Аьхиримжи вахтна республикайиъ итIру сурсатарин кьиматар яваш дарди за шула. Гъийин аьгьвалатнаъ кьялан жюрейин тяминвал айи ва цIибди тяминди вуйи хизанариз лап читинди алабхъура. Эгер гьаму йисан сабпи гьацIаз масу туври гъахьи асас итIру сурсатарин кьиматар гьисабназ гъадагъиш, дурар ккудубшу йисан тялукь вахтнатIан хайлин за гъахьну. Хъа вазлин маважибар, пенсйир, пособйир дицикьан за шуладар. Саб гафниинди, кьиматар за хьувал аьхю хизан хъади шагьрариъ дуланмиш шулайи касариз чарасуз гьял дапIну ккуни, гъагъи месэлайиз илтIибкIна.
Гъи республикайин базрариъ айи аьгьвалатнакан узу Дербент шагьрин администрацияйин экономикайин ва инвестицйирин отделин начальник Сядуллагь Кудаевдихъди сюгьбат гъубхунза.
– Сядуллагь Мягьямедович, гъийин йигъан итIру сурсатарин кьиматар за хьувал фтикан асиллу ву?
– Кьиматар за хьувализ гизаф себебар а. Саб кIуруб, улихьди ухьуз гизаф колхозар, совхозар айи ва гьарсаб мяишатдиъ чан кьадар итIру сурсатар (никк, йимишар, дяхнар ва имбу мейвйир) гьясил апIури, инсанарин дуланжагъ ужуб вуйи. Вари итIру сурсатар кепкарихъ масу гъадагъуз шуйи.
Гъийин девриъ вари ихь уьлкейин жилар ва хусусият инсанарин хилиъ а. Ва ихь базариз гъюрайи итIру сурсатар швнур-сар касдин хиларигъян гъюра. Мисалназ, итIру сурсатар гьясил гъапIу касди, чахьна сабишв’инди гизаф сурсатар масу гъадагъру фунур алверчи гъафишра, дурар масу тувра. Хъа дугъу, чан кьадар пул иливну, итIру сурсатар базариин али алверчийихьна тувра, ва гьамци му сурсатар заан кьиматназ удучIвура.
Учу гьаммишан хусуси карханйирин ва жюрбежюр итIру сурсатар гьясил апIурайи касарин гюзчивал гъабхурача. Дербентдин администрацияйиъ му месэлйириз либгру комиссияра яратмиш дапIна. Гьар гьяфтайиъ шагьрин магазнариъ, базрариъ масу туврайи итIру сурсатарин гюзчивал гъабхури, дурар фуну кьиматназ масу тувраш, узуз мялуматар тувру. Кьиматар за гъахьиш, думу ляхнин тахсиркар агурча.
Инсанари гьаммишан масу гъадабгъурайиб йикк ву. Жара итIру сурсатаринси, йиккун кьиматарра йигълан-йигъаз за шула. Мисалназ, гъубшу йисан 280-340 манат вуйи йиккун кьимат цци 380-400 манат дубхьна. Мяишатари гьясил гъапIу йиккун саб килограмм 250 манатдилан гьисаб дапIну тувраш, гьадму йикк дилаварчи касари 370-400 манатдилан масу тувра, яна муштарйирихьна рубкьайиз, думу кьюб ражари багьа шула.
Арфанйирин, памадрарин, бадамжанарин, келемдин ва имбу бистнин мейвйирин кьиматар, дюзди кIуруш, дигиш духьнадар. Гьаз гъапиш, гъулан мяишатдин итIру сурсатар фукьан гизаф гьясил гъапIиш, дурарин кьиматра гьадмукьан исди хьибди. Дици хьували агьалйирин дуланажагъдиз анжагъ ужувлахъинди вуйи тясир апIиди.
Хъа имбу итIру сурсатарин кьиматар асас вуди аьхю магазнарин эйсйири дигиш апIура. Амма учу, дурарин зиин гюзчивал гъабхури, кьиматар дигиш хьуз гъитри адарча. Мисалназ, «Панорама», «Магнит» магазнариъ саспи итIру сурсатар заан кьиматариз ву. Дидин себебра – чпихьна гъюрайи итIру сурсатар дурари заан кьиматнаан масу гъадагъура.
– Урусатдин Федерацияйин вари регионарин арайиъ уьлин кьимат айиганси гъубзнайиб анжагъ ихь республика ву. Му ляхин фтикан асиллу ву?
– Ав, дугъриданра, уьлин кьимат ихь республикайиъ 8-йисандин арайиъ за гъабхьундайи. Саспи йишвариан, уьлин кьимат за дубхьна кIури, хабрар гъюра. Хъа гьелелиг Дербент шагьриъ, уьлин кьимат за дубхьна кIури, хабрар адар. Учу гьаммишан уьл убжру заводарин ва гьацдар жара тешкилатарин ляхнин зиин гюзчивал гъабхури шулуча. Амма рякъярин, хюйин кьиматар, уьл убжурайи касари ахьрайи харжар гьисабназ гъадагъиш, гъи уьл убжурайи заводдиз аьхю зарарар шула. Уьлин кьимат 20-25-30 манат ву, хъа уьл убжурайи заводарин кIули айи гъуллугъчйири дилин зина уьлин кьимат за дарапIуз йикьрар гъапIну.
