Гюльнара Мягьямедова
Декабрин 19-пи йигъан лисундин сяаьт 12-ди прямой эфириъ «Владимир Путиндихъди йисандин натижйир» программа кIули гъубшнийи. Программа ккебгъайиз президентдин адресназ 2,6 миллион суалар гъафнийи. Владимир Путинди 2025-пи йисандин асас суалариз жавабар тувнийи: Украинайиъ гъябгъюрайи дявдин операцияйикан, уьлкейин артмиш’валикан, экономикайикан, яшайишдин жара месэлйирикан. Урусатдин агьалйириз варитIан кIваинди айиб Украинайин тема вуйи.
Верховный кIулин командующийи прямой эфириъ Украинайиъ гъябгъюрайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйин йисандин натижйир гъивну: Курский область азад апIбан кьяляхъ ихь кьушмарин алжагъувалин гьяракат гъати гъабхьну. «Фронтдиъ Урусатдин яракьлу кьувватар вари терефарихъан улихь гъягъюра. Миллетчйир кьяляхъ шула», – гъапнийи президентди.
Кьюбиб терефарин арайиъ гъягъюрайи мясляаьтнахъна гъюбан улхбарикан вуйи суалназ Владимир Путинди кьатI’и жаваб тувнийи: гьяйифки, аьхиримжи мялуматариинди, Киев Урусатди диврайи шартIариз разивал тувуз гьязур дар – сабпи нубатнаъди, Донбасс азад апIуз ва душв’ан чпин кьушмар адауз. Урусат дявдин гьяракатар дерккуз ухдихъанмина гьязур ву, дидкан 4 сяаьтна 28 дакьикьайин арайиъ Владимир Путинди швнуб-саб ражари гъапнийи. Президентди гъалмагъал дебккбак киврайи пайназ дилигну, Дональд Трампдизра чухсагъул гъапнийи.
Гьаци вушра, гъахурайи улхбарин жинивал уьбхюри, президентди бицIи-бицIи хъуркьуваларра айиваликан къайд гъапIнийи.
Путинди къайд гъапIганси, чпин хушниинди Урусатдин армияйин жергйириз гъягъюрайидарин кьадар цIиб шуладар. Халис ватанперверар, уьлке уьбхюзси, миллетчйири истисмар апIурайи агьалйир азад апIузра гьязур ву. Дицисдар, Урусатдин оборонайин министерствойихъди контракт гъийитIу ватанперверар, йисандин арайиъ 410 агъзур уч гъахьну.
Киевди ва Европайи, Урусатдиин гъалибвал гъадабгъбакан фикрар апIури, ихь экономикара ккидипбахъ хъа. Гьаддиз Владимир Путинди уьлкейин экономикайиканра гъапнийи: 2025-пи йисан ВВП саб процентдииндитIан за гъабхьундар. Хъа эгер думу улупуб Европайин улупбарихъди тевиш, аьхиримжи 3 йисан ихь уьлкейин ВВП 9,7% за гъабхьну, хъа Европайин союздиъ – 3,1%. Аьхиримжи йисан ВВП явашди за хьуваликан улхури, президентди думу инфляция яваш апIбахъди аьлакьалу вуди правительствойи, Центробанкди ва уьлкейин кIулиъ айидари дапIнайи ляхнин натижа вуйиваликан гъапнийи. Экономикайин артмиш’вал яваш хьуб экономикайин ери уьбхбахъан туврайи гьякъи гьисаб ву.
Уьлкейин президентдихьан «Игитарин вахт» программа фици уьмриз кечирмиш апIураш, гьерхнийи. Думу суалназ жаваб туври, Владимир Путинди кIан’ан-кIулиз ккидипнайи уьлке 5-10 йисандин арайиъ цIийи алапIу Ватандин Аьхю дявдин ветеранар кIваина гъахнийи. Дугъан гафариинди, гъийин эскрарра дурартIан кьяляхъ гъузидар.
Прямой эфириъ гьамусяаьт гъябгъюрайи дявдин асас кьувват дубхьнайи дронариканра гъулхнийи. Президентдин гафариинди, 2025-пи йисан дронарихъди вуйи аьгьвалат дигиш гъабхьну. Урусатдин армияйиъ «пилот адру кьушмар» ччвур тувнайи кьушмарин цIийи жюре арайиз хура. Гьар йигъан цIийи жюрейин дронар удучIвура. Гьадму ляхник оборонайин министр Андрей Белоусовди аьхю пай кивнайиваликанра гъапнийи.
Прямой эфириъ хусуси метлеб айи дявдин операцияйин ветеранарихьан, дурарин хизанариз выплатйир тувуз кьан апIурайиваликан, медалар тувбахъди арайиз гъюрайи читинваларикан суалар гъафнийи. Владимир Путинди вари дицисдар месэлйир чан гюзчиваликкна гъадагъуз гаф тувнийи.
Агьалйириз кучIал апIру лутивалин тахсиркрарин месэлйирра гъитIирккнийи. Агьалйириз кучIал апIру тахсиркрариз жаза тувру къанун гьякимари тартиб апIури сад йис ву. МВД-йин улупбариинди, думу жюре тахсиркарвалар 7 процентдин цIиб духьна, хъа дурари туврайи зарар 33 процент ву. Владимир Путинди агьалйирихьна илтIикIну, «кучIал апIуз ккунидар гъузра. Дурари чпиз цIийи рякъяр агура. Учвуз зенг дапIну, пуликан улхуб ккебгъубси, телефон дивай. Эгер банкдиан зенг апIураш, банкдиз гъарахай», – гъапнийи.
Урусатдиъ налогар за апIбан месэлара учIруди дийибгъна. Гъюру йисан НДС 20 процентдилан 22 процентдиина за хьибди. Владимир Путиндин гафариинди, думу ляхин бюджет къайдайиз хпан бадали апIурайиб ву. Думу гьаргандиз вуйиб дар, правительствойира, президентдира гьаддик умуд кивра.
Прямой эфирин вахтна туканариъ кьиматар за хьувалин месэлйирра фикир дарди гъузундар. Владимир Путинди сад йисна гьацI улихьна муртйирин кьиматар за хьувал кIваин гъапIнийи. Думуган гьюкмин кIулиъ айидари месэла гьял гъапIнийи. Гележегдиъра гьаци хьибди, гьюкум агьалйирин яшайишдин дережа за апIбахъ хьибди, – инанмиш гъапIнийи дугъу уьлкейин агьалйир.
Тюмендин областдиан гизаф бицIидар хъайи дада президентдихьна чан бицIидариз пособие дюз апIуз шули адрувалин месэла хьади илтIикIнийи, фицики дугъан хизандин гъазанж 100 манатдиинди артухъ удубчIвура. Президентди, правительствойихьна илтIикIну, дишагьлийин месэла гьял апIуб ккун гъапIнийи.
Хизанариз кюмек тувбан месэла прямой эфириъ кьюб-шубуб ражари гъитIибкIнийи. Урусатдиъ гизаф бицIидар айи хизанариз кюмек тувбан уьлчмйир кьабул дапIну ашра, демографияйин аьгьвалат читинубди гъубзра. Гьаддиз гьюкуматди кюмек тувбан цIийи теклифар кьабул апIбанди ву.
1. Дишагьли бицIир хуз гьязур гъахьихъанмина бицIирин 18 йис тамам хьайизкьан аьлава кюмек тувуб. Бязи регионариз пулин дакьатар жара дапIна.
2. Хизандин ипотекайиз кюмек тувуб ва думу уьбхюб.
3. Игит-дадайин ччвур адлу апIуб.
Гьамцдар уьлчмйириз дилигну, бабкан шулайи бицIидарин кьадар, сар дишагьлийин кIул’ина 1,4 алахьруси, за дубхьна, хъа уьлкейин 25 региондиъ бицIидар бабкан хьувал йислан-йисаз артухъ шула.
Прямой эфириз дуфнайи суаларикан хайлиндар декабрин 1-пи йигъланмина жара уьлкйириан хурайи машинарин утильсбор артухъ дубхьнайиваликан вуйи. Залиъ айи журналист дишагьлийи чав машин гъадабгъуз хьуд йисан пул уч апIури хьуваликан, гьамус, утильсборин кьимат за гъапIхъан хьуд йисансана пул уч дапIну ккуниваликан гъапнийи.
Владимир Путинди утильсбор багьалу, девлетлу касарихьантIан гъадагъуз даршлу машинарихъан уч апIурайиваликан гъапнийи. Финансарин министерствойи думу пул технологйирин артмиш’вализ ишлетмиш апIиди.
Дармнар адрувалин месэлайикан улхури, Владимир Путинди гъапиганси, гьюкуматди му метлебариз пул деебтура, амма региондин гьюкмари вахтниинди лазим вуйи дармнар гъадагъурадар. Уьлкейин кIулиъ айири думу меэлара гьял апIуз гаф тувну.
Прямой эфирин вахтна «Макс» мессенджерин месэлара гъитIибкIнийи. Уьлкейин президентди ижмишнаан гъапнийи: «Макс лазим ву, фицики Телеграмди ва жара мессенджерари Урусатдин къанунар тамам апIуз разивал туврадар».
Прямой эфириз жигьиларикан вуйи суаларра гъафнийи. Табии дару зигьим (ИИ) ишлетмиш апIури, хулаз туву ляхин мектебдиъ тамам апIру бицIидарикан, студентарикан гьапIруш, гьерхнийи. Владимир Путинди образованиейин гъурулуш дигиш дапIну, баяр-шубари лазим вуйи суалариз классдиъ жаваб туврубси дапIну ккуниваликан гъапнийи.
Прямой эфирин вахтна Урусатдин Президентди 83 суалназ жавабар тувну. Программайин аьхириъ Урусатдин гележегдин наслариз кагъаз бикIуб ккун гъапIнийи. ЦIиб энгел духьну, Владимир Путинди кагъзиъ тIауз шлу гафар гъапнийи.
