Гьюрматлу «Табасарандин нурар» газатдин редакция. Улихьдин вахтари ихь табасаранарин гизаф гъулар ккадахьуваликан ухьуз варидариз мялум вухьуз. Дурар я гъагъи уьзур дуфну, ясана дявйириан ккадахьури гъахьну. Писатель ва багъри юрдар ахтармиш апIру кас Рашид Аьзизовдин «Разрушенные села Табасарана» китабдиъ думу гъуларикан дибикIна.

Хъа ухьу гъи ХХI аьсриъ лик ивнахьа. Гъулар ккадахьувал яваш шуладар. Ич Гъунна (Сугъакк) дерейиъ аьхиримжи йисари ккадахьнайи гъулар гьисаб апIуз шулу: Ярагъ, Кьуликк, Атрик, ХурсатIил. Кувгъарин гъулаъ кьюб хизантIан имдар, Гъяригъ – 4 хизан, УртIларин, ВертIларин гъуларин хизанарра йислан-йисаз кам шула. Ич, Ляхлаарин, гъул Сугъакк дерейиъ варитIан аьхюб вуйи. Гъи мушваъра 60-рихьнатIан хизанар имдар. Жигьилар асуллагь гъулариъ гъузри имдар. Хъа гъулайваларикан улхуруш, гъулариъ саспи шагьрариътIан гизаф рягьятвалар а. Читинвал айиб саб рякътIан дар, хъа икриъ 2-3 машин адру хизан гьеле-меле имдар. Гъулариъ инсанар кам хьувалин месэлйири йиз юкIвра фикрарикк ккипри шулу.

Саламатдихъди, Керим Маллаев

 

Керим Маллаев

Кьулккарин гъулан харабйириин

Кьуликк гъул Ляхлаарин гъунши вуйи,
Гьарсаб хайир-шейир апIуйи сатIлан.
Гъул дагъдин канчIликк ерлешмиш дубхьнайи,
Яр-йимишди гъул абцIна – шулу гьяйран.

Вахт-вахтарик шулза дина гъягъюри,
Гъамлуди лигуз гъулан харабйириз.
ЧIурарилан аьшкь кади илдицури,
Сиягьят апIурза гъушу вахтариз.

Девлетлуб вуйи тарих Кьуликк гъулан,
Адлу инсанар ади гъахьну мушваъ.
ЧIихтIил ачухъ ккадабкну айи мистан
Малла ТIеиб имам вуй гизаф вахтна.

Адлу вуйи рукьан уста Истархан,
КIваин илмийиз дугъан аьхю жадан.
Аьзиз халу, Уьмяргьяжи, Мурадхан –
Вари юрдариз устйир вуйи аднан.

Илдицураза гъуллан чарх йивури,
КIваина хури ккудушнайи вахтар.
Сабдихъ саб гъушу гьядисйирра хъитIри,
Вахтари уьмрик саб лишанра гъитдар.

Кьулккарин багъ гьамусра аднан багъ ву,
Мина йимишдиз дяргъру инсан адар.
Гьарарра инсанарси кьаби шулу,
Багъдиз лигуб ва хъайивал зат имдар.

Лап гизаф а Кьуликк йимишдин гьарар:
Вичар, хифар, жихрар, аьмлюхъяр, худар…
Инсандин вягьшивалин кьадар адар:
Йимиш убтIруган, пуч апIуру цирклар.

Дийигъназа майдандиин мектебдин,
Гъванаркьана хьимдар мушвахь рякъюри.
Хъа багъ хьими ибтуб Аьли мялимди,
Яр-йимишра гьарар`ин битмиш шули.

Гизаф деунза узу яв дарсариъ,
Жигьил мялимариз вуйва нумуна.
Хъа марццишин мектебдин гъирагъариъ –
Варидариз уву вуйва мисалра.

Цалар хьимдар Уьмяргьяждин хуларин,
Ибригьман хал жилихьди сагъун дубхьна.
Уьмяргьяжи вуйи уста устйирин,
Дугъан шагурт – уста вуй Ибригьимра.

Саб цал хьими хулан Аьлимягьмадрин,
Дугъан ужуб албагу кюлфет вуйи.
Гьарури саб пише кадагъну баяри,
Учвра гъахьир вуйи гизаф ляхнариъ.

Аьлимурад – аьхюну бай, рягьматлу,
Вахтсуз аьжали инсафсузди гъухур.
ХутIилра дебккуйи дугъу гьяйбатлу –
Хялижв бадали вуйи чан жан диврур.

Цалкьан хьимдар Мурадхандин хуларин,
Вара-зара гъапIну хуларин гъванар.
«Къухран кIулихъ» багъ дугъу ибтну айи –
ЙицIбариинди ка йимишдин гьарар.

Туяйин саб гьар хьими Везирхандин,
Кьюрднура шулу диди туври чру нур.
Арфарин жагари абцIнайи багъдин
Гъудубгну сифтейин успагьи абур.

Йиз пажнах Ханмягьямадрин хал хьими,
Юкьуб цал хьими дазаргну завариз.
Уьмур гьапIну, гъуннариз почта хури,
Таза хабар хури гьардин хизандиз.

Кьюр чве айи Гьябайкьарин хулариъ:
Вагьаб, Рамазан – мялимар кьюридра.
«Къухран кIулихъ» хулар диву Вагьабри,
Деуз хъуркьдар душваъ жизби вахтнара.

Ич худул – Массан халу – Агъамурад,
Гизаф вуйва гьюрматлу ва журматлу.
Гьарсарин тамам апIуйва кIван мурад,
Хялар кьабул апIуз вуйва лап адлу.

Мист дийибгъна дазаргну завуз цалар,
Аллагьдихьан а кюмек ккун апIури.
Тагъра, гъуйра ахьна – ахьри а гъванар,
Аьдат дар мист`ина мициб гьял хури.

Магьа «жердарин» шил хьимдар хуланра,
Кьюр гъардаш – Къурбанна Гьяжирамазан.
Шил хьими Мурадялдин тукандинра,
Дугъан тукан Кьуликк вуйи лап аднан.

Прачлин хулар кьаназ сагъди имийи,
Сар ахмакьри кипну цIа улдугнийи.
Къаздин, Аьлдин, Петькайин хуларинра
ШилтIан хьимдар, гъванар текди рякъюра.

Абхъну шуйи гъулаъ тракторарин сес,
Юкьур тракторист Кьуликк гъул`ан вуйи.
Ляхниз гъягърударин кIвак шуйи гьевес,
Совхоздин ляхниз ГъуштIилна гъягъюйи.

Дявдинра айи Кьуликк ветеранар:
Рашид, Мягьрам, Аьбдулхаликь, Рамазан.
Вари гъафний дявдиан алди зийнар,
Гьюрмат айи гъулаъ дурариз заан.

Накьварра а Кьулккарин кьюб майдандиъ,
Архаинди дахьна душвакк хайлиндар,
Малар ал мушв`ин агъавал апIури,
Арандиз гъушдариз дурар кIваин дар.

Гьар гъафири шулза дюаь апIури:
«Аллагьдин рягьматдикк ккайидар ишри.
Гъийихдаринра гунгьарин аьфв апIри,
Имбудариз Аллагьди сагъ’вал туври».

Гизаф гьюрматсузди айичв гъийихдар,
УдучIвну гъушган, кIваълан гъушну дурар.
Накьвариз гъуллугъ апIувал зат имдар.
Рякъюри шулдарин дураркан нивкIар???

Фукьан «гъюдли» инсан вуйи Сеферра.
«Хулаз гъачай», – гьарай шуй ФатIиматдин.
Накьварин багахь хьай Мирзялдин халра,
Шил хьими дарагънайи китабарин.

Лигури шулза, илтIикIури гъуллан,
Марцци гьава, кюкйирин ниъ зигури.
Фила-вуш вуйчва чIурар гизаф аднан,
Гьамусра ачва йиз кIвак гьевес капIри.
Рашидлин хуларихь ужуб багъ хьими,
Йимишар утIруган думу шул кIваин.
КIул`ина улдучIвну гъулаз лигури,
Йиз юкIвра шулза апIури архаин.

Гьяжиибригьим, наши, дуст, яв хулар?
Ухьу деъру вахтар зат кIваин имдар.
Гьяжикъурбнан успагьи дурчIвнай цалар,
Дурарикан саб гъванкьана зат хьимдар.

Гюлечрин хал ими сагъди рябкъюри,
АйитIишвар вари духьна хараба.
Кьулккар, учвуз гъул рябкъдарин нивкIукди?
Женнет багъдиз табиаьт ву барабар.

Лап аднан уста вуйи Мюгьюммедра,
Хил`ан гъюрур, фунуб ляхнихъ хъюгъишра.
Шил хьимдар Ризахандин хуларинра,
Дугъан баяр Каспийск шагьриъ деъну а.

Саб булагъ ву дабалгнайиб гюрчегди,
Нариманди – Аьлимурадлин бали.
Мицдар баяр гъулаъ лап артухъ ишри,
Гъул кIваълан гъягърудар асла даришри.

Жакьвари ккебгъру сумчир ухди гвачIнин,
Табиаьт абцIру сесери мукьмарин.
Гъирагъ вуйибси чру либас яркврарин,
Фукьан аьшкьлуди кIвазра кабалгдарин.

Сабдихъди саб ккадахьура гъуларра,
Сивар дирчну кюч шули а арандиз.
Мициб гюрчег, успагьи табиаьтра
Арандиъ рябкъдарчвуз уьмрин аьхириз.

 

Гьяжимурад ТIаибов

Ккадабхъу гъулаъ йишвну

Мурта дипну гьебгу гъазси, дифран кьюркь
КкубчIвну дагъдикк, ваз ккидипну чан кIанккан.
Ккадабхъу гъул уягъ шулу – йирси мукь –
Имдар уьмур, чирагъ кабхьрур чаъ – инсан.
Дяхнин хутIлар диснай букIар-кьалари
Гъалибвалин разиди гимн йивуру;
Багълариъ айи мейвйирин гьарари
Хъял кади варжйир цирклари урччвуру:
Жанлу шулу гъуйир, алдахьу цалар
(Вахтарилан гъюрдар хьиди дурарра);
Йигъхьан гъванаригъ жин духьнайи гафар
ГъюдучIвуру… ва абцIру сессуз ара:
Саб фила-вуш гъулаъ гъахьи зарб гъягьйир;
Кьюрин гьарикк ккимбу жини фишфишар;
Гъул дибисну гарзли aпIpy мяълийир;
ТIуркIайизкьан раццар ацIу шад дихар;
(Байвахт дабкьру раццкан дубхьна гъи майдан,
Цяхлюхяри душваъ тамшир апIура);
Йирси масккуриъ уягъ шлу зил шуран
(Гъи халачи луфру душваъ убхура);
Гимихъ гъахьи зарафатар ришвуру
(Хуцар, гъюбар духьна душван агъсакълар);
Булагъдин сес-рукаригъян ибшуру
(Гъи нахшрар гъюра хьади гварар-фунар);
УкIан, кюлин, гьарин фикриъ ибшру сес
(Дурар дирчну гъушну, гъул’ан удучIвну);
Маларин дагриан за шулу нефес
(Гьамус дид’ин фарфлин леэф улубчIвну)…
Уягъ сесер илдигъуру саб цIикIвраз –
Хьаран ушвниъ ахьдар, дурар ишуру…
Чпин аьрза микIлу хуру йиз хулаз…
Жан чIибгуриз, юкIв гьялакди ебгуру

Гьялак шулза хабар йивуз йиз гъуллан,
Уьбхюз ккунди йирси гъул лигбарихьан…

 

Гюлбика Уьмарова

«Ккадабхъу гъул, увуз салам…»

Ккадабхъу гъул, увуз салам,
сакьюб ничхриз увкан гьямам
дубхьну ашра, вува ялгъуз,
гъитри ава цIapap дикIуз:
хъяркьва улдар яв хуларин,
ва шли арццди яв раккнарин
гъвандин гъапгъар?.. Духьна гъахар
икрар, бистнар, накьвдин гъванар.
Ккадабхъу гъул, кIамкIар-битIар
Гъитну увуъ, гъи яв шейтIнар
а лицури шагьриъ аьхю,
уву туву шадвал гьархну.