Шарафудин Дашдемиров
Саб кIулиан тмуну кIулиз гъалин яркврарра, чру яйлагъ хярарра чаин алди ярхи дубхьнайи ГурчIлан табли НитIарин кIулихьиндира, Ергик таблихьиндира, Раси гъарзарихьиндира вуйи чан машарик НитIрихъ мягьялин гъулар, веледарси, униъ итну уьрхюра. Раси гъарзарин гъаншариъ ГурчIлан таблин канчIарик, ригъдиз маш йивну, гьар-тIулин, бахчйир-бистнарин чрушнаъ утIубгъурайи Зилдикк (гъуландари Цилдикк, Чичикк ччвурар ишлетмиш апIуру) гъул ерлемиш дубхьна. Гъулан аьтрафариъ чIурариин сабишв’ина битIар гъургъну, тмуну йишвар иранарин кьушмари ккидирчну, гьатмуну йишвазсана тIягъюн гъядябхъну кIури, ккадахьу гъуларин тарихдин шил Зилдикк гъул’ина гъюра.
Ав, йиз багъри Зилдик швнуб-саб гъул кидикьну арайиз гъафи ва лап кюгьне тарих айи гъул ву. Тарихдин мялим Шихгъайиб Ханмягьямадовди, гъулаъ кюгьне накьварин гъванарикан сабдик адатIну капIнайи ишарйир ДГУ-йин тарихдин аьлимари сасанидарин девриндар вуйиб тасдикь гъапIну, кIура. Хъа сасанидар ихь ругариина 1600 йис мидиз улихьна гъафидар ву. Фициб деринвалин тарих айиб вушра, ихь гьарсарин багъри гъулахьна юкIв зигуру. Хъа гъафиган кIуруш, гъулаъ, хулаъ жвуван ата-бабйирин марцци рюгьяр айибси гьибгърузуз. Ва гьар ражари гьаз-вуш гъарзар, чру дагълар айибтIан уз, хъа дерйир-гъярар айибтIан дерин духьнайидарси рякъюри шулуйиз.
Цци хьадхъанмина шубубпи ражну гъулаз гъафунча, дурарикан сабан – жвуван гъарашугъарихъди Рубзру штукк эргвал йивуз. Баракаллагь учу къаршуламиш гъапIу ич мухбир Нежефов Мейландин абйир-бабариз ва дурарин вари хизандиз! Хъа му ражари – багъри Зилдикк сабпи ражну вуди Гъулан йигъ къайд апIура. ЧIвалккарин гъяр’ан удучIвну, багъри гъулан чIурариин али Забрандин кIулиина хъуркьган, фици кюгьне вахтари гъунши гъуландар (зилдккар, зюрдгъяр, чIвалккар, ярккар, хваар, ягълиар, мажвглар, чIир’ар, тIюргъяр, ничIрасар, кьалхъвар, варт’ар) уч духьну, халкьдин улихь дийигъурайи месэлйир гьял апIури гъахьнуш, шикил арайиз гъюйи. Хъа Куша чIягърихъна хъуркьган, сабпибди алабхъурайи штун кIулин тIяаьм дадмиш дарапIди улдучIвну гъягъюз шулдайи. Гъулан кьялаъ булагъдихъ алахьу гъуландарин къаршуламиш апIбан саягънаан мушваъ айиб машквран шадвал ва аьлхъюб-зарафат вуйиб рябкъюйи.
Гъулан йигъ къайд апIбан серенжемар Дагъустан Ренспубликайин главайин кюмекчи Мурад Рамазановдин, думу главайин теклифчи Замир Гьяжимурадовдин, райондин главайин заместитель Агъамирзе Гьямзабеговдин ва гъуландарин иштирак’валиинди таза алапIнайи ва адру шидра хъипнайи булагъ ачмиш апIбиинди къергънийи.
Мушв’ин гъулан глава Аьбдулгьяким Гьюсейбеговди гъапну: «Му сар йиз гьунар дар. Мина гъуландарикан гизафдар кюмек гъахьну. Месэла, булагъдин цаларин машар балгру гъванар чан дакьатарихъ Ил’яс Мирзабеговди масу гъадагъну гъахну. Гъулан йигъ къайд апIру шадвалариз Муфрудин Юсуфовди аьхю дакьатар харж гъапIну. Гьар йисан гъуландарин игьтияжар гьуркIри, Навалиев Мюгьяммадди жямяаьтлугъ ляхнариз фикир тувра. Гьамус гъулан электрикдин шалмнар дигиш апIбанди вуча. Гьамци яваш-явашди вари сатIиди улихь хьайи ляхнар гъахуз ниятар айич».
Райондин главайин заместитель Агъамирзе Гьямзабеговди дугъан гафариз кьувват вуди давам гъапIну: «Ав, гъулан глава аьхюдарихъдира, жвуван жямяаьтдихъдира сатIиди ляхин апIури духьну ккунду. Эгер гъуландар яв терефкрар гъахьиш, сатIиди фуну ляхин вушра кIулиз адабгъуз шулу.
Ярккан Зилдиккна рякъюкк асфальт ккивуб республикайин инвестицйирин программайик кипна, 2025-пи йисан гьадмура хьибди. Мидихъди сабси Зизик гъул’анра гъюрайи рякъ ккабалгура. Гьамусяаьт ТинитI — Хриччв рякъ ва Дербент – Хучни — Хив рякъюн хьуб километрра 2026-пи йисан гьадму программайик кипбан планар а.
Учухьна райондиз рукьурайи дакьатар агьалйирин кьадарналан асиллу ву. Райондиъ гьар йисан бабкан шулайидарин кьадар, кечмиш шулайидарихь тевган, 200 касдин артухъ вушра, хъа райондиан удучIвну гъягъюрайидарин кьадар 250 кас ву. Гьамци 2012-пи йисан 1-пи январиз райондиъ айи агьалйирин кьадар 23052 кас вуш, 2024-пи йисан 1-пи январиз имбудар 20670 кас ву.
Гьаму гъулаъ дилавар касарин кюмекниинди рягьимлувалин ляхнарра гъахура. Гьамусяаьт садар бязи программйириинди, жвуванра дакьатар кивну, проектар гьязур апIуз ва дурар юрутмиш апIуз мумкинвалар ачухъ шула. Гьаддиз я айидар ужуб къайдайиккна хуб, я бицIидарин майдан, ясана спортдин майдан кадабгъай. Проектно-сметный документация гьязур дапIну, 2-3 миллион республикайин, 500 агъзур райондин, 1 миллиондихьнакьан агьалйирин иштираквалиинди думу объект тикмиш апIурухьа. Дупну ккундуки, йишвлан вуйи иштираквалин процент фукьан гизаф вуш, гьадмукьан конкурсдиъ гъалиб хьуз мумкинвалра артухъ шулу. Буюр, узу кюмекназ гъюз гьарган гьязур вуза. Мицдар ляхнар я учвхьанра учу хътарди, я учхьанра учву хътарди апIуз шлудар дар».
Гъулан шадвалариз дуфнайи хялар Урусатдин Игит Эседулла Абачевдин дадайихъдира гюрюшмиш гъахьну. Дурари Угълан Абачевайиз дирбаш’валиинди женгариъ иштирак шулайи веледар-худлар тербияламиш апIбаз баракаллагь гъапну, дугъаз ярхи уьмур, мюгькам сагъвал ва вари веледар сагъ-саламатди гъалибра духьну хъадакну гъюб ккун гъапIну.
Гъулан йигъ къайд апIбан мярака гъабхурайир Ватандин Аьхю дявдин ветеран, гьюкуматдин хайлин наградйирин сагьиб ва саки 30-йисандин арайиъ гъулан главади гъилиху Ханмягьмад Ханмягьмадовдин бай Сабир Ханмягьмадов вуйи. Му шаду йигъахъди тебрик апIури, гъулан глава Аьбдулгьяким Гьюсейбегов, райондин главайин заместитель Агъамирзе Гьямзабегов, Дагъустандин главайин теклифчи Замир Гьяжимурадов ва кюмекчи Мурад Рамазанов, тарихдин мялим Шихгъайиб Ханмягьмадов, хяларин терефнаан Аьбдулягьяд Нюдюрмягьямадов, Султан Дашдемиров, Мягьямад-Назир Шихаминов, Шарафудин Дашде-миров, Ярмягьмад Аьлимягьмадов, Эседулла Гьейбатуллаев ва жарадар, гъунши гъуларин главйир, хъа жямяаьтдин терефнаан, хялариз баракаллагь кIури, агъсакъал Камали Мирзабегов, гъулан главади гъилихур Мягьямадбегов Риза ва Зейдулла Гьяжиризаев удучIвну гъулхну.
Ич сюгьбатнаъ Дагъустандин главайин кюмекчи Мурад Рамазановди гъуландарикан мани гафариинди гъапну: «Гьелбетда, гьаму варидариз читин вахна Урусатдин Игит Абачев Эседуллагьдин гъуландарихъди хьуз, дурарин шадвалик жвуванра пай кивуз учу буржлу вуча. Учуз магьа думу игит бализ фициб хизандиъ, фициб жямяаьтдин арайиъ тербия гъабхьнуш, дугъу фициб мектебдиъ аьгъювалар гъадагънуш, рябкъюрачуз. Мицдар игитари ватан уьбхюри имбукьан гагьди, гъалибвал ихьуб хьибди.
Жвуван игит вакилариинди гьарсарик дамагъ капIрайи му зилдккарин жямяаьтдиз сабурлувал, ислягьвал, аьхю хъуркьувалар ккун апIураза. Гьаму бицIи арайиъ узуз гъябкъю му гъуландарин гьякь-гьюрматнаан, чвевалиан, юкIварин ачухъвалиан ва шадвалиан йиз юкIв гьаммишандиз гьамшваъ гъибтну гъягъюраза. Баракаллагь учвуз варидариз!»
Дагъустандин главайин теклифчи Замир Гьяжимурадовди, чан ярашугъдин гафар аьлава апIури, гъапну: «Дагъустан Республикайин главайи му серенжемдиз гъягъюз табшурмиш апIуб гизаф рази шлу ляхин ву. Гьаму гъулан агьали Урусатдин Игит ву. Узу гизаф шад вуза ихь эскрариз гьамцир командующий ади хьуб’ин. Ав, гьамусяаьт ургуд агъзурилан зиина табасаранари дявдиъ иштираквал гъабхура – миди ухьук дамагъ капIра, гьаз гъапиш ухьу ихь гьюкуматдин азадвал ва саламатвал бадали женгнаъ ахьа. Умудлу вуза, гьамцдар серенжемари ихь игитарик хъана артухъ рюгь капIру, фицики дурари, ав, гьамцдар ухьуз шадвалин йигъарра хатIавалихьан уьрхюра»
Саб вахтна гъулан главади гъахьи Мягьямедбеков Ризайи гъапиганси, гьамусдиз къайд дарапIу Гъулан йигъ гьамус фици къайд апIура гъапиш, ав, дугъриданна гъи Гъулан йигъ къайд апIуз гьамусдиз даршибсиб игьтияж’вал дубхьна, гьаз гъапиш гъи аьгьвалат чав гьациб ву. Хусуси мяна айи дявдин операция ккебгъган ихь Урусатдин халкьар, саб гъурдаъ тIубарси, фици битав гъахьнуш, душмниин гъалибвал бадали дурари фици гаф саб гъапIнуш, гьациб аьгьвалат гъи Зилдикк гъулаъра дубхьна – ихь гъуландар, чпи наан яшамиш шулашра, вари Урусатдианмина дуфну, женгариъ айи ихь игит эскрарихъди сабси жвуван ватан уьбхбаъ, гъулан гележег бадали, жямяаьтдин улихь дийигънайи месэлйир гьял апIбан бадали вари сабси даягъ хьпаъ чпин гьязурвал улупура. «Гъи гьамина уч духьнайикьан гъуландари ва ярар-дустари, лазим гъабхьи йишв’ин чпин жанарра гъурбан апIуз гьязур вуйи ихь жигьилари, гъунши гъуландарихъди айи чвевали багъри Зилдикк гъул цIийи алапIну, цIийикIултIан адабшвуз, гъулан мяишат артмиш апIуз аьхю кьувват шул кIури, умудлу шулухьа. Гъит Зилдикк гъулан, бютюн Табасарандин гележег акуб ва бахтлуб ибшри!», – гъапнийи агъсакъли.
