Дюн’яйиъ 3-пи декабриъ инвалидарин Йигъ къайд апIури, саки 30 йис шула. Думу йигъ машкварси гьисаб апIури шулдархьа, бедендик шикаствал кайи инсанариз ухьу чпин багахь хьайивал ва гьаммишан дурарин гъайгъушнаъ айивал улупурахьа. Аьхиримжи йисари Урусатдин зегьметнан ва яшайи-шдин артмиш’валин министерствойи, бизнесдиин машгъул вуйи хайлин алверчи касари бедендик шикаствал кайи инсанариз фикир тувбан серенжемар тешкил апIура, гьюкуматдин терефнаанра инвалидариз шартIар яратмиш апIуз хъюгъна.

 

Улихьнаси узу Дербент шагьрин инвалид бицIидариз вуйи 7-пи нумрайин интернат-мектебдин директор Лале Мамедовайихъди гюрюшмиш гъахьунза ва дугъахъди му мектебдикан, душваъ урхурайи инвалид бицIидарикан сюгьбат гъубхунза.

– Лале Ниязовна, уву регьбервал туврайи интернат-мектебдикан ва душваъ урхурайи бицIидарин уьмрикан жикъиди ктибтуб ккун апIураза.

– Дербент шагьриъ айи 7-пи нумрайин инвалидариз вуйи интернат-мектебдин директорди лихури, 7 йис вуйиз. Саспиган узхьан гьерхдариз, узу малайикар урхурайи мектебдин директор вуза, кIури шулза. Гьаз гъапиш, бедендик шикаствал кайи инсан, мусурмнари кIурайиганси, Аллагьдин вали ва малайик кас ву.
Узу мектебдиъ лихуз хъюгъю сабпи йисари ляхин апIуз гизаф читинди гъабхьунзуз. АпIурайи ляхнихъди аьла-кьалуди ваъ, хъа думу бицIидар ря-къюри ва дурарин язухъди, улар гьаммишан нивгъари ацIну гъахьнийиз. Сад йигъан ич мектебдиъ марцц апIбан ляхнар кIули гъахру яшлу дишагьлийи, йиз багахь деъну, гьамциб насигьят тувунзуз: «Уву гьамусдихъантина мушваъ ляхин дапIну ккунду, ва яв уларин нивгъар бицIидариз муулупан. Дурар ухьуз лигурайидар ву. Ухьу, дурарик гьевес капIну, дурариз уьмрик умуд кивуз мумкинвал тувну ккунду».
Гьаму гафар йиз кIваъ ирчну, узу ляхин апIуз хъюгъюнза.

Мушваъ урхурайи бицIидар жюрбежюр иццрушнар кайидар ву: ДЦП-йин уьзур, Даундин синдром, фикрин кьитвал айидар гизаф ву, гафар апIуз даршлудар ва гьацира кур бицIидарра а. Гъийин йигъаз мектебдиъ урхурайи инвалид бицIидарин кьадар 176 ву. Дурарикан 70 – фикрин кьитвал, 71 – дерин фикрин кьитвал айидар ва гьацира аьхю пай ДЦП-йин, хъа имбудар – Даундин синдром иццрушин кайидар вуйич. Му 176 инвалид бицIидарикан 36 бицIир гьаммишан ич интернатдиъ дуланмиш шула, фицики мицдар бицIидар айи гизаф пай хизанар яша-йишдин гьякьнаан читинвал кайидар ву. Кудухнайи уьзрар кайи бицIир айи хулаъ вари жюрейин шартIар ади ккунду. Гьацдар читинвалариз лигну, учу думу бицIидар ич ихтиярназ гъадагъунча. Сасдар абйир-бабар чпин бицIидариз лигуз учухьна гъюри шулу, хъа саспидар минди илтIикIурикьан шулдар. Хъа учу, думу бицIидариз учхьан шулу кюмек апIури, абйир-бабар гъюбаз ккилилигди, дурарин метлебар удукьруси тамам апIури шулча.

– Гьелбетда, мициб мектебдиъ лихурайи ва бицIидариз тербия туврайи мялимар ужудар пишекрар духьну ккунду.

– Мектебдиъ 60 мялим лихура, ва дурарикан 20 тербиячйир ву. Ав, дугъриданра, ич мектебдиъ лихурайи вари мялимар ужуб тажруба айидар ву, сар-сарин гъавриъ ади, ужуб, албагу коллектив вуйич. Дурар бицIидаризра абйир-бабаритIан ужуди лигуру, гьаммишан дурарин гъайгъушнаъ шулу.
2016-пи ва 2017-пи йисари учухь тербия гъадабгъу инвалид бицIидари, Урусатдин хусуси вуйи олимпиадайиъ иштирак духьну, пешкешнан йишв гъадабгъну. 2017-пи йисан ич интернет-мектеб, варитIан ужуб интернат-мектеб ву кIури, Санкт-Петербург шагьриъ гьисабназ гъадабгъну, ва гьацира учу ляхин апIурайи программайиз ужуб кьимат тувну, сабпи дережайин дипломдихъди ва медалихъди лишанлу гъапIну.
Магьа гьамцдар хъуркьуваларра ачуз. Узу гьаммишан йиз коллективдихъди, инвалид бицIидариз гъулай вуйи программйир агури, цIийидар дюзмиш апIури шулча.

– Ичв интернат-мектебдиз кюмек апIурайи касар, фондар айин?

– Гъи ухьуз хил бисру, кIваъ рягьимлувал айи касар ва фондар гизаф а. Сарпирди гьаммишан учухъди аьлакьа айи алверчи касси Айваз Рамазанов улупуз шулу, Дербент шагьриъ айи «Марцци юкIв» фондну, коньякар гьясил апIру заводин директор Павел Мишиевди, чяхрар гьясил апIру заводдин директор Мягьямед Сядуллаевди, Государствойин Думайин депутат Мурад Гьяжиевди, Дербент шагьрин депутатар Нариман Мусаевди, Полад Наметуллаевди, Султан Гьямзатовди, Халкьдин Собранияйин депутат Валиюллагь Фаталиевди, Дербент райондин дишагьлийирин советдин председатель Айна Сеидовайи, Дагъустан образованиейин ва культурайин академияйин ректор Гьясан Мирзоевди, «Шагьристан» ресторандин директор Айна Рягьимовайи, «Киргу» алвер апIру хулу, хусуси предпринимателар вуйи Эльмира Мирзабеговайи, Василя Гьясановайи, Марат Аслановди кюмек апIури шулучуз.

Дербент шагьрин глава Рустамбег Пирмягьямедовди бицIидариз апIу-райи рягьимлувалин кюмек жаради къайд дапIну ккунду.
Думу гьар вазлиъ ич интернат-мектебдиъ урхурайи инвалид бицIидар бабкан гъахьи йигъари, пешкешарра хьади, дурар мубарак апIуз гъюру, ва гьацира дурарин метлебар фицдар вуш гьерхну, дурарра тамам апIуру.

Мамедова Лале Ниязовна 27 йисандин мялимвалин тажруба айи кас ву. 2015-пи йисхъамина дугъу Дербентдин 7-пи нумрайин интернат-мектебдин директорди ляхин апIура. Думу касдиз Урусатдин Федерацияйин образованиейин министерствойин терефнаан гьюрматнан грамота ва кьиматлу пешкеш тувну. Лале Мамедовайиз гьацира Дербент шагьрин администрацияйин, Дербент шагьрин образованиейин управлениейин терефнаанра туву хайлин гьюрматнан грамотйир а.

Лале Мамедовайиз ва дугъахъди сабси ляхин апIурайи 7-пи нумрайин интернат-мектебдиъ коллективдиз ухьу аьхю чухсагъул дупну ккунду. Гъит учвуз хъана аьхю хъуркьувалар ишри, аьхю юкIвар айи гьюрматлу касар.