Аьхиримжи йисари ихь республикайиъ террористарин гьяракатар ва думу идеология тарабгъурайи инсанар цIиб гъахьивали вари халкьдин юкIвар сикин гъапIну. Хъа гъийин сикинвал бадали хайлин ихь игит баяри чпин жанар тувну. Думу игитарин кIулиъ хайлин ватандашаризси узузра террорист-авчйири йивну гъакIи ихь игит генерал, РД-йин МВД-йин министр Аьдилгерей МягьямедтIагьиров рякъюйзуз. Думу уьмриан душну магьа гьаму йигъари 14 йис тамам гъабхьну. Аьдилгерей МягьямедтIагьировдикан хайлин макьалйир, мялуматар чап дапIна. Вушра, аргъаж шулайи наслиз намуна вуди, думу кIваин апIури, бикIувал буржиси гьисаб апIураза.
Инсан имдаршра, дугъан дирбаш’вал, жилирвал, кIван ижмивал ва ужудар ляхнар халкьдин мелзниин гьаммишанлугъ гъузру. Гьацдар гьадрархру касарикан сар Аьдилгерей МягьямедтIагьировра вуди гъахьну. Гьаму йигъари узу думу уьрхюри, гъахьи гъаравларин дестейин кIулиъ гъахьи гъуллугъчи, СОБР дестейин вакил Максим Дадашевдихъди сюгьбат гъубхнийза. Дугъу учв министр уьрхру дестейиъ фици ахънуш, дугъ’ина террористари гьязур апIури гъахьи терактарикан, Аьдилгерей МягьямедтIагьировдин игитвалин ва жюрэтлувалин лишнарикан ктибтнийи.
Ихтибарвал
«Я ихь, я гъунши республикйириъ Аьдилгерей Мягьямедович аьгъдру сар касра адар. Думу гьадмукьан аьхю гьюрмат айи, инсанарихъан юкIв убгру, Дагъустандиъ сабвал, ислягьвал ва мясляаьт дубхьну ккуни ва учухьдира багъри ватан ва халкь бадали женг зигуз гъитру инсан вуди гъахьну. Узу дугъахъди, дугъан хизандихъди лап багахьди таниш вуйза. Дугъан уз’ин хъугъ’вал алийи. Иллагьки гьадму гъагъи ва къурхулу вахтна, саки гьар йигъан, гьарсаб дакьикьайиъ террористарин лишникк ккаънайи гьацир аьхю касдин ихтибарвал гъазанмиш апIуб думукьан рягьят ляхин дар. Узу, аьхю жавабдарвал гьисс апIури, дугъхъанди уьмур тувуз гьязур вуйза. Аьдилгерей МягьямедтIагьировдин хасиятнакан, дугъу террористариз аькси гьар йигъан гъабхури гъахьи женгнакан, дугъан инсанарихьна вуйи рафтарикан ктибтури гъахьиш, швнуб-саб сяаьт гъябгъюру.
Аьдилгерей Мягьямедовичдихъди узу 2003-пи йисхъан мина лихури гъахьунза. Думугандиз, Краснодар шагьриъ МВД-йин университет ккудубкIну, ОМОН-диъ лихурайза. Гьадму йисари РД-йин УСБ-йиъ, министр уьрхюри, дугъахъди лицру гъуллугъчйирин дестейиз вакилар гъядягъру хусуси отдел айи. Сад йигъан узуз министр уьрхру дестейин кIулиъ айи Аьбдуразакь Абакаровди думу отделиз дих гъапIнийи, ва узу вари терефарихъан ахтармиш апIури хайлин йисар вуйиваликан ва узу чпин дестейиз гъадагъурайиваликан гъапнийи. Дюзди кIурза, сифте тяжуб гъахьнийза, ва му лап жавабдар ляхин вуйиваликан, дидихьна узу гьязур духьну ккуниваликан мялум гъапIнийза. Дугъу гьаму йигъари ляхниз удучIвну ккуниваликан гъапнийи.
Министр уьрхрударин дестейиз гъядягърударин, спортдин хъуркьуваларизси, хасиятназ, гъиллигъариз, дугъан дустариз, маракьариз, думу касдиина ихтибарвал апIуз шулуш, дугъан багахьлуйириз фикир туври гъахьну. Уьрхрударин дестейиъ гизаф баяр айча. Ва, кьюд йигъан лихури, кьюд йигъан рягьятвал гъадабгъуйча. Гьар йигъан Аьдилгерей Мягьямедовичдихъди лихуз лап гъагъиди вуйи. Учуз улупнайи кьюб суткайин вахтна зат хулаз дурушди министрихъди ляхниъ гъузбан дюшюшарра лап гизаф шуйи.
Дамагъ
Гьюрматлу Аьдилгерей МягьямедтIагьиров дагъдиз ухшар, чан гудручIрувалиинди вари гьяйран ва дирбаш’валиинди дамагълу апIру кас вуди гъахьну. Дугъан уьмрихьна вуйи лигбар, терроризмдихъди аькси женг гъабхувал учуз варидариз намуна вуйчуз. Думу сабпи ражну рякъюрайи инсанарра кмиди дугъан кIван ва гьиссарин кьувватлувалиин гьяйран шуйи. Министри кьабул гъапIу сабкьан гьаракатнаъ ва ляхниъ саб жизбикьан шаклувал ва жюрэтсузвал гъахьундар. Думу саб дакьикьайиъ кьюркьлин цIиси террористар дагъитмиш апIбан кьатI’и гьяракатар кьабул апIру кIубан ва дирбаш эскер вуди гъахьну. Учуз варидариз дугъаз ухшардар хьуз ккундийчуз. Хъа Дагъустандин душмнари, асас вуди террористари, думу гъядауз кьаст дапIну гъахьну. Дурари, министр йишв’ина гъюруб аьгъяди, республикайиъ аьхю терактар апIури, машгьур инсанар вая дугъан дустар йивну йихури гъахьну.
ГудручIру люкь
Дугъриданра, Аьдилгерей Мягьямедович террористарин гьяракатарин кьяляхъ саб вахтнара кабинетдиъ вая штабдиъ деъну гъузур дар. Аьксина, думу саб дакьикьайиъкьан чав уьрхюрайи гъуллугъчйирихъ дийийигъди, рякъ’ина утIурччвну, сабпи такси дибисну, дюшюш гъабхьи йишв’ина сарди тIирхуйи. Учу дугъан кьяляхъди, думу нашиш, наанди гъушнуш агури, гъягъюйча. Думу чахьди зат телефонра гъабхрур дайи.
Террористари 2006-пи йисан Буйнагъск шагьрин прокурор Битар Битаров йивну гъакIнийи. Гъачгъариз РД-йин МВД-йин министр саламдиз гъюруб аьгъяйи, ва дурари рякъюъ думу йивну йикIуз планламиш дапIнайи. Дюзди гъапиш, швушв хуз туву саб гьяфтайин отпускдиан ляхниз удучIвну, думуган сабпи йигъ вуйиз. Ва учу шубубпи машиндиъ эъну гъягъя-йиз, министр айи машин цIиб улихь ултIубччву.
Мягьячгъалайиан Буйнагъскдиз гъягъру кьюб рякъ а. Саб Талгийиантина, кьюбпиб – дагъдин гурлантина гъягъру рякъяр. Буйнагъскдиз дагъдин гурлантина гъягъру рякъ, расвалин ляхнар гъахури, хъябкьнайи. Учу Талгийианмина рякъюъ учIвунча. Яркур хьайи йишвахь рякъюъ тIубкIру сяняаьт ккивну гъахьну. Улихьди гъябгъюрайи министр айи машин думу сяняаьтдилан ултIубччвну гъубшну, хъа дидин кьяляхъ хъайи машин тIубкIру сяняаьтди завариз адапIу. Думу машиндиъ айи кьюр бай дишла гъийихну. Машинар дерккну, террористарихъди женгнаъ учIвча. Террористари, гъутIубкIу машиндиъ кьяляхъ деънайи сар бай зийнар духьну чIивиди имбувал дябкъну, думу йивну йикIуз гюлле уьлюбхнайи. Узу думу бай тмуну терефнахъанди адагъуз машиндихьинди гъажаргъза. Сифте террористари, уч’ин аьдати палтар алди дябкъну, гюлле йивувал цIиб яваш гъапIнийи. Хъасин, баяриз кюмек апIурайивалин гъавриъ гъахьиган, гьюжум гужал гъапIу. Бай машиндиан адагъну хъчIюхюри гъахурайган, террористари йиз ликариккинди автоматариан цIа уьлюбхю. Бишируг завариз утIубччву. Аьхю бахтнаанси, узук сабкьан гюлле кубкIундайи. Думу бай машиндин кьяляхъинди дитну, узура террористариз яракьдиан йивуз хъюгъюнза. Йивбар сацIиб яваш гъахьибси, зийнар духьнайи бай больницайиз гъурхунча. Дугъу, кми-кмиди узуз зенгар апIури, чав аьжаликкан ккадагъувал кIваин апIури, чухсагъул, кIури шулу. Министрин машин тIубкIру сяняаьтдилан улдубчIвуз хъубкьнушра, думу удучIвну гъушундайи. Машин дебккну, дидин кьялхъян дугъу ва машиндиъ айи баяри террористариз йивури гъахьну. ВуйиштIан, террористари гьадму йишвахь сабсана тIубкIру сяняаьт ккивнайи. Кьюбпиб – сабпи дюшюшнаъ зийнар гъахьидариз кюмекназ гъафидар дагъитмиш апIуз ккивнайиб вуйи. Амма сабпи сяняаьт гъутIубкIган гъабхьи лепейин кьувватну кьюбпибдин сигнал гъюру йишв пуч гъапIнийи. Думу сяняаьт ахтармишар гъахурайи кьюбпи йигъан гъибихъну», – ктибтура Максим Дадашевди.
Жумарт юкIв
Максимдин гафариинди, министри гьар йигъан террористарихъди женг гъабхури гъахьну. Дугъу, дурариз фу ккундуш ахтармиш апIури, гьерхбан ва хайлин насягьятнан сюгьбатарра апIуйи. Мисалназ, саб ражари Аьдилгерей МягьямедтIагьировди чан кабинетдиз дидиснайи кьюр террорист хъади гъюз гъитну. Министри дурарихъди машна машди хайлин вахтна сюгьбат гъапIну ва дурар, терроризмдин рякъюъ гъузиш, чпиз гележег адрувалин гъавриъ тIаъну. Дугъу жара террористарихьна чан гафар гъахуб, чан гафарихъ хъпехъуб ккун апIури, кьюрид баяр деетнийи. «Гъарахри, лихри, хизанар ккергъри, хъасин дурар гъавриъ хьиди», – гъапнийи думуган министри.
Гьюжмар
«Аьдилгерей Мягьямедовичди, террористарихъди сюгьбатар апIури, фу гьубкIрадарш гьерхри, дурариз чпин метлебар пуб ккун апIури гъахьнушра, дурариз министрин сес ебхьури адайи. Кьюр террорист деетну бицIи вахт гъябгъяйизра, террористари Дагъустандиз дуфнайи Урусатдин эскрарин десте тIубкIуз сяняаьт ккивру. Дюшюш гъабхьи йишв’ина министрихъди хъуркьунча. Узу аьхиримжи йисари министр уьрхру дестейин кIулиъ айза ва гьаммишан дугъан гъвалахъ шуйза. Ич машиндиъ тIубкIру сяняаьтдиз гъюру сигнал вахтназ зяиф хьуз гъитру «глушилка» кIуру алат айи. Учу думу саки гьар вахтна кабхьну шуйча. Учу йишв’ина хъуркьиган, министр йикIуз ккунди, террористари чпи ккивнайи кьюбпи сяняаьт тIубкIуз пультдиз илзигури гъахьнийи. Амма думу учу гьудучIвбан кьяляхъ гъутIубкIну.
Москвайиан дуфнайи генералар уьрхру десте-йинра кIулиъ узу дерккнийи. Генералар республикайиз гъюрайиваликан мялум гъабхьи террористар дурар йивну йихуз гьязур шулу. Амма дурарихьан чпин пис ниятар тамам апIуз гъабхьундар. Узуз террористарихьан фуну йишварихь хатIалувал аш аьгъю шуйзуз. Асас вуди гъяд’ин, ккуру вая рякъ илтIибкIру йишварихь тIубкIру сяняаьт ккиври шуйи. Гьадушварихьан гъягъруган «глушилка» хъипуз гъитуйза. Генералар айи машин тIубкIру сяняаьт ккивнайи йишвлан улдубчIвну, хъа дурарин хатIасузвал тямин апIури кьяляхъди гъюрайи полицияйин машин террористарин тIубкIру сяняаьтдилан бегьем манзилназ гъябгъюз хъубкьундар.
Саб ражари террористари Аьдилгерей МягьямедтIагьировдин лап багахьлу дуст, милиция-йин капитан Мягьсуд Мягьямедовдин бай йивну йикIуру. Министр, му хабар гъеебхьубси, хул’ан рякъюз утIурччвну, чаз алабхъу сабпи машиндиъ эъну, саламдиз гъягъуру. Дилихру йигъ вуди, узу думуган хулаъ айза. Министрин машиндиъди думу уьрхру дес-тера гьадму дюшюш гъабхьи йишв’ина гьялак шулу. Террористари, бай гъакIи йишваз министр чан машиндиъди гъиди кIури, фикир апIури, рякъюъ думу тIубкIуз сяняаьт ккивру. ИкибаштIан, думу машиндиъ айи баяр гъийихнийи.
Нярс дюшюш
Аьдилгерей МягьямедтIагьиров йивну йикIру йигъан думу уьрхру дестейин кIулиъ узу айза. Гьадму сумчриз дугъаз затра гъягъюз ккунди адайи. Амма дугъкан гъюб ккун гъапIнийи. Сабпи гюлле кубкIган, дугъу саб бицIи сесниинди, жарадариз деребхьруганси «ай» гъапнийи. Ич арайиъ манзил саб метрна гьацIтIан адайи. Узу, дугъ’ин алархьну, думу авчийин гюллйирихьан жин апIуз ва машиндихьинди хъчIюхюз хъюгъюнза. Снайперин йивбар яваш шуладайи. Саб гюлле йиз гъвалакра кубкIну. Узу, министр ва зиян дубхьнайи сарсана бай машиндиъ итну, дурар больницайиз гъурхунза. Гьадму йигъан йишвну ва хъайигъан Москвайин жюрбежюр комитетариан, прокуратурйириан гъуллугъчйир гъафнийи, ва дурари гьадму дюшюшнаъ учу фицдар гьяракатар кIули гъухнуш, ахтармишар апIуз хъюгъю. Думуган Урусатдин Президент Дмитрий Медведев вуйи. Узу гъубху ляхниз заан кьимат туври, гьадгъан ччвурнахъан «Жямяаьтлугъ къайдайин хатIасузвал уьбхювализ лигну» медаль тувнийзуз. Узуз зиян дубхьнашра, гьадму вахтна думу затра гьисс апIурадайза. Духтрари узук кайи ифйир улупруган, дурар министриндар вушул кIури, гъахьнийза. Духтрар йиз зийниз гъилигнийи ва гюлле йиз айитI гъубзнайиваликан гъапнийзуз. Амма узу думуган йиз гъай-гъушнаъ адайза. Йиз фикрар анжагъ йиз аьхюрин сагъ’валикан вуйи. Авчи гъалатI гъахьундар. Гьадму йишван больницайиан адагъну, Аьдилгерей МягьямедтIагьиров чпин гъулаз накьвдик кивуз гъурхнийча.
Гьадму йишванра, хъайигъанра узу Гуниб райондин Гонода гъулаъ Аьдилгерей Мягьямедовичдин саламдиъ айза. Телефон наанди вуш гъудубгнийиз. ВуйиштIан, узу варидари агури гъахьну. Гюлле кубкIнайи узу больницайиъ амдруган, прокуратурайин ва комитетарин вакилар узу яшамиш шулайи хулаз гъафнийи. Гъуншйириз ва багахьлуйириз узу наан лихураш мялум дайи. Варидариз, «АС» фирмайиъ гъагъар хъчIюхрурди лихураза, дупнайза. Вари мюгьтал духьнайи.
Аьдилгерейин эскрар
Сабсана дарпиди гъузуз шулдарзухьан. Аьдилгерей Мягьямедовичдиз табасаран халкь ва Кьибла Дагъустан кьадарсуз гизаф ккундийи. Думу уьрхбан дестейиъ айидарра асас вуди кьюбла Дагъустандин баяр вуйи. Узу дугъахъди ва кIулди дугъан хизандихъди дуствал апIури гъахьунза. Йиз аьхюрси, думу йиз лап багьалу дустра гъахьнийиз. Гъи Дагъустандин баяри хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ чпин дирбаш’вал улупура. Хъана гьяйран ва дамагъ апIуз шлу игитар рякъюрахьуз. Хъа, вушра, узуз ва Аьдилгерей Мягьямедовичдихъди гъилиху вари баяриз думу сад йигъанкьан гьархрадарчуз. Дугъан рякъ, дугъан насягьятар ва ватанпервервал кIваантIан гьисс апIури, магьа учу Украинайиъ ихь ватандин маракьар уьрхюрача. Гьяйифки, думугандин терраристарин терактариъ узухъди аьжаликкан ккудучIву швнур-сар балин уьмрар гьамушваъ кьатI гъахьну. Амма учу, Аьдилгерей МягьямедтIагьировдин эскрар, сарихьанра дер-ккуз шулдар. Гъалибвал ихьуб хьибди», – гъапнийи Максим Дадашевди ич сюгьбатнан аьхириъ.
