Машгьур аьлим Николай Пржевальскийди гъапиганси, сиягьятарин успагьиваларикан, маракьлуваларикан ктибтуз шулдайиш, дурарин гьацIан гьацIра агьалйириз мялум хьидайи. Узу дугъахъди рази вуза.
Театрихъди сиягьят
Жара шагьрариз, уьлкйириз вуйи маракьлу командировк-йирра сиягьятдиз ухшар ву.
ЦIиб улихьнаси узу Гьюкуматдин табасаран драмтеатрин актерарин десте-йихъди кIваз лап хуш шлу сиягьятдиз, вая, жараси кIуруш, сягьнйир улупру туриз ихь уьлкейин меркез Москва ва «швушварин» Иваново шагьрариз гъушнийза.
Уьмри туву мумкинвал
Фунур-вушра кас чан уьмриъ сабан дарш сабан театриз гъягъюру. Декорацйир, уйнамишар, актерар, театрин акв – му вари тамашичийиз рябкъюрайи театрин ачухъ тереф ву. Хъа театрин сягьнайин кьяляхъ гъябгъюрайи уьмур аьдати тамашичйириз рябкъюрадар. Хъа узуз уьмри гьамциб мумкинвал бахш гъапIну. Сар касдинра узу чпин арайиан идитуз кьаст адайи, аьксина вуди, узуз му текрар даршлу, кIваз мани коллективдин арайиъ шлубкьан артухъ вахт адапIуз ккун гъабхьунзуз.
Москвайиз рукьайиз
Учу Мягьячгъала шагьриъ аэропортдиъ гюрюшмиш гъахьнийча. Ич самолет гвачIнинган сяаьт 8-диъ Москвайиз тIибхурайи. Дидиз кьан дархьуз, ихь актерарин десте гьеле гьириндин сяаьт 4-диъ Дербент шагьриан рякъюъ убчIвнийи. Дупну ккундуки, дурарин арайиъ сабпи ражари самолетдиъ эърайидарра айи. Зарафатнан сюгьбатар апIури, учуз Москвайиз гъягъру 2 сяаьтна 20 дакьикьа фици гъубшнушра хабар гъабхьундайчуз.
Бортпроводникди самолет аэропортдиъ дубсуз гьязур апIурайиваликан хабар тувнийи. Амма жилиин дубсрайи самолет хъанара завуз за гъабхьиган, хайлин касари дюъйир урхуз хъюгънийи. ВуйиштIан, Внуково аэропортдиъ гьадму вахтна учу айи самолет кьабул апIуз азад йишв гьязурди адайи. Самолет кьюбпи ражари рякъ’ин дапIну сагъ-саламатди жилиин дубсиган, варидари разиди гарччлар йивуз хъюгънийи.
Актерарин албагу хизан
Театрин директор Аьлимурад Аьлимурадовди ва продюсер Тельман Абукаровди, спектакль улупайиз актерари рягьятвал гъадабгъбан бадали, Москва шагьриъ хал дибиснайи.
Гьаму йигъан хябяхъган сяаьт 7-диъ ихь баяри Москва шагьриъ «Солнце Плаза» кIуру ресторандиъ сягьна ва концерт улупну. Бедендин гьавйир адру Гюльнисе Агъаева дяркъну, театрин директори варидарин сагъ’вал фици вуш ахтармиш апIуз хъюгъну ва Гюльнисейиз фу лазим вуш, чав вари тамам апIруваликан дупну, дугъкан сягьнайиин гъабхурайи ролиъ бегьемди удручIвувал, чан жандин сагъ’валикан сациб фикир апIувал ккун гъапIну.
Гюльнисейин давление сикин дарди гагь за, гагь ис шулайи. Гьякьлуди гъапиш, узу театрин гьарсар вакили сар-сарихъан лап багьалу инсанарихъанси юкIв убгурайивал гьисс апIурайза. Вари баяр театрин дишагьлийирихьна чпин багъри чйирихьнаси, хъа шубар баярихьна – багъри гъардшарихьнаси янашмиш шулайи. Гьаци вуйивалиин узу гьеле аэропортдиъ имиди гъавриъ гъахьнийза. Фицики дурари, чпихь хьайи гъагъар шлинуб вушра жара дарапIри, сар-сарин сумкйириъ иври, саб хизандин вакилариси сатIиди гъайгъу зигурайи.
Спектакль улупру йишваз гъафиган, дишагьлийири сифтена-сифте баярин палтариз утйир йивуз, хъа баяри сягьна ккабалгуз хъюгънийи. Сяаьт хябяхъдин 7 гъабхьи. Аьлимурад Аьлимурадовдин ва Тельман Абукаровдин телефонариз Москвайиъ яшамиш шулайи хайлин ихь ватанагьлийирихьан, спектакль цIиб кьанди ккебгъувал ккун апIури, зенгар гъюз хъюгънийи. Яваш-явашди табасаранар уч хьуз хъюгъну. Албагнайи сягьнайин гъвалахъ Москва шагьриъ яшамиш шулайи ихь ватанагьли Шябан Шябановдин шикларин выставкара тешкил дапIнайи. Узу командировкайиз гъягъруган, узухьди «Табасарандин нурар» газатарра хьади гъушнийза. Залиъ деънайидари аьхю аьшкьниинди дурар урхурайивалиин узура рази гъахьиза. Тамашичйириз спектаклра бегьемди кьабул гъабхьнийи.
Чешнелу устадар
Тамашичйирин арайиъ айи Москвайин Маяковскийдин театрин актер, ихь ватанагьли Нияз Гьяжиевди гъапиганси, Москвайиъ табасаран актерари заан устадвал улупну. Жара йишваъ, яна тамашичйирин аьтрафариин спектакль уйнамиш апIувал лап гъагъиди ву. Актерари тамашичйир чпин театриъ кьабул апIувал ва ресторандиъ спектакль улупувал садар гафар дар. Ихь баяриз маншаллагь, дурари, аьхиримжи ражари там апIурайи чпин роларси, му тамаши заан устадвалиинди уйнамиш гъапIну. Хъа мици ролиъ учIвуз гьеле-меле тажрубалу актерарихьанкьан шулдар.
Спектаклин кьяляхъ гъабхьи концерт тамашичйири гьичра алдабгъуз гъитри адайи. Ихь актерарин хилар дисури, дурариз чухсагъул мялум апIурайидар, сатIиди шиклар йивурайидар, чпихъди мяракайиз ялхъвниз теклиф апIурайи хайлин касар айи. Ресторандиан йишвну сяаьт сабдиъ хулаз гъафича. Анжагъ гьамушваъ узуз Гюльнисе бизар духьнади, хъа Къизханум, лик иццури, думу ккубсуз даршули гъяркъюнзуз. Гьябибди ва Бикайи дугъан лик дитIибшну, думу маниди илбижну, хъа Фаина, Закир, Ризван ва Загьир Гюльнисейин гъвалхъан дугъаз гьии хьайизкьан гьудучIвундайи.
Иваново
Хъайигъан учу Иваново шагьриз рякъюъ учIвунча. Учу рукьруган, сяаьт хябяхъдин 8 шулайи. Рейснан автобус Ивановайин автостанцияйикк дебккубси, ич улихьна швнур-сар кас, «Такси, такси…» кIури, гъюз хъюгъну.
Амма му шагьрин автостанцияйикк учуз жара гьюкуматдин юкьуб лизи зурба «Джип» машинар ккилигурайи.
Вафалу ватандашар
Му шагьриъ хайлин йисари яшамиш шули, баркаллу зегьмет зигурайи Исахан Сафарчиевдин (Яракк), Мурадхан Ханмягьямедов-дин ва дугъан гъардшин бай Ханмягьямаддин (Гурихъ), Гьябиб Гьяжимягьямедовдин (ЦIудухъ), Зелимхан Урц-михановдин (Заан Яракк) ва дугъан язна агъул бай Заур Исаковдин ччвурар жаради къайд апIуз ва дурариз, гьам газатдин редакцияйинси, кIулди вари Табасаран драм-театрин актерарин терефнаан чухсагъул мялум апIуз ккундузуз.
Ватандин ниъ
Думу баяри Дагъустандиан дуфнайи театрин коллективдин десте лап багьалу хяларси кьабул гъапIнийи. Учу дергу хулан эйси Исахандин гьяятдиъ немцарин овчарка Рекс дибтIнайи. Исахандин гафариинди, диди хуларин багарихьинди сар кас гьучIвуз гъитудар. Хъа Рексдиз, рябкъру гьялариан, учхъан чан эйсийин багъри ругарин ниъ гъафну. Фицики, учу хайлин вахтна гьяятдиъ уч дубхьнайи йифуъ тамшир апIурайиган, думура учухъди тамшир апIуз гьялак дубхьнайи.
Спектакль ва пешкешар
Ивановойиз дуфну хъа-йигъан учу спектакль улупуз «Миллетарин Хал» театриз гъушунча. Зал бегьемди абцIну адайи. Амма душваз дуфнайидарин гурлу гарччлари спектакль варидариз кьабул гъабхьивал ашкар апIурайи.
Спектакль ккебгъайиз улихьна Аьлимурад Аьли-мурадовди театрин тарихдикан, чпин спектакларикан ва гележегдин планарикан ктибт-нийи ва Ивановойин миллетарин Хулан директор Николай Карикайиз РД-йин культурайин Министерствойин ва Табасаран драмтеатрин терефнаан чухсагъул мялум апIбан Гьюрматнан кагъаз, ядиграрди юрт, пIапIах бачукI ва жара пешкешар багъиш гъапIнийи.
Спектаклдин кьяляхъ узу хайлин тамашичйирихъди сюгьбатар гъурхунза. Варидари разиди актерариз нубатнан спектакль хьади гъюбан теклиф апIурайи.
Дамагълувалин гьисс
Учу багъри ватандиз самолетдиъди кьяляхъ хътакиган, йиз гъвалахъ сабпи ражари Дагъустандиз гъюрайи урус риш Татьяна деънайи.
Думу Мягьямаддихьна гъюрайир вуйи. Ихь республикайикан думу разиди улхурашра узу, уьмриъ фицдар вушра дюшюшар шулу дупну, дугъахьна йиз телефондин номер тувнийза.
Узуз йиз Ватандикан гьаммишан кIваз хуш вуйи сюгьбатар ерхьуз ккундузуз. Ва гьам Ивановойиъ, Москвайиъ, Санкт-Петербургдиъ, Гроз-ныйдиъ ихь ватандашарикан вари разиди улхурайи. Гьаддиз узу ва ихь театрин коллектив дамагъ кади ватандиз гъафича.
Театрин директор Аьлимурад Аьлимурадов кIулиъ ади, гьарсар актериз жа-жаради чухсагъул мялум апIуз ккундузуз. Узу ичв арайиз чиси кьабул дапIну, узуз гьарсаб дакьикьа шадди хъапIуз улупунчва. Йиз хизан цIийи багьалу гъардшариинди ва чйириинди хъана яркьу гъабхьну. Хъа мутIан аьхю девлет хьуб мумкин дар.
