Умгьанат Сулейманова
Советарин девриъ ухьу гъи кIваълан гьаърайи хайлин ужудар аьдатар айи. Дурарихьна аьхюну пай жигьилар вижнасузди янашмиш шула. Думугандин ужудар аьдатарикан саб ихь гъулар, шагьрар, жямяаьтлугъ йишвар чIуруб-чIюрхюбдихъди чиркин дарапIувал, апIруриз гъадагъа апIувал вуйи. Ихь абйири табиаьт уьбхбаз, гъулан кевшанариъ, шагьрариъ шлубкьан артухъ йимишдин гьарар кивбаз, яна чпи яшамиш шулайи йишвар марццишин ади дерккбаз асас фикир туври гъахьну. Хизандиъ уч гъабхьи йирси палат, кагъаз, шюшдин, рукьан гьямгьяшар уч апIуйи ва дурар масу гъадагърудариз тувуйи. Марццивализ лигру жавабдар касарра айи.
Ихь аьхюдарин гафариан мялум шулайиганси, улихьнаси хизандин аьхюри чан хизандиз гьамци кIуйи: «Жвуван хизандиъ уч гъабхьи жарадариз рябкъюз гъитуб аьйиб ву». Хъа гъи ухьуз айи гъаргъу штун булагъар, гъярар-нирар – саб гафниинди вари йишвар чIуруб-чIюрхюбди алацIна. Аьлимари къайд апIурайиганси, жилиин яшамиш шулайи инсанарин сагъламвал 50 процент экологияйин марцциваликан асиллу шула. Гьяйифки, экология марцциди уьбхюз чалишмиш шлударинтIан, думу чиркин апIрударин кьадар гизаф ву. Дици вуйиб, ухьу кючйириз удучIвиган, рябкъюру. Жвуван мяишатдиъ, туканариъ, тикилишарихъ уч гъабхьи гьямгьяшди гъулар, шагьрар ккаъра. Ва жавабдар касарихьанра думу месэла гьял дапIну ккудубкIуз шуладар. Гьяфтйирииинди кючйиригъ чIуруб–чIюрхюб дабхьну гъитра. Хьадан мани йигъари ниъру басмиш апIури, саспи кючйиригъна гъягъюз шулдар. Хъа диди ихь сагъламвализ харживлахъинди тясир апIрубдикан фикиркьан апIурадархьа. Дагъ. Огни шагьрин улихь-кIулихь хьайидари му месэла гьял апIуз хайлин чарйир гъапIну, аьхирки ляхин албагуз гъабхьну: элгьет йигълан хъюгъну киш йигъазкьан, фуну кючейиан фуну йигъан чIуруб-чIюрхюб машиндиъди гъадабгъну гъабхуруш, къайда дебккна. Гьаму йигъан флану кюче, хъа йигъан жара кючйир – гьамци нубатнан сиягь тешкил гъапIну. Ва гвачIнинган ляхниз гъягъру касари чпин урнарихъ чIуруб-чIюрхюб шишлариъ абхьну дивра, ва ЖКХ-йин управлениейин машинар гьарурин урнарихъна хъапIра.
Амма саспи вахтари чIуруб-чIюрхюб гъабхру машинар дяргъюрира шулу, ва шагьристанари, хъял дуфну, му ляхникан мялумат дишла интернетдиъ ипру. Саб терефнаан, чIуруб-чIюрхюб гъабхру машин гьарурин урнарихъна хъапIуб алабхъура. Хъа гьисаб апIухьа, шагьриъ швнуб кюче аш, му уч апIуз ва гъабхуз машинариз фукьан ургру-ктатру материалар лазим вуш. Ургру-ктатру материаларикан улхуруш, варидариз мялум вухьуз, дурарин кьиматар фукьан багьади вуш. Ерли гьюкмариз алахьурайи читинваларра гьисабназ гъадагъну ккунду. Хъа думу ляхин саб тяйин вуйи къайдайиккна хуз гьюкуматдин терефнаан думукьан пулин дакьатар деетнадар.
Шофераризра, чIуруб-чIюрхюб машинариъ абхьру рабочйиризра, тешкилатдин жара гъуллугъчйиризра вазлин маважиб тувну ккунду. Хъа бязи хизанари коммунальный пулар тувузра кагьалвал апIуру. Йисариинди тутруври айи хизанар а. Хъа му касарин ляхин гизаф читинуб вуйиваликан фикир дапIну, ухьу дураризра кюмек дапIну ккунду. Ухьу сад йигъан вушра чIюрхяр айи пакет вая шишал хуларин багахь гъибтиш, ниъру басмиш апIуру. Хъа хабар гъадабгъухьа дурар уч апIури гъахурайи касарикан.
Марццишнакан, чIуруб-чIюрхюбдикан кIуруш, ухьу ихь дишагьлийирихьна илтIикIну ккунду. Памперсарилан гъадабгъну, жюрбежюр гьямгьяшди ацIнайи шишлар шулу уршвлариин. Хулан, гъулан вари йишварин марццишин уьбхрюр дишагьли ву. Гъачай гьарсар касди гъийин йигъланмина башламиш дапIну, ухьу яшамиш шулайи йишварин марццишин уьбхюз хъюгъюрхьа.
