8-пи сентябрь, адлу шаир Расул Гьямзатович Гьямзатов бабкан гъахьи йигъ, Дагъустандиъ яркьуди къайд апIуру. Му йигъан «Лизи кьарнийирин Йигъ» ччвур тувнайи Вари халкьарин литературайин фестивалра ачмиш апIувал аьдатнаъ абхъна. Исихъ ихь бязи шаирари табасаран чIалназ таржума дапIнайи Расул Гьямзатовдин шиърар туврача.
Расул ГЬЯМЗАТОВ
Дустар уьрхяй!
Аьгъяди гъуз дуст-душманвалин кьимат,
ГъалатI шул, йиз дуст, дишла апIрур диван.
Белки, хъял ктубчIвур, улдубчIвси герен вахт –
Гьялак махьан хатур ккибтуз яв дустран.
Хъа мумкин ву дустру, учв духьну гьялак,
Хабарсузди увуз гиран ктапIуншул.
КIул`ин гъибиснуш тахсир кайивал чак,
Дугъаз гъалатI кIваин апIуз хай даршул.
Шулахьу, инсанар, кьаби ва йирси –
Артухъ гъягъбахъ ихь уьмрин йигъар-йисар,
Гъулай шулу айи дустар дургбан сир,
ЦIийи дустар гъагъидитIан дихъурдар.
Эгер вафалу гьяйвнин лик гьадабтIну,
ЛакI гъабхьнуш, яв гьяйвник микипан тахсир,
Му дюшюшдиъ тахсир рякъюнуб гъабхьну
Гьялак махьан хьуз жара гьяйвнин эйси.
Миннат вуйиз, аллагьисан, инсанар,
Нач мапIанай жарар уж`валну аргуз.
Жил`ин дустар думукьан гизаф алдар:
ГучI апIинай гьякьикьи дустар дургуз.
Узу жара къанунарихъ хъахънийза,
Зяифвал усалвал гьисаб апIури.
Уьмриъ гьадмукьан дустар гатIахьнийза,
ГатIахьнийзу гьадмукьандар дустари.
Дидхъан ужуб-харжиб гъябкъюнзуз гизаф.
Ахъу дюшюшдиъ дараскьал рякъяриъ,
Швумал гъахьнийза гъапIубдиин талаф,
Мюгьтаж гъахьнийза гъудургу дустарихъ.
Хъа гьамус улар хъайиз учвухъ вардихъ,
Саб фила-вуш узу ккунди гъахьидар,
Гъузнайидар узу хил алдадабгъди
Вая узлан хил алдабгъуз дархьидар!
Кьарнийир
Вахт-вахтарик гьаци вуйиси шулиз –
Ифдин женгариан дарфи эскрар
ИлтIикIнайиси лизи кьарнийириз,
Ругарик кивну адруси дурар.
Дурар гьадму вахтариан гьамусдиз
ТIирхура, ухьуз дихар апIури.
Гьаддиз дарин кми-кмиди ва пашманди
Ухьу лал хьувал, завуз лигури.
ТIибхури а дурнйирин цIар, эбгнайи,
ТIибхури а дифрягъ хябяхъ вахтна.
Белки, вушул думу узуз гъибтнайиб
Саб бицIи йишв, айиб гьадму цIарнаъ.
Сад йигъ гъибди – мучIу жангар рангаригъ
ТIирхидиза цIарнаъ кьарнийирин.
Завариан ничхриси дих апIури
Учвуз вардиз, гъуздариз жилиин.
Вахт-вахтарик гьаци вуйиси шулиз –
Ифдин женгариан дарфи эскрар
ИлтIикIнайиси лизи кьарнийириз,
Ругарик кивну адруси дурар.
* * *
Ялгъузди уьргъри шулзу му дюн`яйиъ,
Сар каскьана хьтарди багагь юкIв дипуз.
Йиз ккуни шаирар гьациб арайиъ
Гъюрзухьна сакитвалиъ гаф-чIал апIуз.
Хъа учву – гаф гьисабнаъ адрудари –
Наънан гъадабгъури шулучва кьувват,
Ичв ялгъузвал аьх апIуз дар юрдариъ,
Гъагъи дюшюшдиъ айи вахтна кьисмат?
Табасаран чIалназ илтIикIур
Эльмира Аьшурбегова
Йиз юрднаъ
Душваъ а ранг дубшнай гъатху аранар,
Душваъ гьарар гьяцIал ву, лап кIарчарси.
Душваъ дагълар ву девйирин йирфарси
Ва тюнт дагълу нирарин тик гъирагъар.
Душваъ, сюрийигъ гъярхьнай жанаврарси,
Ажугълу ву кьалу лепйир нирарин.
Душваъ урсра штар гъарзлан асланарси,
Булагъар ву халис улар жакьварин.
Душваъ рякъ дубшна гъарзарикан ягъли,
Нирси, гъябгъюрай дагъдиан удубчIвну.
Душваъ тепейихъан ккутIубччву мяъли,
ТIибхуру, инсанарилан ултIубччвну.
Гьюлихъ
Гьюлин лизи лепйир, узуз йипайчва,
Фуну чIалниинди улхури ачва?
Учву сес ипначва кIанакк гъарзарин,
Хиял апIин, йигъ ву гъулаъ базарин.
Аллагь гъавриъ шулдар, хъюгъган дагълуйир
АпIуз ягъчIвур чIалниинди чIат гьарйир.
Сад йигълан, даршиси гугрумар уьмриъ,
Явашди рахурачва, укIси арандиъ.
Хъа гагь-гагь ичв сесну апIуриз кIваин
Бабан ишал, кIулихъ дуснай чан балин.
Шул кьабижви варисдихъ ишурайиси,
Тюнт сели гьяйван битмиш апIурайси.
Гагь хъял кади, акуб вуди гагь гевюл,
Улхурва яв чIалниинди уву, гьюл.
Хъа йиз юкIв яв деринвализ ву ухшар,
Гъавриъ хьуб яв дигиш’валин читин дар.
Йиз юкIвра, йивури хъунти гъванарихъ,
Гъизмиш шули айиз, хъугъ, вахт-вахтарик.
Хъа кьяляхъна, илцифури, ис шули,
Шулдаринхъа гъирагъдиз мелз йивури?
Хъа чан сирар деринвализ адарин?
Саб ву, гьюл, ихь дердра, шадвалра, якьин.
Хъа узу кIурза хусуси дерднакан:
Харгнашра, мяна адар гьюл убхъбакан.
* * *
Гъит гьюл улхри, хъа уву дус ккебехъну,
Яв шадвал, дерд гъит увухь, гьюл улхруган.
Аьхю Данте, сес дибисну, хъебехъну,
Дусуй йишвну, ликарихъ гьюл рабхруган.
Гъирагъ хъабцIнашра, зат хътаршра адмийир,
Машат мапIан – гьюли йипри мяъли чан.
Ихь Пушкинра – чахь гъизилсиб мелз хьайир –
Ккебехъуйи, гьюли мяъли апIруган.
Табасаран чIалназ илтIикIур
Шагьвелед Шагьмарданов
ЦIадайин накьвар
Лизи кафнаригъ,
Гъуншйир, дахъну адучва мучIушнаъди,
Хулаз хътакунза лап ярхла йишвариан,
Багахь хьашра, хъуркьидарчву хулазди.
Гъулаъра думукьан имдар дустарра,
ЦIиб гъахьну тухум-тара гъулаъ му йиз…
Йиз аьхюну гъардшин йиз хтул шурура,
Кьабул гъапIдар, улихьна удучIвну йиз.
Фу гъабхьнийкIан увуз, гьамкьан шадуриз?
Йисарра гъягъюри а увлан шидси.
Лигава, мектеб ккудубкIу яв таяриз,
Гъуздидува гьарган хьубдиъ айирси.
Хъугъуз даршлубсиб аьламат гьугъубжвнийзуз,
Гьаму уьлкейиъ сар бендера адру,
Биясландин зурнайин сес гъеебхьунзуз,
Дугъан накьвдихъ, йивури айиб дустру.
Абусаматдин дафран, пак дустран дугъан,
Гъеерхьнийзуз сесер думу вахтнаси.
Гьийибгънийзуз хъанара, гъуншдин думуган,
Сумчриъ шадвал апIури айидарси.
Ваъ… мушваъ айидар сессуздар ву
Шлиз дих гъапIишра, гьай даркIрудар…
ЦIадайин накьвар, уьлке сес адру
Аьхиримжи хал майларин ву.
Аьхю шулаву, сяргьятар гьаци,
Накьварин гъванар учIукьна йисари.
Аьгъязуз увухьна хруб йиз фагьми
Гьаддинра вахт гъюр, вахтну чав кIур.
Сяътиъ йивура, рякъярира ихь
Аьхирки, мина жилгъара ккипди.
ЦIадайиндар мушваъ гизафдар уларихь
Хьтариз, илимдаршра жилин зиин.
Жигьил ва цIуху эскрар гъийихну
Жара йишвариъ мучIушин вуй кьисмат,
Исхак Биясланов, наан кивнаву,
Наан ава, йиз дуст, Гьяжи-Мягьяма?
Наан ачва, йиз гъийиху чвйир?
Сарун ухьу дяряркъруб аьгъязуз.
Ичв накьвар дихъурадарзуз, чвйир,
ЦIадайин накьваригъ гъядруб аьгъязуз.
Ярхла чюллериъ гъутIурккдичв юкIвар,
ГъийитIдичв хиларра душвариъ ярхла…
ЦIадайин накьвари гъапIнийи накьвар
Чипхьан адатIну, наан-вуш ярхла!
Хъа гьамус юрдариъ, аьхъюна-мани,
Ригъарикк, тIурфнарикк гьар йигъан
Авар шубари ваъ, хъа жарадари,
Шулу накьвар кюкйири балгури.
Табасаран чIалназ илтIибкIур
Гюлбика Уьмарова
Ватандикан
Гъавриъ шулдайза, гьамус аза духьну,
Герек дарзуз я таржумара дапIну,
Фтикан, чвлин завуъ тIибхурай рамагну
Пашманди, ишруси мяъли апIуруш.
Улихьди гьибгъуйзуз, дерд себеб адру
Ву кIажарин, тузраъ рякъюъ дахьнайи,
Багъри циркил дурарин хажалат ву,
Гьамус гъавриъ аза, улихьган дарур.
Аьгъдайзуз, хъа гьамус гъахьунза гъавриъ,
КIулин кушар лизи гъахьиган вари,
Гьаз, гъван, аьхю гъарзкан ктабхъури айи,
Гьарйир апIури, чIивибси ибшуруш.
Ярхлаъ айиган багъри юрдарихьан,
Кьисматну дарш, рякъю уву гьаиган,
Шадваликра дерд шулу, аза гъавриъ,
Мяъли кьутIкьлиб, гьисс акв адруб
Юрд багъри!
Бабан чIал
Бабкан гъахьунза дагълариъ, дерейиъ
Нир убсрайи, жабгъурайиси зарбди.
АпIури шуйи йиз шинтахъ мяълийир
Дадайи, багъри авар чIалниинди.
Дугъан гъубзну шул думу йигъ кIваинди,
Нивгъари уларра кьяши дапIнайган,
«Дада» кIуру гаф сабпи ражну узхьан,
Авар чIалниинди пузра гъабхьиган.
Саспиган адашди махъвар ктитуйзуз,
Жарадарикан гьич дерерхьдар узуз,
Уччву сюгьюрлу чIалниинди авар,
Игитари апIуй дурариъ гафар.
Шинтан мяълийирин чIалра ккундузуз,
Махъваринра, бицIи вахтна гъеерхьу.
Анжагъ ктибту юрдарикан сяргьятсуз,
Вари агьалйирра гъитуб дустар хьуз,
Ву чIал жара. Дидихъди дагълариан
Гъушнийза, аьхю Ватан аьгъю апIуз.
Думу чIал ву кьувватлуб ва дид’инди
БикIуйи, гафар апIуйи Ильичди.
КIваантIан, дагълу бай, вердиш гъахьунза,
Багъри чIалси думу гьисаб апIурза.
Табасаран чIалназ илтIикIур
Шюшеханум Керимова