Аьхиримжи йисари чпин яш 80 йис дубхьнайи гъуштIларин хайлин агьалйир рягьматдиз гъушну. Хъа 90 йис гъабхьи касар лап цIибдитIан гъузнадар. Гьаддиз 30-пи сентябриъ 90 йис шулайи агъсакъал Мислим Назарялиев (шиклиъ) гъуштIлариз лап багьа ву.
Назарялдинна (1894-1947) Бесдин (1900-1992) хизанди 9 велед (Ширихалум, Бег, Эседуллагь, Сеидуллагь, Мислим, Жавгьарат, Наврузяли, Небиюллагь, Мегьрихан) тербияламиш гъапIну. ГъуштIил гъул’ан Ватандин Аьхю дявдиъ иштирак гъахьидарикан варитIан кьаназ чIивиди гъузур Бег (лакIам Имам) вуйи. Му кас 2017-пи йисан, чан яш 93 йис вуди, Ростовдиъ кечмиш гъахьну. Артухъ сагъ’вал адруган, Мислимдихьан саламдиз гъягъюз гъабхьундар, хъа дугъан ва чвйирин баяр гъушну. Ватандин Аьхю дявдин ветеран шагьрин военкоматдин кюмекниинди Ростовдин мусурман накьваригъ фаракьат гъапIну.
Гьяйифки, гъи му аьхю хизандикан уьмур хъапIрайидар кьюртIан имдар: Мислим (1930-пи йис) ва Мегьрихан (1944-пи йис). Хизандин кIул Назаряли 1947-пи йисан хьадну, гал’ан гъафир, «цIийир» иццрушнаан рягь-матдиз гъушну, хъа Сей-дуллагьдихъди яшамиш шулайи Бесди, веледарин дердер артухъ дярякъди, 92 йисан уьмур хъапIну.
Мислим, гьам агъсакъалси, гизаф ляхнарин аьяндарра ву ва гьаддиз гъуштIлариз айи девлет ву. 1946-пи йисан, Гъвандиккна гъягъюри, 7-пи класс ккудубкIу Мислимди, хизандин читинвалариз дилигну, урхуб дипну ва гъулан саб мягьлайин чарвйирин чубанвал апIуз хъюгъну. Гъадабгъру кира – сад йисан 10 чарвайилан саб ччил вуйи. Кьюд йислан мурарин хизандиз 30-тIан артухъ чарвйир гъахьну. Хьадну чарвйир ккудурзури, хайлин нисар апIуйи. Чаз Мислимдиз литритIан артухъ никк тувру укIу цIигь айи.
1948-1956-пи йисари гъулан «Сталин» колхоздиз 60-кьан хварар-даяр ва 20-тIан артухъ гьяйвнар айи. Раццариъ гьяйвнарихъди гадар апIуйи. Мислимдикан гьяйвнариз лигрударин бригадир гъахьнийи. Хварар-даяриз лигрударин бригадир жарар вуйи. Ич мягьлайин чарвйирин чубанди Мислимдин мирас Муртаза дерккнийи.
1950-пи йисан хьадну 1930-пи йисан бабкан гъахьи 7 кас жигьилар (Гьяжи, Гьяжибег, Керим, Мислим, Муртаза, Мягьямадагъа, Сафаряли) армияйиз жалб гъапIнийи. Вари Казахстандиз алдахънийи. Хъана 6-сан дурарин таярра (Абулейтан, Залумхан, Ражавяли, Агар, Рамазан, Шамил, Н.Шихмягьямад) армияйиз гъухнийи. Гьамци, 1930-пи йисан 85 хизан айи ГъуштIил 13 кас баяр, хъана 9 кас шубар духьнайи гъулан яшайиш лап ягъурлуди гъябгъюрайи.
Шубуд йислан гъулаз гъафи эскрарикан Мислимна Мягьямадагъа Чирюртдин ГЭС-диина лихуз гъушнийи. Хъасин Чирюрт–Мягьячгъала ЛЭП-диин гъилихнийи. Мислим тракторвалин курсариз Сталинграддиз гъушнийи. Гьамци, дугъкан ГъуштIил сарпи тракторист духьну, хайлин майднар ккадаркну, гъуштIларин колхоздиз 400 гектаркьан урзру хутIлар гъахьнийи.
1955-1962-пи йисари Назарялдин баяри (Эсе-дулагь, Сеидуллагь, Мислим, Наврузяли) Рапак нирин гъирагъдихъ, гъулан Кьуликк терефнаъ юкьудар хулар гъапIнийи. Рапак нирин тинди, НитIариккинди терефнаъ арбан гъванарин майдан ачмиш дапIну, Бакуйиъ лихурайи Бегдин кюмекниинди 150 метр рукьан тIил дубхну, Мислимди гъванар минди хру механизм (тIилин рякъ) дюзмиш гъапIнийи. Нирин архназ 80 метр дерин айи. Гъунши гъуларин мектебариан ученикари му гъурулушдиз лигуз экскурсйир тешкил апIуз хъюгънийи. 4-5 гъван ахьру лебёдка лап устадвалиинди дюзмиш дапIнайи.
1962-пи йисан Еревандин политехнический институт ккудубкIу ЦIурутIларин Теймуров Аьлимурад Хив райондин АрхъитI айи МТС-дин директорди лихуз хъюгъиган, Мислим МТС-дин инженервализ кьабул гъапIнийи. Мушваъ думу, мотоциклиинди 15 км рякъ ккадапIури, 10 йисан гъилихну. Хъасин Хиварин райпойин товароведди, хъа ГъуштIил совхоз гъабхьиган, хайлин йисари кадрйирин отделин начальникди, чарвйирин бригадирди лихури, Мислимди совхоздин ляхнар хайлин улихь гъапIну. Гьаму йисари, заочно урхури, дугъу Хасавюртдин сельхозтехникумра ккудубкIну.
Норильскдиъ лихурайи бицIинур чве Небиюллагь 1982-пи йисан хатIайиан кечмиш гъахьиган, Мислимдина Эседуллагьдин бали Эмирбегу, шубуб шагьрариан самолётар дигиш апIури душну, майит гъулаз дубхну фаракьат гъапIну. Мициб инсанвал улупдар ухьухь гизаф адар. Бязи гъулхьан ярхлаъ яшамиш шулайи веледариз адаш, дада кIваълан гьархра. Гъулаъ имбу хизандиин улуркьуз зат гъюри имдар.
Учу, Мислимдиз ккилигури, Мягьячгъалайин аэропортдиъ уч духьнайиган, КГБ-йин кьюр полковник гъафнийи. Дурариз майит айи цинкдин ишикI ачухъ апIуз ккун гъабхьнийи. ГьапIуз гъапиш, Небиюллагь Норильскдин гъизил ккадабгъру мяднариин лихурайир вуйиган, дурариз ишкIин айитI гъизил адруб тасдикь апIуз ккунди айи. Му ляхин Якутскдин аэропортдин таможняйи ахтармиш дапIну адруган, гьадлин Москвайиз, Москвайиан Мягьячгъалайиз КГБ-йин гъуллугъчйир майтин кьяляхъ хъахьну. Хъа Мислимдихь Норильскдин аэропортдин таможняйин рази-валин кагъаз хьади шулу. Учу ишикI ачухъ апIуз разивал тувундайча. Мислимди гъапну: «Хабар тувай Хив райондин милицияйиз ва дурар учухъди ГъуштIилна гъюри. Гьадрарин улихь ишикI ачухъ апIурча». Му гизаф дерин жаваб вуйи, ва полковникар рази гъахьнийи. Норильскдиъ 30 градус аьхъюшин ади мартдин вазлиъ ишкIиъ иву майит дабгъну имийи. Кафнаригъян гъибиржнайи майиттIан гъайри, ишкIиъ жараб фукIара адайи. Милицияйин гъуллугъчйири протокол дюзмиш дапIну, Мягьячгъалайиз хътапIнийи.
Швушв гъахи жигьилин сабпи шартI – чаз хусуси хал-хизан ккебгъувал ву. Хизандин аьхю кIул фукьан дирбашур гъахьишра, аькюллу ва сабурлу веледар адарш, мициб хизандин тяриф апIуз хай даршул. Гьелбетда, му терефнаанра ихь агъсакъал Мислим тярифназ лайикьлу ву. Дугъуна чан уьмрин юлдаш Шергъиятди (1939-2008) 7 велед (5 бай, 2 риш) тербияламиш гъапIну. Дурари варидари заан образование гъадабгъну.
Дурарин кьюр бали (Салмандина Германди) чпин хпарихъди сатIиди ГъуштIил гъулан мектебдиъ мялимвал апIура. Аьхюнур бай Фарзяли, тикилишарин прораб вуди Мягьячгъалайиъ, хъа Арзуман Каспийскдиъ хуларин алвер апIру офисдиъ лихура. 1987-пи йисан Украинайиз гъушу Телманди, багарихьди Краснодариз дуфну, квартира масу гъадабгъна.
Мислимдин шубарра дирбашдар гъахьну: Гюлмейрамдиз Мягьячгъалайиъ, Маринайиз – Ивановойиъ лап албагу хизанар а. Гъапишра харжи даршул, дурарин кьюриддинра жилар (Раюдин, Малик) йиз багахьлу мирасар ву. Мислимдиз гъи яшнахъ хъуркьнайи 17 худулра а. Дагъустандин телевидениейин диктор Фатима Назарялиева Салмандин риш ву.
1990-пи йисарилан ухьухь мусурман диндиз рякъяр ачухъ гъапIиган, 60 йис яш дубхьнайи Мислимди, Кьур’ан урхуз аьгъю дапIну, сура «Ясин» ва жара сурйир кIваълан гъапIну. Аьхю яшнахъна гъафиган, му ляхин шилхьан вушра удукьруб дар. Жара гъулар-шагьрариан ГъуштIилна саламдиз хабар гъафиган, Мислим улихь гьучIвну, гъуландарин аьхю десте хъуркьри шулу. Гъулаъ айи яшлу агьалйирикан Кьур’ан урхуз аьгъюр сар МислимтIан имдар. Дугъан жигьил мирасар вуйи Мягьрамди ва Русланди, мусурман диндиз иман ади, Кьур’ан урхуз аьгъю гъапIну, цIийи деврин гъуштIларикан сарпидар вуди гьяждизра гъушну, амма саламдин ляхниъ улихь гьучIвуз аьгъю дапIнадар. Аьхю мирасдиз гьюрмат айивалиан, дугъан улихь йишв дибрисрайидар вуди хьубра мумкин ву.
Узу макьала гьязур апIурайиган, Мислимдин шикилра хьади, Фарзяли гъафну. Хайлин сюгьбатар гъапIунча. Дугъан гафариинди, Мислимдиз чакан артухъ улхбар дапIну ккунди адар. Хъа, йиз фикриан, лап сабурлувалиинди ва гьярам ктарди уьмур хъапIу, 7 веледдин, 17 худлин ва 18 гудлин юкIвар шад апIурайи инсандин 90 йисандин юбилей аьян дарапIри гъитуз хай даршул.
Гьюрматлу гъулажви ва дуст Мислим! Яв аьхю хизандин кIул’ин варж йисандин уьмур тувривуз.
