БицIидар ихь уьмрин кюкйир ву, кIури шулу, хъа дурарин гележег акуб хьпан бадали, ухьу артухъ жафа дизигну ккунду. БицIир адру йишваъ аьхюрра шлуб дар. Гьаци вуйиган, ухьу дурариз артухъ фикир тувну ккунду.
Дагъ. Огни шагьриъ яшамиш шулайи инсанарин кьадар 30671 кас ву. Мушваъ гьарсаб хизандиъ гъи шубур-юкьур бицIир а. Шагьриъ дуланмиш шулайи инсанарин кьадар гизаф вуди, бицIидарин багъар цIиб вуйиган, абйир-бабариз ва мектебарик каърайи бицIидариз читинвалар алахьура. 2005-пи йисазкьан мектебариъ совет гьюкуматдин программайиинди ляхин апIури имийи. Хъа ЕГЭ тувуз хъюгъхъан мина, мектебарин программара дигиш гъабхьну. Гъи бицIидарин багъариъ мектебдин программайиз лайикь вуйи аьгъювалар тувра. Гьаддиз абйир-бабар чпин веледар бицIидарин багъдиз тувуз гьяракатнаъ шулу. Амма бицIидарин багъариъ айи йишвар цIиб ву, хъа бицIидарин кьадар артухъ дубхьна. Гьаддиз гъи, му месэлайиз артухъ фикир туври, Дагъустан Республикайин кIули айидар бицIидарин багъар дивуз чалишмиш шула.
Гъубшу гьяфтайиъ узу Дагъ. Огни шагьрин 3-пи нумрайин «ИнчI» («Улыбка») кIуру бицIидарин багъдин заведующий Барият Абакаровайихъди гюрюшмиш гъахьунза ва гъийин читин девриъ бицIидарин багъариъ гъабхурайи ляхникан маракьлу сюгьбат гъубхунза. Думу жикъиди исихъ чап апIурача.
– Барият Аьгьмедовна, ихь сюгьбатнан кIулиъ ичв бицIидарин багъдикан кьюб гаф пуб ккун апIураза.
– Узу бицIидарин багъдин заведующийди ляхин апIуз хъюгъяйиз, хайлин йисари мектебдиъ гъилихунза, ва гьамус «ИнчI» бицIидарин багъдин заведующийвал апIури 9 йискьан вуйиз. Гъи мектебарин программйир фици дигиш дапIнаш ва бицIидариз фицдар читинвалар алахьураш, ухьуз варидариз аьгъяхьуз. Дурар арайиан адагъбан бадали, ухьу, бицIидарин багъдиан хъюгъну, дикъатниинди ляхин дапIну ккунду. Узу, йиз бицIидарин багъдиъ ккиврайи шибритI ужуб хьпан бадали, ич коллективдихъди сабси гизаф зегьмет зигураза. Арабир ихь гъуллугъарихь хьайи касари учуз кюмек тутрувишра, ич коллективдихъди сатIиди бицIидарин багъдин месэлйир учу, хъа учхьан даршлуб къанундиинди гьял апIуруча. Гъи бицIидарин багъдиъ 65 касди ляхин апIура, хъа багъдиъ айи бицIидарин кьадар 308 ву. Дурар 12 дестейиз пай дапIнача. 1-пи десте лисхъандиз гъузрайидар ву, дурар лап бицIидар ву.
Урхбанна тербияйин ляхнин план узу йиз коллективдихъди сатIиди дюзмиш апIури шулза. Машкврар багахь гъахьиган, абйир-бабариз гъач дупну, сатIиди тялукь серенжемар гъахури шулча. Гьавйир ачухъди вуйиган, бицIидар паркдиз хъади гъягъюри ва табиаьтдин жюрбежюр уткан йишварихъди таниш апIуруча.
Гъийин деврин мектебарин программйир читиндар вуйиб аьгъяди, учу бицIидариз гьярфар хъитIуз, урхуз улупурача. Мушваъ жюрбежюр миллетарин бицIидар а, гьаддиз учу гьарурин бабан чIалра уьбхюз чалишмиш шулача. Учу гъабхурайи тербия тувбан ляхин ахтармиш апIуз райондин образованиейин ва культурайин тялукь идарйирин вакилар гъюри шулу, дурари ич ляхниз, багъдиъ айи марццишназ, хурагнан ерийиз ужуб кьимат тувра. Ич багъдиан удучIву баяр-шубариз мектебдиз гъушган, урхуз-бикIуз рягьятди алабхъуру.
Хурагарин гьякьнаан улхуруш, учухь дурар ицциди гьязур апIура. Баяр-шубариз хураг йигъан шубуб чIив гьивру. ГвачIнин жюрбежюр чIихрарин ашар, чай, кIаму туврача. Лисунган 1-пи ва 2-пи мани хурагар шулу. Лисхъан пирожкйир, печенйир, чай, йимишдин ваяки бистнин мейвйирин шире тувурча.
– Барият Аьгьмедовна, ичв ляхниъ фицдар читинваларихъди расаламиш шулчва?
– Зиихъ гъапиганси, мектабарин программйир дигиш хьувалихъди аьлакьалу вуди, абйир-бабар чпин бицIидар фициб бицIидарин багъдиз ва мектебдиз гьаъруш, гъайгъушнаъ а. Гизаф бицIидарин багъар совет вахтари дивдар ву. Гьаддиз гъи, бицIидарин багъариъ йишвар адарди, бицIидар кьабул апIуз шуладар. Гъийин бицIидарин багъарин заведующйириз гьаму месэла гьял апIуз читинди алабхъура. Дагъ. Огни шагьриъ бицIидарин 6 багъ а. Душваъ 1243 бицIири урхура, 1002 нубатнахъ дийигъна. Аьхиримжи вахтна Жалалутдин Исмяилович шагьрин кIулди гъафихъан мина, гизаф дигиш’валар шула. Гьамусяаьт 200 бицIидариз йишв айи бицIидарин багъ дивра ва гележегдиъ хъанара багъар дивуз планар а.
Йиз ляхин думукьан рягьятуб дар. Гьарсар бицIирихъан жавабдарвал гъабхури ва вари ляхнарра хъайи-хъайиганси тамам апIури ккунду. БицIидар айи йишваъ манишинра, ипIрубра тешкил ва имбу месэлйирра гьял дапIну ккунду. Учу тIалаб апIурайи ляхнар гьял апIуз жавабдар гъуллугъари кьанар апIураш, учу ич коллективдин кьувватариинди гизаф месэлйир кIул’инди гьял апIури шулча. Гъи гизаф пай абйир-бабар чпин бицIидар «ИнчI» бицIидарин багъдиз тувуз чалишмиш шула, хъа дурар вари учхьан, йишвар адрувализ лигну, кьабул апIуз шуладар. Жалалудин Исмяиловичди бицIидарин багъ рас апIуз гаф тувначуз. Ич метлебар тамам шулу дупну, дугъу тувнайи гафнак умуд кивраза.
