушвларин кьялан мектебдин мялим Аьйшат Ибрагьимовайиз ва Къужникарин кьялан мектебдин мялим Аьбдуллагь Мягьмудовдиз «Дагъустандин лайикьлу мялим» ччвурар тувну.
Чан уьмур райондин агьалйир вахтниинди гьякьлу мялуматарихъди тямин апIбаз бахш гъапIу, хайлин йисари «Табасарандин нурар» газатдиъ гъилиху, гъи райондин «Табасарандин сес» газатдин кIулин редакторин заместителин вазифйир тамам апIурайи Аьбдулмежид Рашидовдиз «Дагъустандин лайикьлу журналист» ччвур тувнийи.
Табасаран райондиз дуфнайи республикайин улихь-кIулихь хьайидарин арайиъ Дагъустандин Халкьдин Собраниейиъ республикайин Главайин вари ихтиярар айи вакил Нюсрет Уьмаровра айи. Дугъура чан терефнаанра район юбилейихъди тебрик гъапIну ва саб жерге ватангьлийириз Дагъустандин правительствойин терефнаан вуйи пешкешар тувну.
«Йиз фикриан гъи, Табасаран райондин юбилей лап ужуди, заан дережайиъди кIули гъубшну. Табасаран халкьди республика артмиш апIбак киврайи пайназ лигну, ихь халкьдихьна чан гьюрмат улупури, Дагъустандин Глава Сергей Меликовра му серенжемдиз гъафну.
Думу дуфну имиди Хянягъ гъулаъ Урусатдин Игитриз гюмбетра ачмиш гъапIну. Аьхиримжи вахтари гизафдари Табасаран игитарин вилаят ву кIури а. Гьаци хьузра ву! Гъи ихь игитари багъри халкьдин аваза хъанара артухъ апIура. Гьацира, гьаму жюрейин серенжемар гъахбииндира халкьдин ад за шула, фицики дуфнайи хялариз ихь культура, тарих, халкьдин яшайиш рябкъюра.
Табасаран район география жигьатнаан республикайин аьхю районарикан саб ву. Мушваъ саки 60 агъзурихьна агьалйир яшамиш шула. Районди республикайин экономикайин артмиш’валик киврайи пайра аьхюб ву. Эгер аьдатарикан ва культурайикан улхуруш, саб табасаран халачйирин машгьурвал чIяаьн дарин? Табасаран халкь зегьметкеш халкь вуйивал гьадму ихь дишагьлийири хили урхурайи халачйири улупура. Табасаран халачи Дагъустандин дамагъ ву.
Гъи ихь мярака лап ужуди кIули гъубшну. Гизаф хяларра дуфна, хайлиндар сабпи ражари. Дурар табасаранарин хялар кьабул апIуз аьгъювалиин ва юкIв ачухъ вуйивалиин мюгьтал духьна.
Йиз терефнаан Табасаран район ва райондин агьалйир сабсан ражну юбилейихъди тебрик апIураза. Гъит мушваъ хъанара артухъ шадвалар ишри», – гъапну Нюсрет Уьмаровди.
Райондин юбилейин серенжемариз дуфнайи республикайин Халкьдин Собраниейин депутат Алавудин Мирзабалаевдира Табасаран 95 йисахъди тебрик гъапIну.
«Табасарандин жилариин гъи кьюб ужуб серенжем гъахьну. ГъвачIнинган Дагъустандин Глава Сергей Меликовра дуфну, Хянягъ гъулаъ ихь ватанагьли Урусатдин Игит Исрафил Мягьямедовдиз гюмбет ачмиш гъапIунча. Думу гьядисайин мяна гьадму вуки, варитIан читин вахтари табасаран жилари чпин халкьдик кайи гьунарар улупуру. Гъи Табасарандин ругариин али дагъдин кIакIариъ Урусатдин 4 Игитрин хядар кархьна. Гьадму хядари аргъаж шулайи насларин уьмрин рякъ аку апIура.
Табасарандин тарихдиъ мицдар мяналу гьядисйир гьизаф духьна. Табасаран район 95 йис улихь арайиз гъафну. Райондин 95 йисандин тарихдин арайиъ яшайишдиъ, уьмриъ, культурайиъ, образованиейиъ, янаки, пуз шулуки, вари цирклариъ кьадарсуз артухъ дигиш’валарра гъахьну.
Гъи Табасаран районди Дагъустандин имбуну шагьрарин, районарин арайиъ лайикьлу йишв дибисна. Гьаму серенжемдиз, ухьу бадали, ихь райондин юбилейихъди тебрик апIуз жара муниципалитетариан дуфнайи хялар гъяркъиган, гизаф шад вуза.
Ихь варитIан аьхю девлет – Дагъустандиъ яшамиш шулайи швнуб-саб миллет, гьарурин чан культура, чIал, аьдатар, тарих айивал ва гьацира мушваъ инсанари хъапIрайи шнуб-саб дин ву. Мурар Дагъустандин девлетси сабвалин лишнарра ву.
Гьамусдихъантинара Табасаран район авадан ибшри, гьарсаб апIурайи ляхниъ хъуркьувалар ишри. Аргъаж шулайи наслари йигълан-йигъаз жвуван Ватан хъанара артухъ, ужитIан ужи, уччвутIан уччву апIур кIури, умуд кивраза. Сабансан ихь йигъинжагъ варидиз тебрик апIураза. Сагъ’вал ва хъуркьувалар ишри», – гъапнийи Алавудин Мирзабалаевдира.
Хъасин гъалайин исихъ, арчул терефнаъ гизаф маракьлу концерт кIули гъубшнийи. Табасаран район юбилейихъди тебрик апIуз ужударсдар концертдин номерар хьади Ахъуша, Рутул, УнцIукIул, Лак, Мягьярамкент, Хив, Агъул Буйнакский районариан, Мягьячгъала ва Дербент шагьрариан мяълийирин ва ялхъвнарин устадар ва фольклорин коллективар дуфнайи. Гьацира му йигъан тамашичйириз Мягьярамкент райондиан дуфнайи пягьливнари тIилиин чпин заан устадвал улупнийи. Гьелбетки, табасаран халкьдин машгьур артистар Аьбдуллагь Мирзакеримовдин ва Гюльназ Гьяжикъурбановайин мяълийир тамашичйири лап гурлу гарччлариинди кьабул гъапIнийи.
Табасаран райондин юбилейиз бахш дапIнайи макьалайин аьхириъ, 10 агъзуртIан артухъ хялар кьабул дапIнайи райондин глава Мягьямед Къурбановдиз газатдин машариъ гаф тутрувуб дурус дар.
«Мани саламарихьди ихь уьлкейин гьарсаб пIипIнаан гъи райондиз дуфнайи гьюрматлу хяларихьна ва делегацйирихьна илтIикIураза. Хъа жаради къаршуламиш апIуз ккундузуз гъи йихь райондин 95 йисандин юбилейин серенжемариз хусуси метлеб айи дявдин операцияйиан дуфнайи иштиракчйир ва республикайин шагьрар ва районариан вуйи делегацйир», – гьамци ккебгънийи чан улухб Мягьямед Къурбановди.
«Гъи Табасаран районди, учв тешкил дапIну 95 йис хьпан юбилей къайд апIура. Му йисар я думукьан гизафра дар, хъа гъапIу ляхнариз, гъахьи дигиш’валариз кьимат тувбан бадали, цIибра дар.
Сабпи нубатнаъди республикайин Глава Сергей Алимович Меликовдиз ва дугъан вари кюмекчйириз, Табасаран райондиз аьхю фикир тувбаз лигну, чухсагъул мялум апIураза. Гъи ихь райондин юбилейин серенжемариъ республикайин к1улиъ айир учв иштирак хьували дугъан райондихьна, мушваъ гьамусяаьт яшамиш шулайи инсанарихьна, улихь йисари райондин улихь-кIулихь хьади гъахьидарихьна, Халкьдин Собраниейин депутатарихьна, яшлу касарихьна ва зегьметнан ветеранарихьна, янаки ихь райондин ад за апIури гъахьи касарихьна варидихьна вуйи ужуб янашмиш’вал улупура. Жвуван райондихьна республикайин Главайи гьамциб гьюрмат улупурайивал гъябкъиган, жвувазра хъанара артухъси район бадали зегьмет зигуз аьшкь гъюру.
Аргъаж шулайи насларихьна, багъдатсиб Табасаран район дюбхну тувбаз, ихь ккудушу наслариз чухсагъул кIураза. Хъа ич терефнаан учура район артмиш апIуз ва учву гъапIу ужудар дигиш’валар артухъ апIуз чалашмиш хьидича.
Гьацира, чпин жанар гьяйиф дарапIри, дюн’я ислягь апIбан бадали, гъи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шулайи райондин агьалйиризра аьхю вуйи чухсагъул. Ухьу ислягьвалиинди гьамцдар серенжемар гъахбан бадали, дурари чпихьан шлуб вари апIура. Учву гъалибвал хьади ва сагъ-саламатди кьяляхъ гъюбаз ккилигурача.
Райондин агьалйирихьна илтIикIну, дурариз кIул’ин аку завар ва ислягьвал ккун апIури, вари юбилейихъди тебрик апIураза. Йиз ккуни Табасаран райондиз, райондин агьалйириз ва мушв’ан жара йишвариз кюч духьну яшамиш шулайидариз варидиз аваданвал ккун апIури, юбилейин серенжемариъ иштирак гъахьидариз варидиз чухсагъул кIураза», – гъапнийи Къурбановди.
Райондин 95 йисандин юбилейиз бахш вуйи серенжемар лап шадди, заан дережайиинди кIули гъушнийи. Жара халкьарин вакилар нубатнан ражари къадим табасаран халкьдин девлетлу тарихдихъди, уткан культурайихъди, заан устадвализ дюнмиш дубхьнайи хялар кьабул апIувалихъди, табасаранарин жумарт юкIварихъди таниш гъахьнийи, ва ихь халкьдин му милли лишнари дурар нубатнан ражари тяжуб гъапIнийи.
Хъа ухьу варидари, гьарури чан йишв’ин намуслуди лихури, багъри райондин 100 йисандин юбилейиз гьязур хьидихьа ва табасаран халкь хъана машгьур апIуз жафйир зигидихьа.
