Мартдин садпи йигълан башламиш дапIну, РФ-дин Федерацияйин Советдиъ Дагъустан Республикайин Йигъар ккергъну. Думу йигъар ДАССР арайиз дуфну 100 йис тамам хьпаз бахш дапIнайидар вуйи.
Думу Йигъарин дахилнаъди, вахтназ вуди РД-йин Главайин вазифйир тамам апIурайи Сергей Меликов иштирак духьну, Федерацияйин Советдин федеративный гъурулуш дюзмиш апIбан, регионарин политикайин, ерли самоуправлениейин ва Кафари терефнан ляхнарин Комитетдин яркьу заседание кIули гъубшну. Заседание ккудубкIган, Сергей Меликовди журналистарин суалариз жавабар тувну.
«Планар уьмриз кечирмиш апIбан кьяляхъ, натижйириз лигидихьа. Хъа гьеле узу гъийин заседание фици кIули гъубшнуш, гьаддиин рази вуза. Федерацияйин Советдин кIулиъ айидари ва председателин заместитель Ильяс Умахановди ихь рес-публикайиъ айи учIру месэлйир гъитIирккуз мумкинвал тувну»,
– гъапну Сергей Меликовди.
Комитетдин заседаниейин натижйириз дилигну, дугъу РД-йин гьюкмин органарин кIулиъ айидариз республикайиъ айи учIру месэлйир гьял апIбан гьякьнаан варитIан файдалу рякъяр агувал табшурмиш гъапIну.
Сагъламвал уьбхювал
Урусатдин Федерацияйин Советдин яшайишдин политикайин месэлйириз лигру Комитетдин яркьу заседаниейиъ Дагъустан Рес-публикайиъ агьалйирин сагъламвал уьбхбан, гьадму гьисабнаан медицинайин тяди кюмек тувбан месэлара гъитIирккнийи. Серенжемдиъ вахтназ вуди РД-йин сагъламвал уьбхбан министрин вазифйир тамам апIурайи Татьяна Беляева ва региондин гьюкмин органарин вакилар иштирак гъахьнийи. Заседаниейиъ удучIвну гъулху Татьяна Беляевайи республикайин табиаьтдин ва географияйин тафавутлували агьалйирин сагъламвализ тясир апIруваликан ктибтну. Гьюлин гъирагъдихьан ярхлади ерлешмиш дубхьнайи, 2000 метр ягълишин айи дагълариъ 184 гъул а. Урусатдин жара субъектарихь тевиган, Дагъустан ярхи уьмур хъапIру инсанар яшамиш шулайи ва гизаф бицIидар шлу йишв вуди гъубзра. Дугъу гьацира коронавирусдин тIягъвнин вахтна гъубху ляхникан, Дагъустандиъ уьмриз кечирмиш апIурайи програ-ммйирикан, тикмиш апIурайи ЛПУ-йикан ва душвар тямин дапIнайи медицинайин техникайикан ктибтну. Татьяна Беляевайи медицинайин тяди кюмек тувру духтрарин дест-йир гьуркIну адрувалин (лазим вуйи 262 бригадайикан анжагъ 189 бригадатIан адар) месэлара гъитIибккнийи.
Заседаниейин вари иштиракчйирихъ хъпехъбан кьяляхъ, Федерацияйин Советдин яшайишдин политикайин месэлйириз лигру Комитетдин председатель Инна Святенкойи Дагъустандин медицинайин тяди кюмек тувру гъуллугъназ аьлава штатар жара дапIну ккуниваликан гъапнийи.
Рякъяр
Федерацияйин Советдин экономикайин политикайин месэлйириз лигру Комитетдин заседаниейиъ вахтназ вуди РД-йин транспортдин ва рякъярин мяишатдин министрин вазифйир тамам апIурайи Ширухан Гьяжимурадовди «Кафари ва Кьибла» вари халкьарин транспортдин рякъ артмиш апIбан дахилнаъди «Мягьячгъала шагьриъ удручIвди, кафари терефназ вуйи рякъ» машинар гъягъру федералин рякъюн проект ва рякъ тикмиш апIувализ пулин дакьатар жара апIбан месэла гъитIибккнийи. Ширухан Гьяжимурадовдин гафариинди, проект уьмриз кечирмиш апIуз теклиф диври гизаф йисар ву. Мягьячгъалайиан тина гъагъ зигру машинар гизаф гъягъюра. Думу ляхни шагьрин гьавайин марццишназ, шагьрин рякьяриз чIуруди тясир апIура.
Шагьрарин гъирагъдиан гъягъру рякъярикан улхури, дугъу Дербент шагьрин тоннеликкан гъябгъюрайи рякъ лап ккуруб вуйиваликанра гъапну. «2020-пи йисан Урусатдин ва Азербайжандин арайиъ алверин кьадар 25% за гъабхьну, Ирандинна Урусатдин арайиъ алвер апIувалра артухъ шула. Гележегдиъ Пакистандихъди ва Индияйихъди вуйи аьла-кьйирра артухъ хьиди. Гъийин йигъаз Росавтодори рякъ Дербентдин гъирагъдиз адабгъбан проектдин документар гьязур дапIну ккудукIура. Юкьуб жерге машинар гъягъру рякъюн манзил 32 километр хьибди. Гьадму проектдин тереф уьбхювал ккун апIурача», – къайд гъапIну региондин министерствойин кIулиъ айири.
Гъанав
Федерацияйин Советдин заседаниейиъ Сергей Мели-ковди Дагъустандин бязи шагьрариъ гьамусра марцци штухъди тямин апIру гъурулушар адруваликан, хъа ккергънайи объектар йисариинди али йишвлан диришвди гъузрайиваликан ктибтну. Сергей Меликовди Октябрин инкьилабдин ччвурнахъ хъайи къанавдин 30 километр манзилнаъди турбйир ккерчуз пулин дакьатар ккун гъапIну. 1923-пи йисан тикмиш гъапIу гьаму къанав Дагъустандин шагьрар штухъди тямин апIурайи асас дакьат ву. Гьамус дидиз расвалин ляхнар лазим ву.
Гьаму месэлйир гьял апIували Каспий гьюлин ригъ алабхъру терефнаъ айи гъирагъдин марццишнан гьял къайдайиз хибди.
Федерацияйин Советдин заседаниейиъ вахтназ вуди Дагъустандин Правитель-ствойин председателин заместителин вазифйир тамам апIурайи Абумуслим Абумуслимовдира Октябрин инкьилабдин ччвурнахъ хъайи гъанавдин месэла гъитIибккну. Вице-премьери гъапиганси, гъанавдин асас метлеб – Къизилюрт, Къумтуркъала, Къарабудагъкент ва Гъяякент районарин хутIлариз тувру шид хувал, гьацира Мягьяч-гъалайин Кировский район штухъди тямин апIувал ву. Дугъу гъанавдиъ расвалин ляхнар гъахувалин чарасузваликан гъапну. ДапIну ккуни вари ляхнариз, 2021-пи йисандин кьиматариинди, 15-18 миллиард манат лазим ву.
Канализацияйин чиркин штар
Дагъустандиъ канализацияйиан гъафи чиркин шид марцц апIру дараматар тикмиш ва айидар рас апIбан месэлайин гьякьнаан РД-йин Правительствойин председателин сарпи заместитель Батыр Эмеевди мялумат тувну. Дугъу къайд гъапIганси, Дагъустандиъ айи, суткайин арайиъ канализацияйин 122 агъзур кубометр чиркин шид марцц апIру, 500 агъзур кас гьисабназ гъадагъну, ляхник кирчу гъурулушар, гъубшу аьсрин 70-пи йисарин аьхи-риъ тикмиш гъапIдар ву. Дурар лап йирси духьна. Гьамусяаьт Мягьячгъалайиъ ва Каспийск шагьрариъ 1,1 миллион кастIан артухъ агьалйир яшамиш шула. Каспий гьюлин шид гизафси чиркин апIурайидар гьаму шагьрар ву. Гъубшу аьсрин 80-пи йисарихъан мина Мягьячгъалайин ва Каспийскдин канализацияйин шид марцц апIру гъурулуш яркьу ва рас апIбан проект тартиб гъапIнийи. Думу проектдиинди суткайин арайиъ 350 агъзур кубометр кьалу шид марцц апIру коллектор улупнайи.
2006-пи йисандин «Ком-муналин инфраструктурайин дараматар къайдайиз хувал» ФЦП-йин кюмекниинди, 2002-2015-пи йисари Мягьячгъала-Каспийск шагьрарин чиркин шид марцц апIру гъурулушар рас апIури, 9,7 километр манзил ади тоннелин коллектор тикмиш гъапIнийи. 2016-пи йисхъан мина думу программайин дахилнаъди пулин дакьатар жара гъапIундар.
Батыр Эмеевди давам гъапIганси, гьамусяаьт Уру-сатдин тикилишчивалин министерствойихъди сатIиди улихьна йисари тикмиш дапIнайи ва 7 километр манзил айи коллектор хатIасузди ляхник кипбан месэла гьял апIура. Эгер гьаму ляхин кIулиз адабгъиш, гьюлин гъирагъ марцц апIуз мумкинвал хьибди.
АПК
Федерацияйин Советдиъ гъягъюрайи Дагъустандин Йигъарин дахилнаъди гъулан мяишатдин политикайин месэлйирра гьял гъапIну. Дурарин арайиъ тIумутIчивалин цирклин гъазанж гъюру бина за апIувалин, лихру йишвар артухъ апIбан ва кафари Дагъустандиъ жилар ишлетмиш ва тартиб апIбан месэлйир айи.
РД-йин гъулан мяишатдин министерствойиан хабар тувганси, думу месэлйир ихь региондиз важиблудар ву, дурар уьлкейин дережайиъди гьял апIували гележегдиъ федералин центрин кюмек шлувалик умуд кивуз гъитра.
С. Меликовдин ва В. Матвиенкойин гюрюш
Мартдин 3-пи йигъан вахтназди РД-йин Главайин вазифйир тамам апIурайи Сергей Меликовдин ва РФ-йин Федералин Собраниейин Федерацияйин Советдин пред-седатель Валентина Матвиенкойихъди гюрюш кIули гъубшну. Дурари Дагъустан Республикайин яшайишдинна экономикайин артмиш’валин месэлйир гьял гъапIну.
В. Матвиенкойи гюрюшдиъ туву мялуматариинди, Федерацияйин Советдиъ Дагъустан Республикайин йигъар гъягъбан натижйириз дилигну, региондин вари аьгьвалат фикриз гъадабгъру къарар кьабул апIиди ва думу месэлйир тамам апIуз хъюгъди.
ГъитIиркку месэлйир гьял апIбан кьяляхъ сенаторари «Дагъустан Республикайин яшайишдинна экономикайин артмиш’вализ гьюкуматдин кюмек тувбан гьякьнаан» Федерацияйин Советдин къарар кьабул гъапIну.
