Дугъан ляхин элгьетар-машкврар, отпускар айиб дар. Духтрин кюмек ккунди айи инсанар дурарин хулаъ вая икриъ адарди, телефондиин алдарди шулдар. Маш ачухъди, сариканра бизар дарди кюмек апIувал – дугъан уьмрин къанун ву. Думу кас айи йишваъ анжагъ ужувлан гаф, мясляаьт ва сикинвал шулу. Учвси, инсандин гъадри кайи ва гъавриъ айи, саламат, иццурайирихьна дерин гьюрматниинди янашмиш шлу кас агуб читин ву. Белки, думу вардиз ккуни духтир вуйивалин сирра гьаддиъ ашул. Ухьу Дербентдиъ яшамиш шулайи ихь ватанагьли, кIван иццрушнарин духтир Гьяжибег Кюребеговдикан (шиклиъ) улхурахьа.

 

 

Гьяжибег Гъадирбегович Кюребегов 1951-пи йисан Заан Яракк аьхю хизандиъ (дурар 4 гъардаш ва 6 чи ву) бабкан гъахьну. 1976-пи йисан Дагъгосмединститут ккудубкIну, дугъу Дербентдиъ участокдин терапевтди ляхин апIуз хъюгъну. 26 йисан поликлиникайиъ, хъасин тамам 20 йисан Дербентдин ЦГБ-йин кардиологияйин отделениейиъ ординатор вуди гъизигу баркаллу зегьмет кьяляхъ гъубзна. Гьамусяаьт Гьяжибег Гъадирбегович Дербентдин 3-пи нумрайин поликлиникайиъ кардиологди лихура.
Жилирин дярякърайи хлинццар ва хъуркьувалин далу дугъан хпир ву, кIури шулу. Хулан ва аьхю хизандин манишин ва сикинвал уьрхюри, ихь духтрин натижалу ляхниз кьувват туврайир дугъан уьмрин юлдаш Умижат Агъаэкперовна ву. Гъи дурарин шубур балин ва шубур шуран чпин кюлфетар а, ва ккуни худларина кьюр гудли аба-йинна бабан шадвал ва разивал артухъ апIура.

Гьяжибег Гъадирбеговичдин пише дугъан шубур худли кадабгъна: Эльбрусди И.М.Сеченовдин ччвурнахъ хъайи Москвайин медуниверситетдин ккудубкIру курснаъ, Зульфияйи Тамбовдин мединститутдин ккудубкIру курснаъ урхура, хъа Робертди, Саратовдин медколледж ккудубкIну, гьадму шагьриъ мединститутдиъ урхуб давам апIура.

– Гьяжибег Гъадирбегович, духтирвалин ляхин фици ктабгъуб вуяв?

– Йиз жигьил вахтна гъулариъ духтрар адайи. КетIерццнайидар гизаф рякъруган, ич дадара иццури шлуган, дурариз кюмек апIуз, духтирвал ктабгънийза.

– Дагъустандин медуниверситетдин (уву урхурайи вахтарин институтдин) цци 90 йис тамам шула. Душваъ урхурайи вахтар фици кIваин илмияв?

– Узу урхурайи вахтари Дагъустандин медицинайин институтдиъ гизаф дерин аьгъювалар айи профессорари дарсар киврайи, Урусатдин жара вузариан лихуз гьаънайи машгьур аьлимар айи. Думуган Дагъустандин мединститут Урусатдин медицинайин вузарин арайиъ варитIан ужударстар 4-5 вуздик кабхърайи. Думу вахтна урхурайидарра аьгъювалар гъадагъуз гизаф чалишмиш шуйи, гьарсаб кьимат студентарин чпин аьхю зегьметниинди гъазанмиш апIурайиб вуйи.

– Дурхну ккудубкIну, уву ляхин апIуз хъюгъю вахтарин ва гъийин медицина тевиш, фициб фаркь’вал а?

– Узу ляхин апIуз хъюгъю вахтари иццурайирин гьял ахтармиш апIру алатар, авадлугъар адайи. Вари ляхин духтриин алийи. Гьамус гьар жюрейин авадлугъар айивали, инсандин гьарсаб гьендем фу гьялнаъ аш, клеткйирин дережайиина гъяйизкьан лигуз мумкинвал тувра. Гъийин девриъ медицинайин пишекрарин аьгъюваларин дережара за дубхьна. Фици гъапиш, илим улихьна гъябгъюра, ужудар аьлимарин ахтармишар арайиз удучIвура, саб йишваъ айи хъуркьувалин натижйир имбу йишваризра рагъура.
Улихьган гъулариан аьзарлуйир ярхлади ерлешмиш духьнайи больниц-йириз хуб алабхъуйиш, гьамус гъулариъ фельдшервалин, акушервалин пунктар а, районарин больницйир ужудар пишекрарихъди ва авадлугъарихъди тямин дапIна. Гьар хьуд йисак, дипломдин кьяляхъ вуйи образование кIури, духтрарин аьгъюваларин дережа за апIру курсар гъахури шулу. Ляхин дебккуз гъидритри, йишв’ина центральный вузариан лекцйир урхуз гъюру вахтарра шулу.
Улихьна вахтари духтрарин бригад-йир районариз, гъулариз гъягъюри шуйча; инвалидариз, ахниъ айидариз кюмек туври, теклиф апIури, райондиъ сагъ апIуз мумкинвал адру гъагъи аьзарлуйир гъядягъюри, шагьрарин хусуси жюрейиинди кюмек апIру йи-швариз гьаъри гъахьунча. Думуган гъиси гьарсаб уьзур сагъ апIру пишекар духтрар цIибтIан адайи. Гьамус бедендин гьарсаб пайнан духтрар а. Диагноз дивуз рягьятди ву. Медицинайин ухди хъубкьру кюмекнан бригадйирра кмиди жюрбежюрдар духьна. Мисалназ, гъургдариз кюмек туврудар, юкIв иццурайидариз кюмек апIрудар, хатIа-балайикк ккахъдариз кюмек туврудар. Больницйирин гьар отделениейин цирклиъ хусуси жюрейин пишекар духтрар а. Улихьган, мисалназ, хирургия ва травматология сатIиди шуйи, гьамус дурар швнуб-саб цирклиз пай духьна. Жара отделенйириъра гьаци ву. Гьамус аьзарлуйириз чпиз лигуз гъулай дубхьна.

– ЮкIв иццурайивалин лап ря-къюри шлу лишнар фицдар ву?

– КIвалан жварар йивуру, ил гьудрубкIри, юкIв гьялак шули хьуз мумкин ву; машнан рангар ккадатIну, кIвантIар укIуди шулу; дахънайи вахтна уьгьйир гъюри ва уьгьдин дармнарикан кюмек даршули, ухди эргри, зяифди, юкIв либхбан тягьяр, давление гьюдюхюри шулу. Читин шлуган, ликар аьргъюб мумкин ву. Амма думу лишнар а кIури, жвуву жвуваз диагнозра дивну ккундар. Кудухнайи саспи лишнар жара иццрушнариндар вудира хьуз мумкин ву: невралгияйин, гриппдин, остеохондроздин, фун иццрувалин…

– ЮкIв уьбхбан бадали гьапIну ккунду?

– Арагъи убхъували, папрус зигували, кьадартIан артухъ ипIури хьували кIван уьзур гъати апIуру. Ягълу кайибдин, кьялчIвуб-учIвруб-ургрубдин кьадар дапIну, кIваз мянфяаьтлу вуйиб ипIури ккунду.
Деъну апIру ляхнар кIваз гъулайдар дар. Инсан лицури, ришвури, зарядка апIури, лазим вуйи кьадар гьяракатнаъ духьну ккунду. Эргури, бегьемди рягьятвал гъадабгъну, юкIв гъалаб кипрубдихьан уьбхюри ккунду. Гъалаб кади хьували, стрессди кIван сагъ’вализ зарар тувру. Эндокринный ва жара иццрушнарира, экологияйира кIваз тясир апIуру. Эгер хизандиъ улихьган юкIв иццури гъахьидар аш, кIван гьякьнаан фицибкIа дерди аш, духтрихьна вахтниинди илтIикIну, кардиограмма, кIван УЗИ дапIну, ифи либхбан гьял ахтармиш дапIну ккунду.
Иццрушин фукьан ухди сагъ апIуз хъюгъиш, гьадмукьан ухди ужу шулу. Вахтниинди лазим вуйи хъайивал апIували сагъ’вал ва уьмур уьрхюру. Са-сабган уьмур хъапIбан жюре гьюдюхювалира иццрушин улдубчIвуз мумкинвал тувру.

– Гьюрматлу Гьяжибег Гъадирбегович, увуз ихь газатдин ва уву сагъ апIурайи инсанарин терефнаан аьхю чухсагъул кIурача! Гъит инсанарин уьмрар уьрхбаз бахш дапIнайи яв уьмур сагъуб ва ярхиб ибшри!