Гъи вари Урусатдин ва республикайин образованиейин цирклин улихь хьайи асас меселйирикан саб – мектеб ккудубкIурайидар ЕГЭ-йихьна ужуди гьязур апIуб ву. Гьаму ляхин Дагъ.Огни шагьрин 3-пи нумрайин мектебдиъ фици тешкил дапIнаш аьгъю апIбан бадали, ич мухбир Умгьанат Cулеймановайи мектебдин директор Мелекниса Халибеговайихъди гаф-чIал гъапIну. Дурарин сюгьбат исихъ туврача. 

 

 

– Мелекниса Аьбдулкьадировна, ЕГЭ арайиз гъафихъан мина уьмуми образованиейин цирклиъ фицдар дигиш’валар духьна?

– Саб кIуруб, мектебариъ мялимдин улихь аьхю ва жавабдар месэлйир дийигъна. Урхбанна тербия тувбан гидишатдиъра аьхю дигиш’валар духьна. Гьамусяаьт уьлкейин кIулиъ айидари, улихьна йисарик лигну, образованиейин циркил артмиш апIбаз аьхю фикир тувра. Ццийин урхбан йисандин натижйири улупурайиганси, ич мектебдира ва Дагъ.Огни шагьриъ айи имбу мектебарира метлеблу ляхин кIули гъабхура. Гъийин аьгьвалатнаъ урхурайидарин аьгъюваларин дережа за апIбаъ мялимдин жавабдарвал аьхюб шула, гьаз гъапиш, гьаму йислан ккебгъну, эгер выпускникдихьан ЕГЭ тувуз дархьиш, думу аттестатдихъ мягьрум шула. Гьаци вуйиган, баяр-шубарира, улихьнаси дарди, заан жавабдарвал гьисс апIура. Жвуван ляхин намуслуди ва педагогикайин цIийи техно-логйир ишлетмиш апIури, баяр-шубариз билиг тувбаъ вари кьувватар сарф апIурайи мялимарра цIиб адарчуз.

 

– Даг.Огни шагьрин 3-пи нумрайин мектебдиъ швнур бай-шуру урхура ва швнур мялимди дурариз тербия тувра?

– Учухь 835 бай-шуру урхура: дурарикан ккергъбан классариъ – 351-ри, 5-9-пи классариъ – 401 бай-шуру ва 10-11-пи классариъ – 76-ри. Дурарин аьгъюваларин ерира харжиб дар. Гьаци, анжагъ «хьубариз» 88 касди урхура, «юкьубдиз» ва «хьубдиз» – 208 бай-шуру. Кьюрдун вазари уьмуми образованиейин мектебариъ урхурайидарин арайиъ жюрбежюр предметариан мектебдин, шагьрин ва республикайин дережайин олимпиад-йир кIули гъягъюру, ва учухь урхурайидари гьаммишан 1,2,3-пи йишвар гъадагъуру.
Медалистарикан улхуруш, 2018-пи йисан мектеб медалариз – 5-ри, 2019-пи йисан – 1-ри, 2020-2021-пи йисан 3 касди ккудубкIну. 2022-пи йисан 11-пи классдиъ урхурайи баяр-шубари 6-7 медаль гъадагъиди кIури, умуд кайич.
Мялимарин коллектив 72 касдикан ибарат вуйич, дурарикан 28 кас – заан категория ва 36 кас – 1-пи категория айи мялимар ву. Дурари тербия ва аьгъювалар туву варжариинди урхурайидарикан гъи жюрбежюр пишекрар духьна.

– Аьхиримжи йисари мялимарин ляхниз туврайи кьимат баяр-шубари ЕГЭ тувбан натижийирикан асиллу дубхьна. ЕГЭ-йихьна гьязур хьувалиан 3-пи нумрайин мектебдиъ урхурайи баяр-шубарин хъуркьувалар фицдар ву?

– Ав, гъи вари Урусатдин ва ихь республикайинра образованиейин улихь дийигънайи асас месэлйирикан саб – баяр- шубари ЕГЭ тувувал ву. ЕГЭ арайиз гъафи вахтари баяр-шубар дидихьна гьязур апIбаъ хайлин камивалар айи – мялимар цIийи программйирихъди таниш дайи, мектебариъ лазим вуйи пособйир, компьютерар, ЕГЭ-йихьна гьязур апIбан методикйир адайи. Ва гьадмуган вари мялимар, мектебарин кIулиъ айидар, образованиейин управленйирин вакилар думу месэлйириин сатIиди гъилихнийиш, натижйир хъана ужудар хьидийи… Хъа гъи аьгьвалат читинуб дар, баяр-шубари ужуб гьязурлугвал улупура. Гьаддихъди сабси узуз сабсан месэлайикан – мектебдин яшнакк ккуркьайиз вуйи бицIидарин образованиейикан – пуз ккундузуз. Мисалназ, Дагъ.Огни шагьриъ йигълан-йигъаз инсанарин кьадарра, гьаддихъди сабси агьалйирин бицIидарин багъа-риъ айи игьтияжра артухъ шула. Амма, гьяйифки, йишвар адрувализ лигну, мектебдин яшнакк ккуркьайиз вуйи аьхю кьадар бицIидар багъариз гъягъюрадар. Гъийин мектебдин программайихъди урхуз, багъдиз дурушу бицIириз читинди алабхъура. Дурар мектебдихьна гьязур апIбан ляхин дубхну ккунду, яна вахтназкьан мектебдиз гъягъбан дестйир тешкил дапIну ккунду, дархьиш ич мялимаризра, чпиз бицIидаризра дарсарин терефнаан читинди алабхъуру. Гьаму къайдайиинди му ляхнар тешкил дарапIиш, баяр-шубариз цIийи программа аьгъю апIуз, ЕГЭ-йин имтигьян тувузра читинди алабхъура.
Сабсана тереф чарасуз къайд апIуз ккундузуз: бязи абйир-бабар чпин бицIидари ЕГЭ тувбахьна жавабдарсузди янашмиш шула. Хъа мялимди зигурайи жафайихьна абйир-бабарин терефнаанра кюмек дархьиш, бицIири фици ЕГЭ тувиди?

— Дагъ.Огни шагьрин 3-пи нумрайин мектебдиз «табасаран мектеб» кIури шулу. Мектебдин тарихнакан ва гьаз ичв мектеб табасаранарин ликрихъ хъибтIнаш, ктибтуб ккун апIураза.

– Дугъриданра, ляхин уву гъаписи ву. 1966-пи йисари Дагъустандиъ жилар гъутIурччвиган, саспи гъулариъ айи хулар бегьемди гъадаргънийи. Дагълу гъулариъ дуланмиш шулайи инсанар фуж Дербент шагьриз, фуж Дагъ.Огнийиз ва гьаму шагьрарин багарихь хьайи бицIи гъулариз кючмиш гъахьнийи. Думу вахтна Огнийиъ «Совхоз Ильича» терефнаъ аьхю пай Табасаран, Агъул районариан вуйи хизанар яшамиш хьуз хъюгънийи, ва дурарин бицIидариз саб бицIи вахтнан арайиъ, 320 касдиз гьисабниинди, 3-пи нумрайи мектеб дивнийи. Ич яшлу мялимарин гафариинди, сабпи вахтари, бицIидар классариъ удруршруган, мектебдин тегьлиздиккра дарсар киври гъахьну. Думу вахтари, бицIидарин кьадар артухъ шули, мялимар йигъан 5 сменайиъ лихури гъахьну. 9-пи классариз багахь хьайи Сябнава, Зидьян-Казмаляр, Митагъи-Казмаляр, Билгьяди гъуларианра баяр-шубар гъюйи. Мялимариин ляхниъ аьхю гъагъ алди гъабхьну.

Мектебдин сарпи директор Аьбдуллаев Зейфулла Мягьямедкеримович вуйи, мектебдиккан сабпи ражари баяр-шубар 1969-пи йисан ккадаънийи. Учу гъира мектебдиъ яшлу мялимарихьна гьюрматра ва мектебдин аьдатарра уьрхюри ача.