Январин 12-диъ ихь уьлкейиъ прокуратурайин Йигъ къайд гъапIну.

 

 

Гъи думу жавабдар гъуллугънаъ ихь ватанагьлийирра цIиб адар, гьадму гьисабнаан дишагьлийирра. Ухьуз варидариз мялум вуйиганси, Табасаран райондиан Дагъустан Республикайин Прокуратурайиъ гъилиху сарпи полковник дишагьли Тамара Айдемирова ву.
Му касди прокуратурайин цирклиъ хайлин йисари ляхин гъапIну. Пенсияйиз удучIвну йицIикьюд йис вушра, дугъаз гъира прокуратурайиъ шулайи жюрбежюр сернжемариз теклифар апIури ими. Думу чахьна илтIикIу фунур агьалийинра гъуллугъ тамам апIуз чалишмиш шулу. Республикайин вари районариъ айи прокуратурйирин гъуллугъчйири, сесер тувну, гъубшу 2022-пи йисан 5-пи декабриъ Тамара Айдемирова Дугъустан Республикайин Прокуратурайин органарин ветеранарин Советдин председателдира ктагъну.
Тамара Айдемирова пишекарвалин машкврихъди тебрик апIури, улихьнаси узура дугъахъди гюрюшмиш гъахьунза.

– Тамара Гьясанбеговна, ихь сюгьбатнан кIулиъ уву мициб заан дережайин гъуллугъназ фици гъафнуш ктибтуб ккун апIураза.

– Узу 1953-пи йисан Табасаран райондин Хючна гъулаъ бабкан гъахьунзу. Хъа йиз адаш Айдемиров Гьясанбег Айдемирович ва дада Айдемирова Жерият Аьлимерденовна АхьитI гъул’ан вуйи. Адаш Табасаран райондин жюрбежюр жавабдар гъуллугъариъ лихури гъахьнийи, гьаддиз думу ич дадайихъди Хючна гъулаз удучIвну гъафнийи. Учу юкьур чи ва сар чве вуча. Хьуридра Хючна гъулаъ бабкан гъахьунчу. Узу чйирикан бицIинур вуйза, юкьурпир. Адашди ва дадайи зарафатар апIури кIваинди имийиз: «Тамара, уву бабкан шлу вахтна учу, бай ву кIури, ккилигури гъахьунча, гъи яв гъиллигъар, дугъриданра, баяриз ухшар вуйив». Аьхирки ич дадайиз хьурпи бицIир бай гъахьнийи.
Узу мектеб 1971-пи йисан ужудар аьгъювалариинди ккудубкIунза, ва адашдина дадайи узу Дагъустандин медицинайин институдиз гьауз къарар адабгънийи.

«Тамара, увкан ужур, дирбаш духтир шлувалиин узу умудлу вуза, йиз риш», – дупну, адашди документарра хьади узу Мягьячгъалайиз рякъ’ин гъапIнийи. Думу вахтна йиз аьхюну чи Ругъ’яханум чан хизандихъди Мягьячгъала шагьриъ дуланмиш шулайи, ва дугъура медицинайин училищейиъ урхурайи. Амма духтирвал узуз ккуниб дайзуз. Узу Мягьячгъалайиз хъуркьиган, ДГУ-йиъ юридический факультет ачмиш апIура кIури, хабар удубчIвнийи. Йиз чуччухъди мясляаьт дапIну, медицинайин институтдиз сарун кьан гъабхьну ва документар жара йишваз тувунча кIури, адашдиз хабар гъапIунча. Хъа думу вахтна, 1972-пи йисан, Дагъустандиъ юридический факультет сабпи ражну ачмиш апIурайиб вуйи. ДГУ-йиъ ачмиш гъапIу юридический факультетдин сабпи выпускникар учу вуча. Ич факультетдин декан Аьлиэскер Летифов вуйи ва душваъ урхуз гьациб конкурсра айи, вари ужударсдар баяр-шубар кьабул апIурайи.
Узуз йиз пише гизаф кьабулди вуйзуз, 4-пи курснаъ «Гъубшу девриъ швушвахъ тувру пулин аьдат» темайи-ан курснан ляхинра гъибикIнийза. Думу вахтна ихь республикайиъ хьуб институттIан адайи, ва узу гъибикIу курснан ляхин варитIан ужубси гьисаб дапIну, Харьков шагьриз вари Союздин студентарин конкурсдиъ иштирак хьуз гьаънийизу. Душваъра варидариз йиз доклад кьабул гъабхьнийи, конкурсдин комиссияйи жюрбежюр суалар тувуз хъюгънийи. Ва узу, вари суалариз жавабар тувну, сабпи йишв гъадабгънийза. Конкурсдин жюрийин председатель М.И. Бажановди йиз ляхниз заан кьимат тувну, узуз Харьковдиъ аспирантурайик кучIвуз теклиф гъапIнийи. Йиз абйир-бабари дицикьан ярхлаз гъягъюз ихтиярар тувидар кIури, дурарин теклиф кьабул гъапIундайза.

1976-пи йисан ДГУ-йин юридический факультет ужудар аьгъювалариинди ккудубкIунза. Аьхирки ляхниъ учIвуз гьязур шулайи вахтна, РД-йин прокурор Мягьямед Ибрагьимовди, прокуратурайиъ дишагьлийир ляхниз кьабул апIурдар, душв жилари ляхин апIру йишв ву, гъапнийзуз. Амма йиз дирбаш’вал дябкъну, республикайин юстицияйин министерствойиъ стажировка гъабхуз гьаънийзу. Ва йиз чалишмиш’вализ, аьгъювалариз лигну, стажировка гъабхурайи суддиъ тахсиркарвал гъапIдарин маракьар уьрхру юристарин коллегияйин председатель Г.Р. Рамазановди узу республикайин прокуратурайиз ляхниз кьабул апIуз рекомендация тувнийи. Гьамци 1977-пи йисан Дагъустан Республикайин прокуратурайиз ляхниз кьабул гъапIнийзу ва 2010-пи йисазкьан душваъ жюрбежюр гъулугъариъ гъилихунза.

– Прокуратурайиъ уву гъилиху варитIан асас гъуллугъ фунуб вуйи, ва ляхниъ фицдар читинвалар алахьури гъахьунвуз?

– Узу 1977-пи йисан республикайин прокуратурайин кадрйирин месэлйир гьял апIру аьхюну прокурорди гъуллугъназ гъадагъунзу. Ва гьамци прокуратурайин жюрбежюр гъуллугъариъ 33 йисан ляхин гъапIунза. Дюзди гъапиш, прокуратурайиъ айи вари гъуллугъар асасдар ву. Гьаз гъапиш прокуратура асас вуйи месэлйир, табшуругъар гьял апIру идара ву. Хъа читинваларикан гъулхиш, узуз йиз пише ккунивалиан ляхин гъапIну кIури, му дишагьлийиз думукьан хас вуйи пише дар. Инсандиз чан уьмриъ фицдар читинвалар алахьуруш хабар шулдар, хъа ихь аьхю абйири кIуруганси, инсан мархьлихьнара, ригъдихьнара гьязур вуди ккунду. Узу саб бицIи вахтна абйир-бабарихъ мягьрум гъахьи яшнакк ккуркьну адру бицIидариин гюзчивал гъабхури, дурарин гьял-аьгьвалат дериндиан ахтармиш апIури, гюрюшар гъахури, тербияйин ляхин яркьу апIури гъахьунза. Йиз вазифа – баяр-шубариз дюз рякъ улупувал, дурарикан ватан ккуни, халис ватанперверар ктаувал вуйи.
Йиз тажрубайиъ саб гьамциб бицIи дюшюшра гъабхьну. Каспийск шагьриъ яшнакк ккуркьну адру, жара касди гъайгъу зигурайи йитим бицIидариз 18 йис гъабхьиган хал-йишв туврайи. Саб вахтна ккудукIну адру саб гьялнаъ айи хулар тувра кIури, хабар удубчIвнийи. Му месэла узу дишла гьял апIуз хъюгъюнза. Фу лигурва, Каспийск шагьрин улихь-кIулихь хьайидариз му йитим бицIидариз аьмал апIуз ккун гъабхьну. Ва Тамарайи гьапIру? Къанун саягъниинди, лазим вуйиганси думу баяр-шубариз чпиз рубкьурайи хал-йишв тувуз гъитунза, амма думу месэла гьял апIуз фукьан вушра читинди алабхънийзуз.
Тахсиркрариз жаза тувну ккунду, хъа саспиган аьхю гъуллугъарихь хьайидарихъди аьлакьалу месэлйир гьял апIуз читинди шуйи. Узу ляхниъ учIву сабпи йисари лихуз фукьан вушра гъулайди вуйи, кьяляхъна 1990-пи йисари гьюкуматдин, халкьарин гьял гизаф читин гъабхьнийи.

– Ичв девриъ дишагьли урхуз гьаувал – гизаф читин месэла вуйи. Увуз мициб мумкинвал фици гъабхьну?

– Ич хизандиъ урхуз гъягъбан тема гьаммишан асасуб вуди шуйи. Ич адашдин метлеб учкан илимлу касар апIувал вуйи. Йиз абйир-бабари учуз мициб аку уьмур тувбиин гизаф рази вуза. Гъи магьа хьурид веледаризра заан образование тувунчуз. Гизаф пай баяр-шубарин гележег абйир-бабариканра асиллу ву.
– Макьала урхурайидарин, мицир дирбаш дишагьлийин хизан фициб вуйкIан кIури, фикир хьуб мумкин ву. Кьюб гаф яв хизандиканра пуб ккун апIураза.
– Йиз хизан аьхюб дариз. Йиз уьмрин юлдаш ТIагьир Мягьямедов узухъди юридический факультетдиъ саб курснаъ урхури гъахьир ву. Гьамци таниш духьну, эвленмиш гъахьнийча. Думу Дагъустан Республикайин табиаьт уьбхру прокурорин сарпи заместителди лихури гъахьну. Гизаф ужур, дирбаш, ляхин апIуз, мяналу сюгьбат гъабхуз аьгъю кас вуйи. Йиз албагу хизандихъди, бай Идрисра аьхю апIури, дуланмиш шулайидар вуйича. 1994-пи йисан йиз уьмрин юлдаш кечмиш гъахьнийи. Гъи магьа Идрисра ич шилнаъди гъушну. Дугъура чан адаш гъилиху прокуратурайиъ ляхин апIура. Дугъазра кьюр риш айиз.

Тамара Айдемирова пенсияйиз удучIвнашра, республикайин прокуратурайин гъуллугъчйирин дугъахъди аьлакьа ими. Гьаз гъапиш мицдар сяняаьткрар цIибтIан имдар.
Гъизигу зегьметназ лигну, Тамара Айдемирова «Урусатдин прокуратурайин гьюрматлу гъуллугъчи» ва «Дагъустан Республикайин лайикьлу юрист» кIуру гьюрматнан грамотйириинди лишаншлу дапIна.