Гъи, коронавирусдин тIягъвнихъди аьлакьалу вуди, саки гьарсар касдин уьмур дигиш дубхьна, амма гьарсаб идарайи, тешкилатди ва карханайи, гьадму гьисабнаан жямяаьтлугъ циркларин гъуллугъчйирира, чпин жавабдар ляхин дебккрадар. Узуз гъи социальный кюмек тувру идарайикан улхуз ккундузуз. Дурарин ляхин бедендин кьувват ккун апIруб даршра, гъагъиб ву, фицики дурар саки гьар йигъан саб йишвхьанра кюмек адру инсанарин гъайгъушнаъ а.
Гьарсар инсанди ухди-кьанди яшайишдин игьтияжар гьуркIру, жямяаьтлугъ цирклиан кюмек тувру гъуллугънан идарйириз рякъ абгуру. Табасаран райондин агьалйирин социальный цирклиан кюмек тувру управлениейин кIулиъ айи Элина Байрамовайи ич сюгьбатнаъ чпихьна илтIикIу гьарсар ватандашдиз фициб кюмек рубкьуруш, гьюкуматдин терефнаан фицдар цIийи льготйир тувраш, дурар гъадагъбан бадали, гьапIну ккундуш, ктибтнийи.
«Ич идарайи гизаф бицIидар айи хизанариз пособйир, педагогвалин, медицинайин, культурайин идарйириъ лихурайидариз, инвалидариз, зегьметнан ветеранариз, дюз дарди илибтIу тахсир алдабгъу касариз, Чернобылиъ гъахьидариз ва гизаф бицIидар айи хизанариз льготйир тувбан ляхин гъабхура. Гьацира цIибдитIан гъазанж гъюри адру ва касиб хизанарин вакиларихъди дурариз ляхин абгбан гьякьнаан, кюмекнан хусуси мяишат арайиз хпан, хулаз лазим вуйи шей’арин ва итIру сурсатарин кюмек тувбан гьякьнаан социальный контрактар йитIурача. Мидланра гъайри, студентарихьан, чпин стипендия артухъ апIбан бадали, учхьан 4 жюрейин справкйир гъадагъуз шулу: студент йитим вуш вая варисвализ гъадагънаш, абйир-бабари пособйир гъадагъураш, абйир-бабариз пенсияйиин социальный жюрейин аьлава пул иливнаш ва студентдиз аба вая баб амдарш», – къайд апIура Элина Байрамовайи.
Дугъан гафариинди, мисалназ, касибвал кайи хизанариз кюмекнан хусуси мяишат абццуз кюмек вуди ЦСЗН-ди 100 агъзур манат жара апIура. Ариш-веришдихъ апIбахъ хъюгъюз ният айидариз вая думу артмиш апIуз ккунидариз кюмек вуди 250 агъзур манат тувру. Думу пул касиб хизанарин аьгьвалат дигиш апIуз, уьмрин гъагъи аьгьвалатнаан удучIвуз туврайиб ву, ва думу гьюкуматди кьяляхъ гъадабгъурадар.
«ЛПХ абццуз вая бизнесдиз кюмек вуди ич идарайиан пул гъадабгъуз контракт гъибикIу хизанарин ляхин сад йисан гюзчиваликкна гъадабгъурача. Яна учу туву пуликан хизандиз кюмек гъабхьнуш, мониторинг гъабхурача. Аьхиримжи вахтна гизафси суалар арайиз дуфнайи, 3 йислан 7 йис’ина яш айи бицIидариз туврайи пособйирин месэлайиканра пуз ккундузуз. Гъубшу йисан думу пул 3 йислан 7 йис’ина яшарин бицIидар айи вари хизанари гъадабгънийи. ЦIийи къанундиинди, гьаму йисхъанмина думу пособйир тувбаъ дигиш’валар тIаъну. Саб гафниинди, думу пособие хизандиз гъюрайи гъазанжар гьисабназ гъадагънутIан туврадар. Саб терефнахъанра пул гъюри адру хизанаризра думу пособие туври имдар. Къанундиъ тазади тIау дигиш’валариинди, саб жюрейин себеб адарди дилихрайи абйир-бабарин бицIидариз пособие тувудар. БицIидарин пособйирихъ абйир-бабари хизан уьбхруб дар. Пособие гъадабгъбан бадали, абйир-бабарикан санур лихуради ккунду», – кIура Элина Байрамовайи.
Йиз сюгьбатчийин гафариинди, Табасаран райондиъ ЛПХ-йиз кюмек апIру программйириан 35 контракт гьязур дапIна, 20-сан хизандин аьрзйир тартиб апIура.
«Инсанариз, учу закур думу пул чпихьан кьяляхъ гъадабгъуру кIури, гучI ка. Ваъ, пул кьяляхъ гъадабгъудар. Амма, учу, хизанари думу пул фици харж апIураш, дидин гьякьнаан республикайин зегьметнан министерствойиз жаваб туврача. Гьадушв’ан узу ич улихь хизанари ЛПХ-йир арццбан ляхин гюзчиваликк гъибтбан месэла дивна. Саб-кьюб хизандиз думу кюмек тувунча. Гьамус инсанар гъюз хъюгъну. Думу кюмек мяишат артмиш апIуз туврайиб ву. Мисалназ, саб вая кьюб хюни аш, сабсана масу гъадабгъуз вая пеэрин ферма ккебгъуз шулу. Думу пуликан анжагъ 5%-тIан жибдин харжариз улупнадар. Имбунуб артмиш’вализ ишлетмиш дапIну ккунду», – гъавриъ тIаъра Элина Байрамовайи.
Табасаран райондиъ уьмрин гъагъи аьгьвалатнаъ айи хизанар хайлин а. Гьяйифки, райондиз ЛПХ-йин мяишат ккебгъуз ккунидариз анжагъ 30 лимиттIан жара гъапIундар.
«Ич идарайиъ 28 вакил лихура. Маважиб аьхюб дар, хъа ляхин гизаф а, думу гъагъибра ву. Амма, читинвалариз дилигди, гьарсар вакил ляхнихьна жавабдарвалиинди янашмиш шула. Дурари зигурайи зегьметназ лигну, гъи райондиъ гьюкуматди улупнайи сабкьан программайиан кьяляхъ гъузрадарча. Гъи гьюкуматди, цIи-цIибди вушра, хизанариз кюмек тувуз хъюгъра. Инсанариз сабур ва сагъ’вал ккун апIураза. Багахь гележегдиъ ихь гьюкуматди, гизаф бицIидар айи ва касибвал кайи хизанарилан гъайри, ялгъузди веледар уьрхюрайи бабариз, инвалид бицIидар айидариз аьлава пособйир хъана артухъ жара апIур кIури, миж кайиз», – къайд гъапнийи Элина Байрамовайи.
Аьхириъ сабсанубдикан дарпиди гъитуз шуладарзухьан: касиб хизанариан вуйи жигьилариз диплом аш, амма дурарихьан ляхниъ дийигъуз шуладарш, райондин УСЗН-диз илтIикIуз шулу. Идарайиъ дурарихъди йикьрар йибтIуру ва саб вазлиъ 10717 манат пул тувру. Элина Байрамовайин гафариинди, эгер йикьрар гъийитIу кас 9 вазлин арайиъ зегьметнан йикьрар йитIну ляхниъ дийигъиш, дугъаз гъадабгъурайи маважибдихъди сабси 3 вазлин арайиъ УСЗН-дианра 10717 манат пул тувди. Гъийин йигъаз Табасаран райондиъ УСЗН-диъ йикьрар гъийитIу 50-тIан артухъ жигьиларикан 14 кас жюрбежюр ляхнариъ дийигъну.
