Советарин гьюкуматдин сар артистдин мяълийин «тюркерин тереф ккундарзуз, Африкара лазим дар» кIуру гафар вари уьлкейиз машгьур гъахьну. Му гафар узуз гьеле лап бицIи риш вахтналан мина танишдар вузуз. Ва, хиял апIин, дурар йиз фагьмиъ гьаргандиз ижмиди учIвну. Му келима гьаци гьавайи гафарра дар: дурариз думу вахтна ватанпервервалин дерин мяна ади гъабхьну. Хъа гъийин деврин саб жерге ватандашарин, асас вуди жигьиларин, уьмрихьна вуйи лигбар дибдиан дигиш гъахьну. Хиял апIин, Ватан, багъри юрд, багъри уьлке гафарин багьалувал шилкьан имдарди гъудургну. Дарш багъри Ватан, ватанпервервал гафар тарихдиз гъушнийкIан?!

Рякълан улдугу жигьилар

Урусатдин сяргьятар хъидирчну, дявдин гьяракатар гъягъюрайи харижи уьлкйириз душнайи саб жерге дагъустанлуйирин кьадар бязи улупбариинди агъзрариина удубчIвна. Хъа вари халкьарин бандитарин гьяракатарин тереф уьбхюри, Урусатдин гъирагъдиъ женгариъ архьнайи жигьиларин арайиъ ихь ватандашарра айивали ухьу пашманра апIура. Йишвариин арайиз дуфнайи аьгьвалат жавабдар гъуллугъари сикин дарди гъабхурайи ляхнин натижайиъ саламатуб ву, вушра…

Ригъ гьудубчIвру терефнан уьлк-йириз «жигьаддиз» гъушу Урусатдин ватандашарин сиягьдиъ, Хив ОМВД-йин УР-дин вакил Аь.Вердиевди субут гъапIганси, Хив райондин 9 вакилра а.

– Жара уьлкейиз боевикди гъягъюз ният гъапIу ватандашар, гьелбетда, вари сяргьятарилан жиниди улдучIвдар ву. Дурар харижи уьлкейиъ гъябгъюрайи дявдиз жиниди гьязур гъапIдар ву. Сирияйиз дурар, асас вуди Турцияйиз турист жюрейиинди душну, думу уьлкейин сяргьятарилан улдучIвну гъягъюра. Улупнайи касарин гьякьнаан учу гьар вахтна лазим вуйи ляхин гъабхурача, аьгьвалат гюзчиваликк кка.

Дупну ккундуки, Сирияйиъ айи Хив райондин ватандашарихъра чпин хизанар, баяр-шубар хъа. Аьхиримжи вахтна, мялум вуйиганси, думу уьлкйириан хайлин бицIидар чпин багахьлуйирихьна Дагъустандиз кьяляхъ духна. Гьелелиг Хив райондиъ тялукь дюшюшар духьнадар, – гъапну Аь.Вердиевди.

Сирияйиз дявдин гьяракатариъ иштирак хьуз гъушу, ясана республикайиъ, жвуван гьюкуматдиз къаршуди удучIвну, «ярквран» юлдшарин терефназ илтIикIу ватандашарин гьякьнаан ахтармишар гъахуз хъюгъиган, гьичра мюгьтал шулва. Дурар фужар ву: 15-20 йис улихьна чпин тай баярихъди гъуларин ккуру кючйиригъ кIинтIмаргъ апIурайи дагълуйир. Хъа дурар гьаз му саягъ алдатмиш гъахьнуш, терс фикрар ихь арайиъ тарагърудар наънан арайиз удучIвнуш, жигьилар му чиркин ва къурхулу рякъюз шли жалб гъапIнуш ва хайлин жара тялукь суалар гьелелиг аьхиризкьан кьатI’и жаваб адарди гъузра. Натижайиъ ухьу саб жерге жигьиларин кьатI гъапIу ва мучIувализ илтIикIу уьмрарин, веледарихъан вуйи сузайин йисирвалиъ ахънайи бабарин нивгъарин шагьидар вухьа.

Дадайин суза

«Фу васият апIузавуз дадайи?
Уткан дагълар,
Дерин гьюл,
Дарш укIу зав?
Фу васият апIузавуз дадайи,
Гъи йиз зегьмет шулайиган гьаци
дав?
….
Имдар йиз кIваъ
Я зав, я гьюл, я дагълар,
Дубкнайиз юкIв увкан вуйи фикрари.
ИлтIикIура узлан дердер-чалагънар
Фу васият апIузавуз дадайи?»

                                   Сувайнат Кюребегова

– Сирияйиъ, Иракдиъ гъягъюрайи дявдин гьяракатарин гьякьнаан телевизориан улупурайи сягьнйириз лигури, узу душваъ айи аьдати ватандашарин язухъ апIури, чпин пис гьяракатар уьмриз кечирмиш апIурайи нярс касар тянкьид апIури шуйза. Дагълуйирин аьдатариинди тербияламиш ва аьхю гъахьи узуз тялукь жюрейин гьяракатар гьичра таниш дайзуз. Йиз уьмрин юлдаш Гьяжигъурбну думу гьяракатар гъахурайи ИГИЛ-ин (Урусатдиъ къадагъа дапIнайи тешкилат) вакиларин жергйириъ, Турцияйин ва саб жерге жара багахьлу гьюкуматарин сяргьятарилан тина рягьятди улдучIвну душну, ихь дагъустанлуйир айиваликанра улхбар гъахури шуйи. Узу саб ражари, дурари я чпин гележегдикан, я чпин абйир-бабарикан, я веледариканкьан гьаз фикир апIурадайкIан, гъапнийза. Мицдар улхбар хизандиъ гъахруган, му «гюлле» ич юкIварикра кубкIур дупну, гьич саб вахтнара фикиркьан дайич. Хъа ич хизандиз гъафи бала аьхир адруб гъабхьну. Гьамус йиз ва йиз уьмрин юлдшин йигъра, йишвра сабси мучIу духьну, йисар гъягъюра.

Эвленмиш духьну, хизан ккебгъу йигълан мина гьялал зегьмет зигури, учу ич хизан уьбхбан гъайгъушнаъ гъахьнийча. Йиз жилир фунуб ляхинра хил’ан удукьру, зегьметниин юкIв али, рягьимлу кас ву. Гъулариъ ляхин адрувализ лигну, учу Урусатдин саб шагьриз удучIвну гъушнийча. Гьяжигъурбназ юлдшари ляхниъ дийигъузра кюмек гъапIнийи. Кьяляхъна Аллагьу Тааьлайи байна ришра кьисмат хьуз гъитнийчуз. Уьмур аьдати саягъниинди ахмиш гъабхьнийи. Йисар гъушу, ич байна ришра аьхю духьну, эвленмиш гъахьнийи. Му йисари учу ич веледариз саб жюрейин дарвалра тувундайча. Дусуз хал, кIанакк ужуб машин, хизандиъ мясляаьт… Веледарира, гьарсаб дюшюшдиъ учхьан насигьят гъадабгъури, чпин яшайиш ккабалгнийи.

Гъурабатдиъ фукьан ужуди вушра, саб вахтнара Ватан кIваълан гьапIдар дайча. Мумкинвал гъабхьиси, гъулаз майил-мадатдихьна хялижвди гъюри шуйча. Хъа яш хьпахъ юкIв жвуван Ватандихъ лап гизаф ибшуйи. Думуган учу гъулаз кьяляхъ хътакбан мясляаьт гъапIнийча. Урусатдиъ айи хулар бализна швушваз багъиш дапIну, узуна йиз жилир Ватандиз хътакнийча. Багъри ругариинра хал дивнийча. Жигьиларра хьадну учухьна худларра хъади хялижвди гъафнийи. Йиз балин уьмрихьна вуйи лигбар рякъюри, улхбар ерхьури, йиз кIвак сикинсузвал кабхънийи. Швушвура кIулихъ лакач хъабхьнайи. Думуган швушву, узу сабурлу апIури, фикрар апIбан чарасузвал адруваликан ижмишнаан гъапнийи. ВуйиштIан, дадайин юкIв гъалатI шулдар…

Гъул’ан кьяляхъ хъадакну сабцIиб вахт гъябгъяйизра, йиз бали чпи Турцияйиз рягьятвал йивуз гъягъюра-йиваликан хабар тувнийчуз. Фу вухъа?! Жигьилвал, рягьятвал – ужуб ляхин ву. Амма сабцIиб вахтналан дурар аьлакьайиан гъудургну. Кьяляхъна юлдшарикан дугъу хуларра, машинра масу тувуваликан, хъа кьувватнан гъурулушариан – ич айина адру сар бай, ич уларин акв ва дугъан хизан Сирияйиъ айиваликан, дурар къанунсузди яракьламиш духьнайи дестйирин жергйириъ учIвнайиваликан хабар гъабхьунчуз. Думу йигълан мина йиз юкIв сикинсузвалиан, дердар-гъамариан кабаб дубхьна. Гьадму саб вахтна учв Гьяжигъурбну, сарун чан бай улариз дярякърувалин гъавриъ ашра, узуз сабур тувра.

Йиз я гьаму хулариъ деуз, я инсаригъна удучIвну гаф-чIал апIуз тямягьра хъимдариз. Жямяаьтлугъдихьан начдира вузуз. Учу бай тербияламиш апIбан рякъюъ наан гъалатI ва энгел гъахьнийкIан? Социалин сетариан фици-вуш йиз Рустамдин ва худларин шикилра улупунзуз. Шиклиан рябкъюрайиси, Рустамдиз шубурпи байра духьнайи. Хъа узхьан, мухризкьан аьхю мужри ккади, думу автомат мухриъ ипнайир йиз бай ву дупну, хъугъуз шулдарзухьан. Думу наан айкIан, чIивиди имийкIан кIуру фикрари уьзур кивназук. Уз’ин нефес илмиди худларкьан улариз гъяркънийиш, баладайзуз. Дурарихъ юкIв убгурайиз. Йишвнура кмиди даърахди гъизигу ич зегьмет шлиз вуйи?! – аьлава гъапIну, ишури, ич сюгьбатнаъ Нажибат халайи.

Дугъриданра, Сирияйин гьюкуматдин аьтрафариин аьдати кьушмариз аькси вуди женг гъабхурайи, ихь уьлкейиан душнайи террористарин шиклар жюрбежюр сетариъ рякъюру. Амма Рустамдин абйир-бабарихъди багахьди таниш вуйи йиз, дугъан дадайин гъубзри, фагьмиъ му жигьил дурарин арайиъ фици ахънийкIан кIуру фикрар уршрадар. Фицики Гьяжигъурбан халу ва Нажибат хала жямяаьтлугъдин арайиъ гьарсаб рякъ-раж аьгъю, ужудар гъиллигънан инсанар ву.

Ав, Урусатдин сяргьятариин хайлин жигьиларихьан чпин хатIалу фикрар Ватандиъ ишлетмиш апIуз гъабхьундар. Натижайиъ дурар гьаму къурхулу терефназдира илтIикIну. Чпин регьбрари саб вахтна туврайи пул, пешкешар, хатIалу гъуллугъар бадали, хайлиндар «ярквран гъардшарин» тереф уьбхюз гъягъюз гьялак гъахьну. Амма дурарин арайиъ варибдихъди тямин вуйи чан абйир-бабарин айина адру сар бай Рустам ватандаш халкьдиз аьксиди женгназ шли ва фти жалб гъапIнуш, ухьуз сарун мялумра даршул.

P.S. Макьалайин иштиракчйирин ччвурар бязи себебариан гьюдюхна.