Наврузбег Керимов
Советарин гьюкуматдин девриъ яшамиш шули гъахьи ихь абйир-бабариз гъи гизаф читинвалар алахьурайиваликан кми-кмиди ебхьури шулухьуз. Ккудубшу деврин кьиматарик гъийиндар тевиган, дурарин арайиъ аьхю фаркьвал а. Думу кьиматари иллагьки цIибди тяминди вуйи агьалйирин дуланажагъдиз тясир апIура. Мисалназ, ккудубшу аьсрин гьацIариъ мялимдин ва духтрин 7-8 касдикан ибарат вуйи хизандихьан рягьятди дуланажагъ хъапIуз шуйи. Дурари гьар вазли варжтIан зиина манатдин маважиб гъадабгъуйи. Саб вазлин маважибдихъ аьхю хизандиз сад йисан ипIру хю масу гъадабгъуз шуйи. Думуган хизанариъ гьарсабдиъ кьялан гьисабниинди 10 кас ва артухъра ади шуйи. ИпIруб-алабхьруб вари кепкериз вуйи.
Пишекрарин гьисабариинди, ихь улькейиъ реформйир ккергъхъанмина ипIру-ухру сурсатарин кьиматар гизаф за гъахьну, гизафси, хюйин, шекрин, йиккун, кIамдин ва жарадарин. Мисалназ, 1980-пи йисари саб килограмм шоколаддин печенйир саб манатна 30 кепкиз, саб бутылка никк 14 кепкиз вуйи.
Гьаддихъанмина думу сурсатарин кьиматар варж ражаритIан артухъ за гъахьну. СурсатартIан савайи, жара шей’арра багьа гъахьну, ва багьа хьувал яваш шуладар. Пассажирар гъахру транспортдиз тувру пулра саб-швнуб ражари за хьувалин шагьидар вухьа. Эгер реформйир хьайиз улихьна, жямяаьтлугъ транспортдиъди Дербентдиан Мягьячгъалайиз гъягъюз кьюб манатна 60 кепек вуйиш, гьамус 350 манат ву. Бензиндин кьиматариз лигуруш, думуган саб литр бензин 30-34 кепек вуйи, гьамус дидин кьимат 92-95 манат дубхьна. Пишекрари къайд апIруганси, ери жигьатнаанра гьамусдин итIру ва жара сурсатар тяриф апIуз шлу гьялнаъ адар. Алахьру палатдин кьиматарра хайлин за гъахьну.
Мусурман динагьлийирин варитIан гирами ушварин Рамазан ваз улубкьуз кьюд-шубуд йигъ ккимиди, республикайиъ имид-амдар вари сурсатарин кьиматар за гъахьну, гьадму гьисабнаан Дербент шагьриъра. Сакьюдар йигъарилан ушварин машквар улубкьиди. Машквраз улихьна йигъари агьалйир лазим вуйи сурсатар масу гъадагъуз хъюгъру ва му метлебназ дурари вахт ккимиди пул жара апIуру. Хъа машквар улубкьру йигъари дурарин думу пулихъ чпи гъадагъну ккуни сурсатарин гьацIарра гъюри гъубзурдар, гьаз гъапиш кьиматар завун аьршдиз гъягъюру. Гьаци вуйиган хайлиндарин закурин йигъак умуд гъубзурдар.
Кьайд дапIну ккундуки, ихь уьлкейиъ кьиматар за хьувалин аьхир адар. Думу месэла асиллагь гюзчиваликк ккадарди, гьаци деебтна. Натижайиъ я агьалйирин, ясана гьюкумдрарин гюзчиваликк ккадарди гъузнайи алверчйири чпиз ккун гъабхьи вахтна сурсатарин кьиматар за апIуру.
Гъи ухьу варитIан гизаф ишлетмиш апIру хюйин кьимат саб шишал сад агъзур манаттIан зиина дубхьнайивалин вари шагьидар вухьа. Гьаци ву жара сурсатарин ва шей’арин кьиматарра.
Эгер машквраз улихьна сумчIур мурта 300 манатдиз вуди гъабхьнуш, думу машквраз кьюд йигъ ккимиди дурарин кьимат 400-450 манат шулу. Йиз фикриан, му инсафсузвал ву. Дербент шагьриъ гьамусяаьтна кIашнишин, шивитдин, петрушкайин, чру гулдин саб кунцIназ 60 манат кIура. Вари хизанариз думу кьадар пул тувну итIрудар гъадагъуз мумкинвал адар. Хъа кьиматар за апIру вахтна, дицисдар хизанарра гьисабназ гъадагъну ккунду, аьхир. Саспи магазнариъ, ипIру-ухру сурсатарик кьиматар кадарди шулу.
Гьерху вахтна, дурар гьар ражари карсуз вахт адарчуз кIура. Узу швнуб-саб ражари шагьид гъахьунза, фици инсанар, улихьна керхну гъахьи кьиматариз дилигну, чпихь хьайи пулихъ гъюруси гъадагъуз ккайи итIру сурсатар кассайихъ дирчну гъягъюри гъахьнуш. Гьаз гъапиш кассайихъ кьимат жараб удубчIвура.
Вари терефарихъанди гъилигу вахтна, гъи яшайишдиз Дербент варитIан заан кьиматарин шагьур дубхьна. Улихьнаси мицисдар ухшарсуз ляхнар апIурдайи, Дербент варитIан исина кьиматар айи ужудар базрар айи йишв гьисаб апIуйи. Аьхиримжи йисари шагьриз туристар гъюз хъюгъхъанмина Дербент гизаф дигиш гъабхьну. Дюзди кIуруш, шагьрин шикил чан айиганси ими, хъа душваъ айи инсанар дигиш гъахьну, дурарин тямягь пис дубхьна. Базрариин алидари жара йишвариан дуфнайи хялар ва туристар дишла тяйин дапIну, хьубдиз туврайи шей’ар йицIуб манатдиз тувру.
Аьхюдари кIуруганси, дюн’я ккебгъруган Аллагьу Тааьлайи иблис, яв йишв гьадму ву дупну, базариина гьаъну. Дугъриданра, базар гьякьикьат иблисдин йишвра ву. Хъа гирами вазликьан ихь инсанарихьан иблис терг апIуз шули адар. Гьаци вуйиган, гъазанмиш гъапIубдик берекетра кадар.
