Жямяаьтлугъдин арайиъ бязидари гизаф веледарин баб хьувал гъагъи ляхинси гьисаб апIура. Фицики, гьасар велед тербияламиш апIбалан, дугъхъан жавабдарвал гъабхбалан гъайри, думу уьрхюз гизаф дакьатарра лазим ву. Амма шубур ва артухъ веледар айи бабари, аьксина вуди, бицIидар фукьан гизаф аш, дурар тербияламиш ва зегьметниин машгъул апIуз гьадмукьан рягьятди вуйиваликан, мидланра гъайри, аьхю хизандиъ ккунивалра, бахтра артухъди шлуваликан кIури шулу. Кьюр велед айи хизанди гъи шубурпирикан фикир апIури имдар, хъа улихьди аьхю хизан гъулан ва райондин девлет вуйи.

 

 

Гъи узуз Хив райондин ЦIудухъ гъулан Агъариза ва Назлухалум Мазановарин хизандикан ктибтуз ккундузуз. Дурариз 14 велед а. Узу Назлухалум халайихъди гьаму йигъари сюгьбат гъубхнийза. Дугъу жвуван гьарсар веледдикан анжагъ аьхю дамагъ кади, мани гафариинди ктибтуйи. Му ширин ва мани гафарин сюгьбатчийихъ, ЦIудухъ гъулаъ аьхю гьюрмат айи, намус-ягь уьбхюри веледар тербияламиш гъапIу, такабур хасиятнан ва уткан машнан кIалбарин аьдати дагълу дишагьлийихъ, иллагьки дугъу улихьдин деврин дишагьлийирин уьмрикан ва гъийин шубарин тафавутлуваликан ктибтруган, хъпехъуз лапра аьшкь гъюйи.

«Узу 1943-пи йисан Хив райондин ЦIудухъ гъулаъ бабкан гъахьунзу. 1961-пи йисан ич гъулан бай Агъаризайихъди хал-хизан ккебгънийча. Думуган йиз яш 17 йистIан дайиз. Хъа думу вахтари швуваз хъаъру шубарихьан дурарин разивал аш-адарш гьерхрубра дайи. Учуз 14 велед гъахьунчуз – 7 риш ва 7 бай. Вари эвленмиш гъапIунча. Зельфира, Нурмягьямед ва Низамудин Ставропол крайдиъ яшамиш шула, Замудин, Зумрудин, Сабина, Альвида ва Мислимат Каспийск шагьриъ а. Фаизат чан кьюр веледдихъди Мягьярамкент райондиъ яшамиш шула. Дугъан жилир улихьна йисари аварияйикк ккахъну гъакIнийи. Гунгьарин аьфи апIри чан. Имара Гъвандикк гъул’ан вуйи, гьамусяаьт Хив райондин судьяди лихурайи Къурбан кIуру балихь хьа. Нияра чан хал-хизандихъди Мягьячгъалайиъ а. Сейфудин Дагъустандин Огни шагьриъ, Умудин ва Аюдин гъулаъ яшамиш шула. Учухъди Аюдин хъими. Хизандин девлет – веледар ву. Ва узуна йиз Агъариза гъюблан-гъюбаз яшлу хьпахъ му гафарин дугъривалиин ижмиди инанмиш шулача. Магьа узу гьамусяаьт Каспийскдиз Мислиматдихьна дуфназа. Дугъаз узу гьаммишан чан хулаъ гъузну ккунду. Жара веледарихьна гъушган, дурарира узу деетудар. Хъа веледар гизаф айиган, дурариин варидариин улукьнура ккунду, аьхир. Йиз веледарси, вари язнйирра, швушварра ужудар вуйиз. Аллагьдиз шюкюр ибшри.

Улихьнаси ич хулаз ич хизандин 50 йис къайд апIуз, райондин культурайин цирк-лин кIулиъ айидарилан гъадабгъну, мяълийир апIру артистарра хъади, пешкешарра хьади хялар гъафнийи. Учу лап рази гъахьнийча. Гъи дишагьлийириз, аьхю хизанариз, касибвал кайидариз райондиъ ва уьлкейиъ артухъ фикир тувра. Улихьдин вахтари, гъиси дарди, яшамиш хьуз гъагъиди вуйи. Дишагьлийир йигъ-йишв лихури шуйи. Хулан ляхнар, мал-къарайиз лигувал, гвар хьади булагъдиккна штуз гъягъювал, хураг гьязур апIувал, палтар урччувал – му ляхнарилан гъайри, гвачIниан хябяхъдиз артилизра гъягъюйи ва хулаъра халачи-гьалав гъядарди гъитурдайи.

Улихьди ич гъулаъ айи мектеб ккергъру классаринуб вуйи. Гъулаъ 4-пи класс ккудубкIган, узу гъуландарихъди Гъвандикк гъулан мектебдиз гъягъюз хъюгънийза. Думу вахтари Гъвандикк гъулаъ 7-пи классдиинакьан вуйи мектеб айи. Дина аьгъювалар гъадагъуз Атрик, ХурсатIил, Фурдагъ, Чювекк, ГъуштIил ва хъана жара хайлин гъулариан баяр-шубар гъюри гъахьнийи. Мектебдиз ярхла гъулариан гъафидарин дуланажагъ тямин апIуз гъулан кьялаъ ичIиди дирчнайи Кьуттай кIуру девлетлу касдин хулариъ интернат абццнийи, ва душваъ бицIидариз хурагра гьиври гъахьнийи. Узу Гъвандикк 7-пи класс урхбан кьяляхъ, ич хулаз Хив гъул’ан вуйи адашдин дуст Гьясанбег халу гъафнийи. Дугъу узу чан шурахъди мялимвалин курсариъ урхуз Дербент шагьриз гьауб ккун гъапIнийи. Амма ич Мислимат баб Гьясанбег халуйин теклифназ къаршуди удучIвнийи. Думу вахтари шубар ялгъузди жара шагьрариз, гъулариз хяларди гьаъбан вая урхуз гъягъювалин аьдат айиб дайи. Гьаддиз адашди узу гьаундайи.

Йиз адаш Гьясанбегаз кьюр хпир ади гъахьну. Сарпир – Мислимат баб – зурба жан хъайи, успагьи машнан кIалбарин, ужуб юкIв айи, сабурлу дишагьли вуйи. Дурариз веледар гъахьундайи. Ва гьаддиз адашди ич дада Шамсият гъахну. Ва дурариз шубур риш гъахьну: узу, Тевриз ва Зайнабхалум. Учу, чйир, яманди сар-сариз гьюрмат айидар вуйча.
Мектебдин кьяляхъ гъулан артилиъ лихури гъахьунза. Агъаризайиз узу кьабулди вуйиб аьгъяйзуз. Думу гизаф ужуб хасиятнан инсан вуйи. Узу дугъахъди хизан ккебгъувалиин саб дакьикьайиъкьан швумал гъахьундарза. Думуси ужур инсан гьаму дюн’яйиъ адаршул. Сагъ’вал зяифди вуйиваликан вая саб йишв иццурайиваликан гъапиш, дугъан гьадмусяаьт узу духтрарихьна гъахуз гьарай шулу. Саспи дишагьлийирикан, жилари йивуручуз, урччвуручу вая, ички дубхъну пиянди гъюри, аьсси дапIначу кIури, ебхьурзуз. 50 йистIан артухъ вахтна Агъаризайихъди яшамиш духьну, дугъак кипру саб тахсир гъябкъюр вая дугъкан гиран шлу гаф гъеебхьур дарза. Думу хайлин йисари ич гъулан магазиндиъ туканчиди, 25 йисан Хив райондин совхоздин складарин заведующийди гъилихну. Думу хизан бадали лихрур, баярикан ляхин, жилирвал, дирбаш’вал ва зигьим тIалаб апIрур ву. Йиз вари веледари дугъан хасият гъибисну», – ктибтну Назлуханум халайи.
Ич сюгьбатнан аьхириъ 14 веледдин дадайи, дишагьлийир 8-пи Мартдин машкврихъди тебрик апIури, сифтена-сифте варидариз жандин сагъ’вал, хизандиъ мясляаьт, ихь дюн’яйиъ ислягьвал хьувал, ригъ алабхъру терефнан гьюкуматарин футнакарвалинди ккебгънайи дяви терг дубхьну, ихь вари жигьилар сагъ-саламатди чпин хизанарихьна хъадакну гъювал ккун гъапIнийи.
Гъит Назлуханум халайин марцци кIваан вуйи тебрик тамам ибшри ва думу чан мурад-метлебарихъ хъуркьри.