Ватандин Аьхю дявдин кьяляхъ, Афгъандин дявдин гьядисйир варитIан гъагъидарси гьисаб апIура. Думу дяви 9 йисанна саб вазна 18 йигъан давам гъабхьну. Инсанарин кIваъ думу уьмурлугъдиз гъубзди. Афгъанистандин дявдиъ 3 агъзуртIан артухъ дагъустанлуйир иштирак гъахьну, дурарикан 78 бай табасаранар вуйи.

 

Афгъанистандин гьядисйирин эскрар-интернационалистар гъи ихь арайиъ яшамиш шула ва жюрбежюр ляхнариин машгъул ву. Дурар ихь игитар, ихь дамагъ ву. Дурар, гьадму саб вахтнан живан баяр, уьмрин кьисматну багъри Ватандихьан чпизра мялум дару дявдин женгариз гъурхну. Амма ихь баяриз гучI гъабхьундар, дурари, ата-бабйирин кьувватлу ватанпервервалин гьиссарин тербия хъана ижми дапIну, чпи дагълу Дагъустандин дирбаш игитарин лайикьлу насил ва ватан бадали женгназ гъягъюз гьязур эскрар вуйиб нубатнан ражари тасдикь гъапIну. Гьяйифки, думу женгариан вари кьяляхъ гъафундар.

Дагъустандин 141 жигьил Афгъан-дин дявдиъ гъийихну. Дурарикан кьюр бай Табасаран райондиан вуйи. Узуз гъийин макьалайиъ мусибатнан дюшюшдиъ кечмиш гъахьи Исмяил Седирович Исмяиловдикан ктибтуз ккундузуз.

Исмяил Исмяилов 1960-пи йисан 14-пи январиъ Табасаран райондин Ярса гъулаъ бабкан гъахьну. Вари чан тай баяриси, сабдиканра фикир ктарди мектеб ккудубкIну, дугъан военный гъуллугъназ гъягъюз вая духтир хьуз ниятар ади гъахьну.

Исмяилин яш 20 йис дубхьну, саб-кьюб вазлилан, яна 1980-пи йисан апрелин 22-пи йигъан, дугъаз СССР-ин Яракьлу кьувватариъ гъуллугъ апIуз теклифнан кагъаз гъюру. Сифте дугъу Белгородский областдиъ Старо-Оскольский РВК-йиъ гъуллугъ апIури гъахьнийи.

Латвияйиан чан багахьлуйириз вуйи кагъзик Исмяили гьамци гъибикIнийи: “Мина, ВДВ-йиз, узу йиз хушниинди гъафнийза. Мушваъ вари кьабулди вузуз. Узу гьамушваъ гъадагъурайи уьмрин дарсар гележегдиз ужуб шибритI шул кIури, фикир вуйиз. Узу разведкайин дестейиъ ахъназу, дишди гъапиш, гизаф гъагъиди шулчуз, тIалабар иржмидар ву, амма аьх апIураза. Учуз деврин дяви гъабхбан къайдйир улупура, самбойиин, пучIу атлетикайиин машгъул вуча ва асас вуди парашют хьади зав’ан урсуз ва водолаздин ляхин дубгъурача...”

Армияйин гъуллугънан кьяляхъ, Исмяили военный училищейик урхуз кучIвуз кIваъ хиялар уьрхюрайи. Амма кьисмат жараси гъабхьну.
1980-пи йисан ноябрь вазлиъ, Советарин Союздин важиблу метлебар тамам апIури, Исмяил Исмяилов советарин кьушмарин дестейиъди Афгъанистандиз гьаъру. Гьадушваъ думу вахтна душмнарихъди дяви гъябгъюрайи.

1981-пи йисан 10-пи январиъ Исмяили чан дуст Багьадиндиз дибикIнайи кагъзик гьамциб мялумат кайи: “Учу 5 кишлакдиъ 68 душман дагъитмиш гъапIунча…”

Хъа гьадму йисан апрелиъ дустраз Исмяилихьан сабсан кагъаз гъафну. Дидикра дявдин женгарикан дибикIнайи: “Душмнарин дестйир дагълу районаризди гъушну, гьаз-вуш дурар гъюблан-гъюбаз артухъ шула. Дурар деврин яракьдихъди тямин дапIна. Ич кьушмар айи аьхю шагьрариъ душмнарин вари дестйир дагъитмиш гъапIну. Аьдати инсанариз яшамиш хьуз рягьят гъабхьну…”.

Багахьлуйириз Исмяил отпускдиз дуфну ккундийи. “Гьаз ву йиз отпуск, армияйиъ гъуллугъ гъабхуз гьацI йистIан амдариз. Фициб дюшюш ва себеб гъабхьишра, отпуск гъадабгъударза”, – гъибикIну бали чан абйир-бабариз вуйи кагъзик.

Дугъаз, саб бицIи вахтназ багахьлуйирихьна улукьуз дуфну, хъана дявдиз гъягъюз ккун гъабхьундар. Амма вари дугъкан асиллу дайи. 1981-пи йисан ноябриъ Исмяил Исмяилов чахъди сатIиди гъуллугъ гъабхурайи Билижийиан вуйи чан дуст Абас Исрафиловдин (дугъаз йикIбан кьяляхъ Советарин Союздин Игит кIуру ччвур тувну) ва Харьковдиан вуйи эскрин майтар хьади ватандиз гъафну. Чан багахьлуйирихъди дугъхьан саб суткайитIан гъузуз гъабхьундар, абайин накьвдихъ дюаьра дурхну, кьяляхъ чан ротайиз гъушну. Хъана дявдин гьядисйир, дагълариъ душмнарин кьяляхъ жини гюзчивал ва ахтармишар гъахувал, Кабулин кючйириъ даърахри йишвар гьаувал текрар гъахьи… Афгъанистандиъ гъуллугъ апIури, магьа дугъан сад йисра гъабхьну. Му вахтнан арайиъ дугъак душмандин саб гюллекьан кубкIундар.

Амма аьжал дугъахьна жиниди гъафну. ЦIийи 1982-пи йис улубкьурайи йишван Исмяил ротайин дежурствойиъ айи. Чпи уьрхюрайи аьтрафар ахтармиш апIурайи вахтна, дугъ’ин душмнар алархьну, 8 ражари гаркIлар гъивну. Гъахьи зийнариан бай кечмиш гъахьнийи.

Дугъан дуст Багьадинди Исмяилин абйир-бабариз вуйи кагъзик гьамци гъибикIнийи: «Исмяил чан кьадарсуз дугъривалиинди, намуслувалиинди, ватанпервервалин ва интернационалвалин буржи тамам апIбаъ заан вафалувал улупувалиинди тафавутлу гъахьну. Исмяил кIваантIан ужур дуст вуйи. Думу фунуб вахтнара гафнииндира, ляхнарииндира кюмекназ хъуркьру дирбаш игит бай гъахьну».

Исмяил чан багъри Ярса гъулаъ абайин гъвалахъ кивна. Дявдин гъуллугъ гъабхуз дугъаз саб-кьюб вазтIан амдайи.