Дербент шагьрин администрацияйи диндинна политикайин экстремизмдихъди ва терроризмдихъди женг гъабхбак чан лайикьлу пай кивра. Экстремизм ва терроризм варитIан хатIалу тахсиркарваларси гьисаб апIури, Дербент шагьрин администрацияйи жямяаьтлугъ тешкилатарин, агрофирмйирин, мектебарин, сагъламвал уьбхбан идарйирин, гъуларин поселенйирин кIулиъ айидарихъди сатIиди къурхулу идеологияйиз аьксиди гъабхурайи ляхин жанлу апIбаз артухъ фикир тувра.

 

Гьаму месэлайин гьякьнаан узу Дербент шагьрин вари дюн’яйин культурайин гимназияйин директор Назим Юзбеговдихъди сюгьбат гъубхунза.

Назим Юзбегов биологияйин илмарин кандидат, образованиейин цирклиъ гьюрматлу гъуллугъчи ва Дербент шагьрин депутатарин собраниейин депутатра ву.

– Назим Залбегович, вари Дагъустан Республикайиъ экстремизмдин ва терроризмдин гьяракатариз аькси женг жанлу дапIна. Дербент шагьриъ ва Дербент райондиъ му къурхулу гьяракатарихъди гъабхурайи женгнакан фу пуз шулу?

– Мялум вуйиганси, Дагъустандин халкьар гьарган чпин рягьимлувалиинди, ислягьвализ, мясляаьтназ шерик вуйивалиинди адлу ву. Улихьна йисари экстремистарин хил’ан къанун уьбхру органарин гъуллугъчйир, политикар, жямяаьтлугъ ва дидин циркларин вакилар, ерли гьюкумдрар, аьхирки, аьдати ватандашар йивну йихувалин дюшюшар гизаф гъахьнийи. Ухьхьан гъи думу гьядисйириъ фунуб халкьдин вакилар тахсиркрар вуш, пуз шулдархьухьан. Вушра, мушваъ жвуван миллетдин вакиларин шил гъядарди даршул кIури, шаклу шулва. Хъа ихь халкь, ихь гирами ругар дициб шаклувализ лайикьлу дайи.

Дербент шагьрин ва Дербент райондин администрацйири экстремизмдиз ва терроризмдиз аькси вуди гъабхурайи ляхникан улхуруш, думу ужуди тешкил дапIна. Къурхулу идеологияйиз аьксивал улупбан швнуб-саб жюрейин темйир кади серенжемар гъахру план-график дюзмиш дапIна ва дидиз тялукь ляхинра кIули гъабхура.

– Яв фикриан, гъийин девриъ ихь жигьилар дюз рякълан улдучIвбан асас себебар фундар ву?

– Дюзди гъапиш, жигьилариз чпи ктабгъу пишейиан гьаммишанлугъ ляхин адрувал гьелелиг аьхю камивалди гъубзра. Гьадихъди сабси, къайд дапIну ккундуки, ихь жямяаьтлугъ гьелелиг бегьемди сагъ даршулайивалин асас себеб, йиз фикриан, бикарар гизаф духьнайивалихъди ва ихь уьлкейиъ коррупцияйи агъавал апIурайивалихъди аьлакьалу ву. Узуз, месела, гизаф жигьилар дюз рякълан улдучIвбан асас себебра гьаддиъ рябкъюразуз.

Ав, бикарарин кьадар гизаф дубхьна, иллагьки гъулариъ фаслин вахтарин ляхинтIан шуладар, яшайишдин хайлин месэлйир гьял дарапIди гъузра, вузар ккудукIну гъафидариз чпин пишейиан ляхниин машгъул хьуз мумкинвал адар. Гьаму ва жара себебари жигьилар экстремист гьяракатариъ иштирак хьуз мажбур апIурайи. Гьамцдар дюшюшарин улихьишв бисури, Дербент шагьрин ва Дербент райондин администрацйирин главйири, вазлиъ саб ражари мистарин имамарихъди гюрюш гъабхури, гьар вазли райондин ва шагьрин активди гьял апIру месэлйирихъди экстремизмдиз ва терроризмдиз аькси месэлйирра диври гъахьну.

Вари шагьидар вухьа, 10-15 йис улихьна инсанарин гьял дапIну адру месэлйирин кьадарну вари жямяаьтлугъдик гъалабулугъвал кипрайи.

Гъи сарун ухьухь улихьдиси касибар имдар гъапишра, кIучIал дар. Гьаз гъапиш, гьамус инвалидариз, гизаф бицIидар хъайи, цIибди тямин вуйи, игьтияж айи хизанариз эгьемиятлу фикир тувра. Хъа сагъу ляхин удукьру ватандашариз, гъирагъдиз вушра душну, гъазанмиш апIуз мумкинвал а. Гъи ихь агьалйирин ипIувал-алабхьувал, деврин техникайихъди тяминвал гъяркъиган, кIваз хуш шулу. Уччвуди фикир гъапIиш, гъийин девриъ машин хътру хизанарра тек-биртIан имдар.

Магьа саб мисал хурза. Хизандиз яшайишдин шартIар яратмиш апIбан бадали, ерли ГУП-ариъ, МУП-ариъ, ЛПХ-йириъ, КФХ-йириъ ва жара карханйриъ вазлин вахтна кIулди хизан ляхнихъди тямин апIбан месэла дивнача. Жигьилар ва мектебар ккудукIнайи, яшнакк ккуркьну адру живанар гьамус гъулан мяишатдин чюлин вари жюрейин ляхнариъ хушниинди, жанлуди иштирак шула.

– Экстремизмдиз ва терроризмдиз аьксивал улупури, учву мектебдиъ урхурайи баяр-шубарихъди, студентарихъди жигьиларихъди гъабхурайи ляхнин гьякьнаан фу пуз шулу?

– Дербент шагьрин администрацияйи асас фикир жигьиларин арайиъ терроризмизмдиз ва экстремизмизмдиз аьксивал улупбан ляхин ГОВД-йин гъуллугъчйирихъди сатIиди тешкил апIувализ тувра. ХатIасузвал уьбхбан комиссияйи йисандин арайиъ саб-кьюб ражари яшнакк ккуркьну адру жигьиларихъди, дурарин абйир-бабарихъди гъаврикк ккаъбан, саламатвал уьбхбан меселйириан, ислам диндикан, экстремизмдин ва терроризмдин хатIалуваликан сюгьбатар гъахура ва чпин теклифар дивра. Аьхиримжи вахтна Дербент шагьрин администрацияйин жигьиларин ляхнариз лигру отдели жигьиларин арайиъ вагьабизм гьяракатнан терефкрарин пис ниятарикан ктибтбан, пул туври, жигьилар алдатмиш апIури, дурар чIуру рякъ’ина ва чпин дестйириз зигувалин гъаврикк ккаъбан ляхин яркьу дапIна. Му ляхниъ шагьрин имамарин советдин метлеблувалра аьхюб ву. Думу советдин заседанйирра шубуб вазлин арайиъ саб ражари гъахура.

Гъюрайи жигьил наслиз тербия тувувал буш гъабхьиш, урхуз, зегьмет зигуз даккни, чпин яшайиш ккабалгуз даршулайи жигьилари терроризмдин ва экстремизмдин тереф бисуб мумкин ву. Гьадиз Дербент шагьрин мектебариъ, вузариъ эдеблувалин, ватанпервалин тербия тувувал яркьу апIбаз администрацияйи дерин фикир тувра.