Зубайдат Шябанова
Гьар йисан 9-пи феврали вари дюн’яйиъ волейболин йигъ къайд апIури шулу. Волейбол 1895-пи йисан Америкайиъ арайиз гъафиб ву. 1900-пи йисхъан волейбол вари дюн’яйиъ тарабгъуз хъюгъну. 1920-пи йисарин эвелариъ волейбол Советарин Союздиъра уйнамиш апIуз хъюгъну, ва 1949-пи йисан ихь уьлкейиъ дид’ан сабпи чемпионат кIули гъубхнийи. Гъи волейбол Урусатдиъ варитIан маракьлу ва машгьур спортдин жюрйирикан саб дубхьна.
Пуз ккундузуз, спортдин му жюре табасаран жигьиларинра варитIан ккунидарикан саб ву. Гьаци дайиш, Табасаран райондин Кьалухъ Мирзайин ччвурнахъ хъайи спорткомплексдин дахилнаъ айи райондин волейболин 3-пи нумрайин мектебдиз 400-дихьна баяр гъюрдайи. Думу мектебдин директор ва волейболин тренер Садикь Уьсманов (шиклиъ) гьадму саб вахтна учвра Табасарандин ва Дагъустандин сборный командйирин дахилнаъди волейболиан хайлин талитарин иштиракчи ва гъалибчи гъахьну. 2022-пи йисан волейболиан ветеранарин арайиъ гъубшу Вариурусатдин кубокдин талитариъ думу айи Дагъустандин командайи кьюбпи йишв гъазанмиш гъапIну. Садикь Уьсманов волейболин тренерди лихури гьамус 11 йис шула.
«Табасаран райондиъ волейбол жигьиларизра, живанаризра гизаф ккунду. Гъубшу йисан ноябрь вазли райондиъ Дагъустандин кубок бадали вуйи талитар кIули гъухунча. Думу талитариъ иштирак хьуз республикайин варитIан улихь хьайи командйир гъафнийи. Гьяйифки, ихь командайиз анжагъ 4-пи йишвтIан гъабхьундар. Хъа баладар, талитар хъана хьиди. Гьацира райондиъ жиларин командйирин арайиъ Волейболин лига тешкил гъапIнийча. Думу талитариъ 8 командайин дахилнаъди 100-кьан жигьилар иштирак гъахьну. Райондиан вуйи ва удучIвну душнайи баяри думу лигайиз тяйин дапIнайи пулин фондра аьхюб вуйи. Гьацира гъубшу йисан сентябриъ ич мектебдиъ аьгъювалар гъадагъурайи волейболин командайин вакилари Дагъустандин сабпи йишв бадали вуйи талитариъ Арсран кубок гъазанмиш гъапIну. Гьаму йисан 28-пи январи волейболиан Дербент шагьриъ 2008-2009-пи йисари бабкан гъахьидарин арайиъ гъубшу Дагъустандин талитариъ Табасаран райондин волейболин командайи 1-пи йишв гъибисну. Багарихьди шлу кьюбсана турнириз гьязур шулача. Гьамусяаьт (4-8-пи феврали) Табасаран райондин спортшколайиъра райондин живанарин арайиъ волейболин турнир гъябгъюра. Гьациб чемпионат февралин аьхириъ футболианра гъабхуз планламиш дапIнача», – кIура чан сюгьбатнаъ, райондиъ волейболин хъуркьуваларикан ктибтури, Садикь Уьсмановди.
Гъийин йигъан Табасаран райондин волейболин мектебдиъ 370-тIан артухъ бицIидари аьгъювалар гъадагъура. Дурар Хючна, Хюрикк, Хянягъ, Ругуж, Улуз, ЧIвурдаф, Хьарагъ ва хайлин жара гъулариан дуфнайидар ву. Мектебдиъ 11 тренери, живанар яшарин дестйириз жара дапIну, дурарихъди пулсузди ляхин гъабхура.
«Гъи Табасаран райондиъ ужудар волейболистар а. Инсандиз спортди анжагъ сагъвална хайиртIан хурдар. Мидланра гъайри, пис ляхнарихьан, къайдасуз гьяракатарихьан, лазим дару дустарихьан ярхла хьуз гъитру. Сабсана пуз ккундузуз: аьхю пай абйир-бабари ОГЭ, ЕГЭ кIури, бицIидар мектебдиъра, хулаъра дарсарихъ дитру. Веледариз, кьадарсуз урхуз гъитри, ял дапIну ккундар. Гьарсабдин чан вахт дубхьну ккунду, гьадму гьисабнаан спортдизра фикир апIурайи. КIулизра эргвал йивуб лазим ву. Дарсар дургъударш, спортдианра улихь гъягъюдар. Узу мидкан мектебдиъ бицIидариз гьаммишан кIури шулза. Хъугъай, мектебдиъ ужуди урхурайир спортдиъра улихь хьади шулу.
Амма ляхин бицIириз гуж апIури ваъ, хъа дугъан кIвак кабсруси ккабалгруб ву. Гьацира спортди жигьилариз гележегдиъ ужудар мумкинвалар ва таниш’валар арайиз хуру.
Мисалназ, узуз ихь республикайиъ волейболиан варитIан ужудар спортсменар вари таниш вузуз. Варидарихъди дуствал уьбхюраза. Валейбол кьюбпи пишекарвал гьисаб ву. Фуну вахтна вушра думу лазим хьибди.
Кюгьне грекари Олимпдин багахь хьайи гъарзун чIулиъ, утIукну, гьамцдар гафар гъидикIну: «Кьувватлур хьуз ккундуш – жаргъ, фикирлур хьуз ккундуш – жаргъ, уччвур хьуз ккундуш – жаргъ». Гьадму кюгьне вахтарихъанмина грекар спортди инсандин уьмриъ асас йишв бисурайибдин гъавриъ ади гъахьну», – къайд апIура тренери.
Табасаран райондиъ волейболиз ужуб фикир туврайиваликан гъапнийхьа. Амма улихь гъябгъюрайи фуну ляхниъра чан читинвалар адарди шуладар.
«Тяриф апIури кIурайиб дариз, райондин глава Мягьямед Сиражудиновичди спорткомплекс бинайиан рас дапIну, вари шараитар арайиз хру мумкинвалар гъагну. Манишин, убхъру, мани ва мичIли шид ва гьацира жара гъурулушар, кабинетар, спортзалар – гьамрар вари къайдайиз гъахну. Сад-кьюд йисандин арайиъ райондиъ 20 футболин майдан арццна. Гьарсаб майдандихъ футболиан тренер тяйин дапIна. Хъа мурар думукьан гьии ляхнар дар. Му саб. Кьюб кIуруб, райондиъ «Мектебдин футболин лига» проект гьяракатнаъ ипна. Думу Урусатдин футболин союздин проект ву. Гъубшу йисан ихь баяр-шубари думу лигайиъ шубубпи йишв гъибиснийи», – къайд апIура ич сюгьбатнаъ, сацIиб волейболихьан ярхла шули, Садикь Уьсмановди.
Хъа мушваъра чан далилар адарди дайи. ВуйиштIан, думу проектдиз райондиъ регьбервал туврайирра Садикь Уьсманов ву. Мектебдин лига жара макьалайиз гъибтну, гъи волейболикан улхуб давам апIурхьа.
«Читинваларикан улхуруш, мисалназ спортдин алатар, гьадму гьисабнаан тупар, сеткйир, спортсменарин палат гьубкIри шулдар. Саб кьадарнан тупран кьимат 12-15 агъзур манат ву. Гьаци багьади вушра, гъубшу йисан мектебдин волейболин ва футболин 21 тренерарикан гьарсарихьна цIийи тупар тувнийи. Гъубшу йисан Табасаран райондин волейболин командайиз хусуси форма масу гъадабгънийча. Саб форма асккан гьисаб 3500 манат ву. ИкибаштIан, райондин главайи, ихь баяри, меценатари кми-кмиди кюмек апIуруи шулу Хъа тупар, палтар гьар йигъан ишлетмиш апIурайиган, ухди йирси ва пуч шулу. Дарш жара читинвалар адарчуз.
Узхьан волейбол адарди гъузуз шулдарзухьан. Диди инсандин хасият, кIван гьиссар, гьевес ижми, мюгькам ва дурумлу апIуру. Волейбол ккун апIинай, уйнамиш апIинай. Думу дюн’яйиъ спортдин варитIан ужудар тамашйирикан саб ву», – гъапнийи сюгьбатнан аьхириъ Садикь Уьсмановди.
