Токиойиъ XXXII хьадан Олимпиада ккудубкIну. Думу, саб жерге маракьлу дюшюшар себеб вуди, аьдатнан даруб гъабхьнийи.
Тарихдиъ сабпи ражари вуди Олимпиада тамашичйир адарди, хъа медалар спортсменар чпи-чпик керхри, кIули гъубшну. Олимпиадайиъ 15 агъзур спортсменари иштирак гъахьну. Японияйи Олимпиадайин уйнамишариз 15 миллиард доллартIан артухъ пул харж гъапIну.

 

Цци, 2021-пи йисан кIули гъубшнушра, Олимпиадайиз гьязур дапIнайи вари шей’арик 2020-пи йис улупна, гьаз гъапиш думу сач кIули гъабхуз планламиш дапIнайиб вуйи. Коронавирусдин тIягъвни му гьядисайизра манигъвал гъапIну.

Вари халкьарин олимпийский комитетди тарихдиъ сабпи ражари вуди 1894-пи йисан Олимпийский конгрессди тасдикь гъапIу ва гьаддихъанмина дигиш’валар адарди ишлетмиш апIурайи олимпийский девизра дигиш гъапIну: «ВаритIан гьялакди, варитIан зади, варитIан гужалди – сатIиди!». Му гьядисара ковиддин тIягъвнихъди, гьамусяаьт ухьу кечирмиш апIурайи, вирусдин тясирнакк ккайи деврихъди аьлакьалу ву, фицики гъи, вирусдин хатIалувал айи вахтна, инсанари чпи сатIиди вуйивал гьисс апIуб чарасуз лазим ву.

Медалар кIуруш (5 агъзур комплектар) йирси духьнайи ва ишлетмиш’валин удучIвнайи электронный алатарикан гьязур гъапIну. Гьаму метлебназ Японияйин агьал-йири 79 тонн чпин хулариъ айи чIур духьнайи электронный алатар тувну. Дурарикан натижайиъ 30 кило гъизил, 4100 кило арс ва 2700 кило кемшир ктабгъну. Япон халкь жавабдар халкьси мялум ву. Чпи

н правительствойи хулариъ айи чIур дубхьнайи техника тувуб ккун гъапIубси, уьлкейин агьалйири саб гьяфтайин муддатнаъ гьаму ляхин кIулиз адабгъну.

Токиойиъ кIули гъубшу Олимпиадайин программайиъ спортдин юкьуб цIийи жюрйир айи: каратэ, скейтбординг, серфинг ва гъарзарик кучIвувал (скалолазание).

Японияйи Олимпиадайиз сабпи ражари вуди лап гьялакди, сяаьтдин арайиъ йирхьудварж километр гъябгъру, вагъун адабгъну. Дицдар вагъунар 2030-пи йисаз варишвариъ ишлетмиш’валиъ тIаъбанди ву.

Амма Олимпиада тамашичйир адарди кIули гъабхбан натижайиъ, Японияйиз 22 миллиард долларин зарар гъабхьну, гьадму гьисабнаан спортдин гьевескрар адарди кIули гъябгъбаан – 16 миллиард долларин, Олимпиада хъайисаз илдипбаан – 5,8 миллиард долларин.

Олимпиадайин натижйир йивури къайд дапIну ккундуки, Урусатдин спортсменари 71 медаль гъазанмиш гъапIну, гьадму гьисабнаан 20 гъизилин, 28 арсран ва 23 кемшрин. Медаларин уьмуми кьадарназ лигуруш, Урусатдин Федерацияйи Олимпиадайиъ шубубпи йишв гъибисну. Му, аьхиримжи шубуб олимпиадйирихь тевиган, ужуб натижа ву. Урусатдин спортсменари ухьу дугъриди гъалибвалихъна гъюрувал ва Урусатдин Федерация спортдиан улихь гъягъюрайи вари дюн’яйин уьлкйирин сиягьназ якьинди дахил шулайивал нубатнан ражну улупну.

Дагъустан Республикайин вакиларира Олимпиадайиъ лайикьлуди иштираквал гъапIну – 22 дагъустанлуйи Токиойиъ Урусатдин Федерацияйин, хъа гьацира 11 харижи уьлкйирин спортдин маракьар гъюрхну.

 

Натижайиъ дагъустандин спортсменари 7 медаль гъазанмиш гъапIну, гьадму гьисабнаан 3 гъизилин, 2 арсран, 2 кемшрин медалар.

Магьа думу игитарин ччвурар: кьюбпи ражари олимпийский чемпион гъахьи Аьбдулрашид Сядулаев, олимпийский чемпионар гъахьи Завур Угуев ва Альберт Батыргъазиев, арсран медалин сагьибар Муслим Гьяжимягьямедов ва Мягьямедгьябиб Кьадимягьямедов, кемшрин медалин сагьибар Гьяжимурад Рашидов ва Зенфира Мягьямедялиева.

Августдин 10-ди Олимпидайин игитар къаршуламиш апIуз «Мягьячгъала» аэропортдиз вахтназ вуди республикайин главайин вазифйир тамам апIурайи Сергей Меликов кIулиъ ади республикайин гьюкмин вакиларин делегация, хъа гьацира спортсменарин багахьлуйир, Олимпиадайин вахтна дурарихъан юкIв убгури гъахьи аьхю кьадар спортдин гьевескрар уч гъахьнийи.

Олимпийцйирихъди вуйи сюгьбатнаъ Сергей Меликовди чав, вари уьлкейихъди сатIиди Урусатдин командайихъан юкIв убгури, дурар иштирак гъахьи талитариз аьхю аьшкьниинди лигуваликан гъапну.

«Цци ухьу Олимпидайиз муганайизси дарди гъилигунхьа, фицики дидихьна гьязур шлу вахтна спортсменариз коронавирусдин тIягъвнихъди аьлакьалу вуди улихьна йисари адру читинвалар алахьну. Вушра, сабдизра дилигди, учуз мицдар сюгьюрлу йигъар багъиш апIбаз учвуз чухсагъул. Вари учву гъалибваларихъди мубарак апIури, ичв хъуркьувалариз заан кьимат туврача. Улихь дивнайи вазифа лайикьлуди тамам гъапIунчва! Баракаллагь!»

– гъапну спортсменариз республикайин кIулиъ айири.

С. Меликовди къайд гъапIганси, Урусатдин спортди, дугъривал, марццивал ва ачухъвал уьлчмйирси дидисну, чан важиблувал ва хъуркьувал ачухъди улупну. «Хъа ихь баяри Дагъустан ва спорт саб терефнаъ айивал – ватанпервервал, кьувват, рюгьлувал, хасият, жвуван уьлкейиз ва республикайиз гъалибвалар хувалихьна гьачIарккувал улупну. Сабсан ражну варидиз баракаллагь пуз ккундузуз – учу учв’инди дамагъ апIурача!» – гъапну Сергей Меликовди, спортсменариз олимпиадайиз путевка гъадабгъуз ва душваъ гъалиб хьуз мумкинвал туву спортдин кчIихбарин, боксдин ва фехтованиейин федерацйирин кIули айидариз жаради чухсагъул мялум апIури.

«Умудлу вуза, гележегдиъра, гьамусдихъантина вуйи талитариъра, ихь баяри Дагъустан лайикьлуди улупиди», – натижа гъивнийи дугъу.

«Сергей Алимовичди дюзди кIура, гъийин аьгьвалатназ хас вуйи читинвалар айи, амма спортсменари игитвалиинди аьх гъапIу лап гъагъи Олимпиада гъабхьну. Вари Дагъустандиз, мицдар кIубан жигьилар аьхю ва тербияламиш гъапIу абйир-бабариз кIваантIан чухсагъул пуз ккундузуз. Ихь командайиз лап гъагъи талитариъра варитIан читин месэлйир гьял апIуз аьгъювалиин дамагъ апIураза. Му пешкешар – чпин уьлкейихьна, халкьдихьна, абйир-бабарихьна айи ккунивалин, дурарихъан заан жавабдарвал гьисс апIбан аьхю зегьметнан натижа ву»,

– гъапну РФ-йин спортдин кчIихбарин Федерацияйин президент Михаил Мамиашвиллийи.

«Тарихдин гьаму адлу муддатнак узура пай кивувалиин, мициб гужли командайин пайдагъ гъабхувал узуз кьисмат хьувалиин дамагъ апIураза. Гъюру Олимпиадайиз ккимбуб шубуд йис ву – учхъан юкIв убгурайидарин умудар кIулиз адагъуз учкан асиллу вуйиб вари апIидича», – гъапну кьюбпи ражари олимпийский чемпион гъахьи Аьбдулрашид Сядулаевди ва чпихъ зегьмет зигурайи тренерариз, чпихъан юкIв убгурайи вари ватанагьлийириз, вари терефарихъан кюмек туврайи региондин кIулиъ айи Сергей Меликовдиз чухсагъул мялум гъапIну.

Сентябрин 11-пи йигъан Урусатдин Федерацияйин Президент Владимир Путинди Ватандин спорт артмиш апIбак аьхю пай кивувализ, спортдиъ заан хъуркьувалар гъадагъувализ, Токиойиъ кIули гъубшу XXXII Олимпиадайин талитариъ гъалибвал гъадабгъуз дапIнайи кьаст кIулиз адабгъувализ дилигну, «Урусатдин Федерацияйин гьюкуматдин наградйир тувбан гьякьнаан» Указдиин къул гъизигну.

Наградйир тувдарин арайиъ, сатIи вуйи милли командайин дахилнаъ лайикьлу натижа гъазанмиш апIбак аьхю пай киву Дагъустандин спортсменарра а. Олимпиадайин талитарин кьюб ражарин гъалибчи Аьбдулрашид Сядулаевдиз Гьюрматнан Орден тувну. Олимпиадайиъ гъизилин медалар гъадагъу Завур Угуевдиз ва Альберт Батыргъазиевдиз Дуствалин орденар тувну. Арсран медаларин сагьибар гъахьи Муслим Гьяжимягьямедовдиз ва Гьяжимурад Рашидовдиз «Ватандин улихь лишанлу хьувализ» 1-пи дережайин орденар тувну. «Ватандин улихь лишанлу хьувализ» 2-пи дережайин орден Олимпиадайин талитариъ кемшрин медаль гъадабгъу Зенфира Мягьямедялиевайиз тувну.