Инсаниятдин тарихнаъ мяналувал дудрубгру гьядисйир гизаф а. Ватандин Аьхю дявдиъ ихь халкьди улупу игитвал гьаргандиз насларин кIваъ гъубзди. Ватан уьбхюри ихь ватанагьлийири улупу игитвалар гъийин жигьил наслариз ужудар дарсар ву.
Гъийин Каспийск шагьур дявдин йисари Двигательстрой кIуру поселок вуди гъабхьну. 1941-пи йисан июндин 22-пи йигъан лисхъан сяаьт шубубдиъ 182-пи нумрайин заводдин улихь хьайи майдандиин митинг кIули гъубшнийи. Душваъ удучIвну гъулху заводдин директор В.И. Алферовди завод йишвнура, йигънура сменйириинди дилибхну ккуниваликан, фронтдиз яракь гьясил апIуз хъюгъруваликан гъапнийи. Гьадму йигъан 50-тIан артухъ ватандашар чпин хушниинди военкоматдиз гъушнийи.
1942-пи йисан хьадну фашистар Кавказдиз хъуркьиган, Двигательстройдин 346 агьали чпин хушниинди военкоматдиз гъафнийи. Хъа поселокдиъ гъузу инсанари вари чпин кьувватар душмниин гъалибвал гъадабгъбаз туврайи. Инсанар заводдиан гьяфтйириинди хулаз гъюрадайи. Цехарин айитI рягьятвал гъадабгъру йишвар тешкил гъапIнийи. Гизафдар 12 сяаьтна лихури имиди, тмунуб пайну цехдиъ рягьятвал гъадабгъну, хъана станокдихъ лихуз хъюгъюйи. Чан дявдиъ йивну гъакIи балин кьисас алдабгъури, слесарь Н.Озолинди йицIбариинди станокар гьюдюхру фрезерный головкйир гьязур гъапIнийи.
Гьюлин гъирагъдихьан ярхла дарди гьюлиъ ерлешмиш дубхьнайи цехдиъ торпедйир ахтармиш апIури гъахьну. Ерли агьалйири думу цехдиз «Тамара» кIуру ччвур тувнийи. Думу цехдин дарамат гьамус шагьрин ядигар ву.
Ватандин Аьхю дявдин йисари Двигательстройдиъ фронтдиз кюмек тувру фонд тешкил гъапIнийи. Поселокдин агьалйири фронтдиз 14 агъзуртIан артухъ жюрбежюр мани палтар хътаури гъахьну.
1942-пи йисан кьюрдну Двигательстройдиъ 2 госпиталь ерлемиш гъапIнийи. Госпиталин вари гъуллугъчйири зийнар духьнайи гьарсар эскриз кIваантIан гьюрмат апIури гъахьну. Дявдин йисари думу госпиталариъ 27 агъзуртIан артухъ инсан сагъ гъапIну.
Поселокдиан вари 1642 кас дявдиз гъушну, дурарикан анжагъ 349 кастIан кьяляхъ гъафундар.
Душмандиин гъалибвал гъадабгъбак Двигательстройдин гьарсар агьалийи чан лайикьлу пай кивну. 1946-пи йисан поселокдин 200 зегьметкешдиз «Кавказ уьбхбаз» лигну медалар тувнийи.
Цци, 15-пи ноябриъ Урусатдин Федерацияйин Президент В.Путинди «Зегьметнан дирбаш’вал улупу шагьур» Урусатдин Федерацияйин гьюрматлу ччвур тувбан гьякьнаан» Указдиин къул гъизигну. Указдиъ улупнайи шагьрарин арайиъ Дагъустандин Каспийск шагьурра а.
Каспийск шагьриз гьюрматлу ччвур 1941-1945-пи йисари Ватандин Аьхю дявдиъ, промышленностдин кархан-йириъ, дявдиз ва ватандашариз лазим вуйи сурсат тямин апIури, зегьмет зигбаъ игитвал улупури, жандилан хил алдабгъну лихбаз, Гъалибвал гъадабгъбак шагьрин агьалйири лайикьлу пай кивбаз тувуб ву.
