Зубайдат Шябанова
Улихьна йигъари СМИ-йин хабрариан мялум гъабхьиганси, 25-пи мартдиъ Буйнагъск шагьриъ хачперес дин хъапIрайидарин накьваригъ 76 йис дубхьнайи дишагьлийиин эйси хъадру хуйир алархьну. Гъахьи зийнариан кьабишив гъакIну.
Хул’ан удучIвур агуз хизанар гьеле йигъ алмиди хъюгънийи. Дурар, баб гъюри адруган, гъалабалугъвал кабхъну, полицияйизра илтIикIну. Багахьлуйирин гафариинди, аьхиримжи йисари, фикир зяиф шули, бабан вари кIваълан гьархуз хъюгърайи.
Накьваригъинди дишагьли фици алдахънуш, саризра мялум дар. Амма гашун хуйирин лижу дилин дугъахьди сагъди кьяляхъ гъюз гъитундайи.
«Гьамусяаьт ахтармиш’валин ва силисвалин ляхнар гъахура. Силисчйири уголовный дело абццну. Эгер, дугъриданна, дишагьлийиин алархьу хуйир эйси хъадрудар вуйиб тасдикь гъабхьиш, жавабдарвал ерли администрацияйи гъабхиди», – хабар тувну Урусатдин СК-йин Дагъустандиъ айи Силисчийин управлениейин вакили.
Гъабхьи дюшюшдин кьяляхъ Буйнагъск шагьрин мэрияйин вакилари чпи марцц апIуз хъюгъну. Гьякимари эйси хъадру хуйириин чпи гьаммишан гюзчивал гъабхурайиваликан кIура. Хъа му бедбахтвал гьаз гъабхьнуш, суал ачухъди гъубзра.
Гьаму жюрейин дюшюш саб ваз улихь Ставрополиъра гъабхьну. 23-пи февралиъ 9 йисаъ айи риш чпин хуларин улихь йифун тепейиин чвурхурайи вахтна, дугъ’ин хуйир алархьну, ва риш гъахьи зийнариан гьадму йишв’ин гъакIну. Силисарин вахтна мялум гъабхьиганси, хуйир ерли агьалийиндар вуди гъахьну.
Гьамцдар бедбахтвалин дюшюшар ихь уьлкейиъ гьар йисан шула. Мисалназ, улихьна йисан Мягьячгъала шагьриъ гъабхьи дюшюшдикан видеоролик интернетдиъ яркьуди тарабгънийи. Хуйирин лижу, алархьури, бицIи бай кьялаъ тIауз хъюгънийи. Бедбахтвализ саб бицIи нуфттIан ккамдайи – балихьан, гьюлизди учIвну, чан уьмур уьбхюз гъабхьну.
Новороссийскдиъра чан классдихъди дагрихъна дуфнайи 12 йисаъ айи шур’ин кчIихбариъ иштирак шулайи аьхю ху алабхьнийи. Диди шуран кIулиз кьацIар гъивну. Дюшюшдин шагьид гъахьи хуйин эйсийи ярхлаан хуйиз чахьна дих дапIну, думура хьади дагрихъан гьергну гъушну.
Гюзчивал алдру хуйир инсанариин алархьувалар уьлкейин вари регионариъ кми-кмиди текрар шулайивализ лигну, Государственный думайин депутатари, му месэла гьял апIбан бадали, тялукь къанундин проект гьязур апIура. Амма гьяйванатарин терефкрари гьеле кьатI’и уьлчмйир кьабул апIуз гъитрадар. Гьаддиз, эйси хъадру хуйир ветеринарияйин гьисабназ гъадагъури, хаси дапIну, бирка кибтIну, деетура.
Эйси хъадру хуйирихьан жвув фици уьрхюруш ва ху алабхьруган гьапIну ккундуш, Санкт-Петербург шагьрин машгьур кинолог Ирина Швецди гьамци ктибтура: «Эйси хъадру хуйир инсандиин алархьувализ швнуб-саб себеб а. Мисалназ, кючейин гьарсаб хуйиз чан аьтраф ади шулу. ИкибаштIан, динди лик диву кас дурари ултIуккуз хъюгъру. Асас вуди хуйир инсанариин хьадукра алархьуру. Думу вахтна дурар, куцIлар хури, гъаних шулу. Хуйир жилариин алархьудар. Дурари кьабидар вая кюмексуз бицIидар гъядягъюру. Жилари хуйириз маргъ вая гъван гъадабгъну йивуру, хъа бицIир гьергуз хъюгъру. Хуйир фагьумлу гьяйванатар ву. Эйси хъадру хуйир рякъюъ дахьнаш, дурар инжик дарапIди, явашди улдучIвну гъушиш, ужи шулу. Лиж рягьятвал гъадабгъури дабхънаш, думу хюрчаъ адар, чан аьтрафдиин ал. Гьаддиз дурарин сяргьятар чIур дапIну ккундар».
«Хуйихъан хътIерццуб, дидик хъял капIуб дюз дар. Хъебграйи хуйин улариз милиганай. Дидиз артухъ хъял гъюру, ва думу алабхьуз хъюбгъру. Ху алабхьуз хъюгърайиган, дидихъди гъюдли сесниинди гафар апIинай – думу, хатIасузвал гьисс дапIну, гьудубчIвуз мумкин ву. Хъебгри гъюрайи хуйхьан гьергуз мюхъюгъянай. Фукьан зарбди гъажаргъишра, ху учвухъ хъубкьру. Гъюдли сесниинди гъапи гафарин кьяляхъ хуйи алабхьувал давам апIураш, дидиз аьхю сесниинди «Место!», «Стоять!», «Фу!», «Сидеть!» командйир тувну ккунду. Хайлин дюшюшариъ гьаму командйири гьяйванат чашмиш гьялназ хуру.
КьацI йивуз алабхьурайи хуйиз йирфар миванай. Маш машназ лигури, кчIихуз гьязур шулайирси дийигъай. Гьадму вахтна психологический приемарра кюмек шулу, мисалназ, ижми, кьатI’и ва хъял кайи дихнииинди чIигъар апIуб. Жвув уьрхбан бадали, гъван, маргъ, сумка, куртка улихь гьиври, учвуз гучI кадруб улупай. Куртка вая жигет кьюбиб хилари улихь гьатIабццай. Ху сифте дид’ин алабхьуру. Гьадму вахтна шлубкьан кьувват хъади хуйин гардниккна лик йивай. Хилиз гъван гъадабгъуз хъуркьнуш, думу деебтну дивну ккундар. Ичв хилиъ айи гъван думу багахь гъабхьиган машназ, унтIаз, хъюхъниз гъивиш, хуйиз иццру апIуру, ва думу яваш шулу. Хилиз уч гъапIу хъархъвсар дидин ушвниъ итIишвай. Хуйин варитIан иццру апIру зяиф йишвар хъюхънин кIакI, мелз, улар, уларин арайиъ айи ва гугахъ йишвар, ибар, мурглин тIулар ва кьацIкьацI ву. Гьадму йишвариз гъурд йивуз чара апIинай», – аьлава гъапIну Ирина Швецди.
Хуйи кьацI гъиву касди, зиян марцци штухъди марцц дапIну, углероддин перекись улубзну, думу йишван гъирагъар йодрахьди тартиб дапIну ккунду. Хъасин жуна илибтIну, чарасуз больницайиз илтIикIуб лазим ву, фицики, зиян бицIиб вушра, хуйикан деллувалин уьзур кивуб мумкин ву.
