Гюльнара Мягьямедова
Улихьна йигъари Дагъустандиъ аьхю мархьар ургъбаан Мягьячгъала, Каспийск ва Избербаш шагьрарин кючйир ва хуларин подвалар шту арцIну. Рякъяр дишлади даграриз илтIикIнийи, ляхниз гъягъру ва гъюру агьалйир сяътариинди рякъяриъ дийигъну, чпин хулариз хъуркьуз даршули гъахьнийи. Кьюд йигъан хъади-хъади, саб вазли ургъру мархьарин кьадар шид жилиина гъафнийи. Хусуси хулар ерлешмиш духьнайи районариъ хуларин сабпи мертебйириъ шид убчIвну, инсанариз хайлин зарар гъабхьну. Табиаьтдин гьавйирихъди гьюжат апIуз шулдар. Хъа гьацдар гьавйирин вахтна инсанарин хатIасузвал, дурарин мутму уьбхру шартIар арайиз хуз шулу. Гьяйифки, гьеле гьюкуматдихьан ухьуз дицисдар шартIар тямин апIуз дубхьнадар.
Табиаьтдин бедбахтвалари инсанари саб къайдайиинди апIурайи ляхин чIюбгъюру, инсанар йихуру, хулар-йишвар ва мяишатарин дараматар даргъуру. Дицисдар дюшюшар инсандин ляхникан асиллу дарди арайиз гъюрудар ву.
Табиаьтдин бедбахтвалар фунуб уьлкейиъ вушра хьуз мумкин ву. Амма табиаьтдин хатIалу дюшюшар цIибтIан даршлу йишвар а. Эгер Урусатдикан улхуруш, Урусатдин европейский пайнаъ ва Сибирин аьхюну пайнаъ уьмриз хатIалу жилар тIурччвувалар, тIурфнар, шид улубчIвувалар лап цIибтIан шулдар. Ихь уьлкейиъ гизафси кьибла ва дагълу регионар хатIалу дюшюшар шлу йишвар ву.
8-пи октябри табиаьтдин бедбахтваларихъди женг гъабхру варихалкьарин йигъ къайд апIуру. Думу йигъ 1989-пи йисан ООН-ди табиаьтдин хатIалу бедбахтваларихьинди ва дурар цIиб апIбахьинди гьюкуматарин фикир жалб апIбан бадали тяйин гъапIуб вуйи. Гьяйифки, дидхъанмина дюн’яйиъ табиаьтдин бедбахтвалар цIиб гъахьундар. Аьксина вуди, Варихалкьарин Уьру Хачран федерацияйин обществойин улупбариинди, гьар йисан табиаьтдин хатIалу дюшюшар саки 20% артухъ шула. Агьалйир бедбахтваларихьан ва хатIалу дюшюшарихьан уьрхюб дюн’яйин гизаф гьюкуматарин ляхнин улихь дийигънайи месэлйирикан саб ву. Арайиз гъафи табиаьтдин бедбахтвалин дюшюшариз сяргьятар адар, дурари халкьарра гъядягъюрадар.
Табиаьтдин варитIан хатIалу бедбахтвалин дюшюш жилар тIурччвувал ву. Ихь жилиин йисандин арайиъ гьар жюрейин кьувват ади варж агъзур ражари жилар тIурччвуру. ЦIиб кьувват ади жилар тIурччвувал инсанариз аьгъюкьан шулдар, хъа кьувватлуди жилар тIурччвували агъзрариинди инсанарин уьмрар гъахуру. Жилар фила тIурччвуруш, вахт ккимиди пуз шулдар. Гьаддиз, жилар тIурччвувалин хатIа цIиб апIуз уьлчмйир (инсанар яшамиш шлу хуларин мюгькамвал артухъ апIуз) вахт ккимиди кьабул дапIну ккунду.
Ухьу вердиш духьну саламатди яшамиш шулайи жилтIан мюгькамуб фу вухъа кIури, фикир гъюру. Гъулариъ хизандин мани марцакк вушра, аьхю шагьрариъ айи хулариъ вушра ихь планета назук вуйиваликан, думу фукьан чIатан тясирлуваликан асиллу вуш, гьархрахьуз. Му дюн’яйин табиаьтдин назукваликан кIваинди гъибтри, ухьу ухьуз тувнайи уьмрин гьарсаб дакьикьайиз Аллагьдиз икрам апIурхьа.
